آخرين فرصت اروپايي‌ها
چين و روسيه پيش‌نويس يك قطعنامه جديد را به شوراي امنيت سازمان ملل ارايه داده‌اند كه در صورت تصويب مي‌تواند راهي براي تمديد شش ماهه مكانيسم ماشه ارايه كند. ازسوي ديگر برخي منابع غربي از پيشنهاد جديد ايران براي مدلي از همكاري هسته‌اي خبر مي‌دهند كه در صورت بررسي ازسوي طرف اروپايي مي‌تواند بخشي از چالش‌هاي فعال در اين حوزه را برطرف كند.
چين و روسيه پيش‌نويس يك قطعنامه جديد را به شوراي امنيت سازمان ملل ارايه داده‌اند كه در صورت تصويب مي‌تواند راهي براي تمديد شش ماهه مكانيسم ماشه ارايه كند. ازسوي ديگر برخي منابع غربي از پيشنهاد جديد ايران براي مدلي از همكاري هسته‌اي خبر مي‌دهند كه در صورت بررسي ازسوي طرف اروپايي مي‌تواند بخشي از چالش‌هاي فعال در اين حوزه را برطرف كند. با اين وجود اما به نظر مي‌رسد كه در طرف غربي هنوز اين آمادگي براي كاهش تنش وجود ندارد و احتمالا اين آخرين فرصت آنها براي استفاده از ديپلماسي براي جلوگيري از اوج‌گيري تنش خواهد بود. كاظم غريب‌آبادي، معاون حقوقي و بين‌المللي وزارت امور خارجه در مطلبي در شبكه اجتماعي ايكس با اشاره به نشست مشترك ايران با نمايندگان ۱۰ عضو غيردايم شوراي امنيت در مقر سازمان ملل متحد نوشت: « در نشست امروز با نمايندگان ۱۰ عضو غيردايم شوراي امنيت كه در مقر سازمان ملل متحد برگزار شد، گزارشي از آخرين تحولات مربوط به قطعنامه ۲۲۳۱ و همچنين نتايج رايزني‌هاي فشرده ديپلماتيك هيات جمهوري اسلامي ايران با سه كشور اروپايي و اتحاديه اروپا در حاشيه اجلاس مجمع عمومي ارايه كردم. وي افزود: در اين جلسه با اشاره به تلاش‌هاي ايران در جهت بازگذاشتن مسير ديپلماتيك، به ويژه در طول هفته‌هاي گذشته، ادعاهاي مقامات امريكايي و اروپايي در پايبندي به ديپلماسي را غيرواقعي و غيرصادقانه خواندم. غريب آبادي خاطرنشان كرد: در اين نشست، بر تعهد راسخ جمهوري اسلامي ايