اتحاد در برابر تبعات اسنپ‌بک
با وجود آنكه دولت در ماه‌هاي گذشته بارها اعلام كرده بود كه تمام توان خود را براي جلوگيري از فعال‌سازي مكانيزم ماشه به كار مي‌گيرد اما در نهايت بامداد روز يكشنبه با اعلام كشورهاي اروپايي بازگشت تحريم‌هاي شوراي امنيت عليه ايران اجرايي شد و اين كشورها اعلام كرده‌اند كه به دنبال اجراي كامل تمام تحريم‌ها عليه ايران خواهند بود.
با وجود آنكه دولت در ماه‌هاي گذشته بارها اعلام كرده بود كه تمام توان خود را براي جلوگيري از فعال‌سازي مكانيزم ماشه به كار مي‌گيرد اما در نهايت بامداد روز يكشنبه با اعلام كشورهاي اروپايي بازگشت تحريم‌هاي شوراي امنيت عليه ايران اجرايي شد و اين كشورها اعلام كرده‌اند كه به دنبال اجراي كامل تمام تحريم‌ها عليه ايران خواهند بود. اين در حالي است كه پيش از اين ايران بارها اعلام كرده كه اروپا براي اجراي اين بند از برجام مشروعيت ندارد و نمي‌تواند از بخش‌هايي از توافقي كه خود سال‌هاي طولاني از اجراي آن سر باز زده براي رسيدن به اهداف خود استفاده كند.
همراه با ايران، چين و روسيه نيز به عنوان اعضاي دائم شوراي امنيت بر اين رويكرد تاكيد و اعلام كردند كه بازگشت مجدد تحريم‌ها امكان اجرا ندارد. با اين وجود اما در اين ترديدي وجود ندارد كه بحث اجراي مكانيزم ماشه چه در عمل و چه در فضاي رواني مي‌تواند تبعاتي داشته باشد كه كشور بايد براي آن آماده باشد.
۶ قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل عليه ايران از ساعت ۸ شب ۲۷ سپتامبر به وقت نيويورك (۳: ۳۰ بامداد روز يكشنبه ۶ مهرماه به وقت تهران) اجرايي شد. تروئيكاي اروپايي بامداد يكشنبه در بيانيه‌اي از بازگشت تحريم‌هاي سازمان ملل عليه ايران خبر دادند و اعلام كردند: ما از بازگشت قطعنامه‌هاي ۱۶۹۶ (۲۰۰۶)، ۱۷۳۷ (۲۰۰۶)، ۱۷۴۷ (۲۰۰۷)، ۱۸۰۳ (۲۰۰۸)، ۱۸۳۵ (۲۰۰۸) و ۱۹۲۹ (۲۰۱۰) پس از تكميل روند اسنپ‌بك بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت، استقبال مي‌كنيم. ما از ايران و همه كشورها مي‌خواهيم كه به‌طور كامل به اين قطعنامه‌ها پايبند باشند. طبق بيانيه مشترك وزراي امور خارجه فرانسه، آلمان و بريتانيا درباره فعال‌سازي اسنپ‌بك كه در وبگاه وزارت خارجه آلمان منتشر شده، آنها ادعا كردند ايران بارها تعهدات برجامي خود را نقض كرده و ذخاير اورانيوم با غناي بالا را ذخيره كرده كه هيچ توجيه غيرنظامي ندارد.
اين ادعا در حالي مطرح مي‌شود كه بعد از خروج امريكا از برجام سه كشور اروپايي به هيچ يك از تعهدات برجامي خود براي رفع تحريم‌ها در ازاي محدوديت‌هاي هسته‌اي عمل نكردند، اما متاسفانه برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ در مقابل اين رفتار و اقدامات سه عضو اين توافق ساكت است. سيدعباس عراقچي، وزير امور خارجه كشورمان روز شنبه در نامه‌اي به دبيركل سازمان ملل با تاكيد بر اينكه «اعلان سه كشور اروپايي براي آغاز فرآيند سازوكار موسوم به «پس‌گشت» (اسنپ‌بك) از لحاظ حقوقي و رويه‌اي معيوب بوده و لذا كان‌لم‌يكن محسوب مي‌شود» اظهار كرد: اين اقدام از سوي سه كشور مزبور در حالي انجام شده كه خود آنان از ايفاي تعهدات‌شان سر باز زده، از پايبندي نسبت به سازوكار حل‌وفصل اختلافات در برجام امتناع ورزيده، به‌طور مستمر قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) را با مطالبه ترتيباتي فراتر از دامنه آن تضعيف كرده و حتي از حملات نظامي عليه تأسيسات صلح‌آميز تحت پادمان آژانس در ايران حمايت كرده‌اند. استناد آنان به ساز وكار موسوم به پس‌گشت، سوء‌استفاده آشكار از يك روند است.
در عين حال بعد از اجراي اسنپ‌بك بازگشت قطعنامه‌هاي قبلي شوراي امنيت عليه ايران به‌طور خودكار انجام مي‌شود. اين قطعنامه‌ها به‌طور رسمي به مقدمات ذيل بند هفت منشور سازمان ملل ارجاع مي‌شود و به اين ترتيب يك بار ديگر در چارچوب شوراي امنيت سازمان ملل، ايران به عنوان موضوع اجماع كشورهاي حامي امريكا و هم‌پيمانانش در دستور كار قرار مي‌گيرد، از اين رو تاثيرات بازگشت قطعنامه‌ها به لحاظ سياسي قابل توجه است. در عين حال، با وجود تحريم‌هاي همه‌جانبه و يك‌جانبه امريكا و ديگر كشورها كه بعضا از تحريم‌هاي امريكا تبعيت مي‌كنند و نيز تحولات بعد از خروج امريكا از برجام در سال ۱۳۹۷ و پيگيري سياست فشار حداكثري تاكنون، طبيعي است كه بازگشت ۶ قطعنامه فصل هفتمي شوراي امنيت به لحاظ اقتصادي و تجاري موانعي بزرگ‌تر از آنچه اكنون بر سر راه اقتصاد ايران است، ايجاد نخواهد كرد. به عبارتي از نظر اقتصادي بازگشت اين تحريم‌ها «اثر افزايشي و ناگهاني» بر وضعيت فعلي ايران نخواهد داشت؛ چون اقتصاد ايران همين حالا هم در وضعيت «فشار حداكثري» قرار دارد. از آنجا كه ايران در حدود يك دهه گذشته عملا بخش زيادي از تجارت رسمي ايران با اروپا و امريكا تحت الشعاع تحريم‌ها قرار دارد، از اين رو بازگشت اين تحريم‌ها اثر ويژه‌اي بر سرمايه‌گذاري خارجي، بيمه و حمل و نقل بين‌المللي نخواهد داشت. از طرفي در بعد هسته‌اي نيز، فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران بعد از خروج امريكا با سرعت تقريبا زيادي در ابعاد مختلف به ويژه غني‌سازي در سطوح مختلف در نقطه «بدون بازگشت» قرار گرفته است.
به عبارتي فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران امروز در نقطه‌اي است كه تعليق و بازگشت به محدوديت‌هاي برجامي بسيار دشوار است. اما با بازگشت اين تحريم‌ها، فعاليت‌هاي ايران نقض صريح اين قطعنامه‌ها تلقي مي‌شود و اين يعني هرگونه ادامه غني‌سازي يا توسعه سانتريفيوژها مي‌تواند مبناي اقدام‌هاي شديدتر، حتي ارجاع به اقدامات تنبيهي بيشتر در شوراي امنيت قرار گيرد و ايران به موضوع صلح و امنيت بين‌الملل تبديل شود. در اهميت نبود اجماع جهاني و بين‌المللي عليه ايران همين بس كه «دونالد ترامپ» رييس‌جمهور امريكا در دولت اولش در ۲۰۲۰ بسيار تلاش كرد تا آن زمان قطعنامه‌هاي شوراي امنيت را بازگرداند و از تعليق خارج كند، اما اجماع جهاني در حمايت از برجام و عليه اقدامات يك جانبه ترامپ مانع از آن شد. اما پنج سال پس از آن تاريخ، همان اجماع جهاني با حمايت و اقدام سه كشور اروپايي عليه ايران به كار گرفته شد. همزمان با اين تحولات پس از پايان تعطيلات تابستاني مجلس روز گذشته نمايندگان در يك جلسه غير علني، به بررسي اين موضوع پرداختند. عباس گودرزي سخنگوي هيات رييسه مجلس شوراي اسلامي در حاشيه جلسه روز يكشنبه ۶ شهريور ۱۴۰۴ صحن مجلس در جمع خبرنگاران به تشريح جزييات جلسه غير علني امروز صحن مجلس پرداخت و گفت: به درخواست جمعي از نمايندگان مجلس شوراي اسلامي امروز با راي اكثريت نمايندگان جلسه‌اي غيرعلني برگزار شد. در اين جلسه كه حدود دو ساعت به طول انجاميد رييس و نمايندگان مجلس و همچنين برخي از روساي كميسيون‌هاي تخصصي نقطه نظرات درباره مسائل جاري كشور مطرح كردند.
وي افزود: يكي از مسائل مهمي كه امروز در همه محافل مورد بحث است موضوع اسنپ بك است؛ اسنپ پك اساسا حوزه موضوعي كه مورد هدف قرار داده، انسجام اجتماعي است كه پادزهر آن آگاهي بخشي و اطلاع‌رساني عمومي و بصيرت افزايي است؛ در اين موضوع رييس و نمايندگان مجلس شوراي اسلامي بالاتفاق قائل به اين هستند كه اسنپ بك يك ظرفيتي است كه قابليت استفاده ندارد چراكه برجامي وجود ندارد و وقتي كه طرفين به تعهدات خود پايبند نبودند و خلاف تعهدات عمل كرده‌اند، چنين ظرفيتي خود به خود از بين رفته است اما اين فرآيند كه فرايندي غيرقانوني و غير موجه است، به هر ترتيب با ارسال كشورهاي اروپايي دنبال شده است.
سخنگوي هيات رييسه مجلس با بيان اينكه امريكا خلاف قواعد ان‌پي‌تي به ايران حمله كرد و كشورهاي اروپايي نقض عهد كردند عنوان كرد: اعتمادزايي مورد نياز توسط جمهوري اسلامي انجام شده و بيش از حد متعارف نيز جمهوري اسلامي تلاش كرد كه يك اعتماد عمومي در نظام بين‌الملل ايجاد كند اما با توجه به ماهيت رژيم صهيونيستي كه تروريست به ذات است و اساسا مانع صلح منطقه است، دست به اقداماتي زده‌اند و امروز براي همه كشورهاي منطقه روشن واضح و آشكار است كه وجود رژيم صهيوني در منطقه تهديدي نه براي ايران بلكه براي همه منطقه است و در حقيقت به اين موضوع اذعان دارند. گودرزي با بيان اينكه اسنپ‌بك قادر نيست در ميدان و در عرصه اقتصاد آسيب به منافع ما بزند ادامه داد: به واسطه بازگشت قطعنامه‌ها ۱۱۲ فرد و نهاد مورد تحريم قرار مي‌گيرند اما به واسطه تحريم‌هاي يك جانبه ايالات متحده، حدود ۲۰۰۰ فرد و نهاد مورد تحريم هستند؛ بنابراين آثار رواني اسنپ‌بك خيلي بيشتر از چيزي است كه در ميدان و در حوزه اقتصاد بخواهد تاثيرگذار باشد. گودرزي با تاكيد بر اينكه دشمنان به دنبال زياده خواهي هستند، گفت: آنها مي‌گويند كه ايران نبايد غني‌سازي داشته باشد يعني مي‌خواهند حق حيات را از ملت ايران بگيرند؛ همچنين مي‌گويند كه ايران بايد توان موشكي خود را كنار بگذارد در حالي كه حذف موشك در توان دفاعي جمهوري اسلامي يعني تسليم ملت ايران. آنها به ايران مي‌گويند كه كنش‌هاي منطقه خود را تعطيل كنيد يعني منزوي شويد؛ بنابراين پاسخ مثبت و لبيك به خواسته‌هاي امريكا يعني تسليم يك كشور در حالي كه جمهوري اسلامي ايران همواره نشان داده است كه اهل تسليم نيست و در برابر زياده خواهي‌ها ايستادگي خواهد كرد. وي اضافه كرد: امروز خطر رژيم صهيونيستي براي كل منطقه واضح است و همه كشورهاي منطقه متوجه شده‌اند كه اين جنگي كه اسراييل در منطقه راه انداخته است، يك جنگ وجودي است و ما بايد با تمام توان در مقابل آن بايستيم.
گودرزي تاكيد كرد: موضوع انسجام ملي، آمادگي دفاعي، امنيت داخلي و همچنين توجه به جبهه مقاومت از ديگر موضوعات مورد تاكيد نمايندگان در جلسه امروز بود. متاسفانه برخي تصور مي‌كنند كه جبهه مقاومت امروز تضعيف شده است در حالي كه بعد از سيدحسن نصرالله، مقاومت ايستاد و مقاومت كرد و دشمن را به عقب راند. امروز مي‌بينيم كه در غزه تلاش مي‌كنند كه حماس اسلحه را زمين بگذارد اين به آن معناست كه حماس وجود دارد. تحليل امروز مجلس اين بود و واقعيت ميدان نيز تاييد مي‌كند كه جبهه مقاومت نه تنها تضعيف نشده بلكه پرقدرت‌تر از قبل و با حوزه نفوذ بالاتري در حال ادامه دادن راه خود است و اتفاقا نيز كشورهاي منطقه امروز به اين فهم و ضرورت رسيده‌اند كه حضور مقاومت حضوري لازم و ضروري براي تامين امنيت ساير كشورها است. در جلسه امروز مجلس مطالبي نيز در ارتباط با جنگ شناختي و فناوري مطرح شد.
وي اظهار كرد: در مجموع نمايندگان مردم با تاييد و تاكيد بر اينكه بايد آثار رواني اسنپ بك را كنترل كنيم، بايد در حوزه بازدارندگي و تقويت زيرساخت‌هاي لازم قدم‌هاي اساسي را‌برداريم و مجلس حتماماموريت‌هايي را براي كميسيون‌هاي مختلف تصويب و اعلام خواهد كرد و كميسيون‌هاي تخصصي به صورت ماموريت محور مسائل اصلي كشور را در دستور كار قرار خواهد داد. مجلس معتقد است كه ما با تكيه بر ظرفيت‌هاي موجود در كشور خواهيم توانست كه از اين مقطع نيز عبور كنيم كما اينكه در گذشته تا به امروز تحت تحريم‌ها و تهديدهاي متعدد و گوناگون توانسته‌ايم با عزت و افتخار همه چالش‌ها را مديريت كنيم و از موانع عبور كنيم و گردنه‌ها را پشت سر بگذاريم. آينده پيش رو آينده بسيار پر اميد و روشن است و به فضل پروردگار اين‌بار نيز دشمن نخواهد توانست به اهداف خود برسد چرا كه در هر جنگي كه امريكا در هر جاي دنيا آغاز كرد، خودش شكست خورد. هرچند احتمالا براي مشخص شدن تبعات دقيق تصميم يك جانبه اروپا و البته واكنش‌هاي دولت ايران بايد صبر كرد اما به نظر مي‌رسد كه وفاق به وجود آمده در كشور و تواني كه در اين حوزه طراحي شده احتمالا مي‌تواند راهگشا باشد.
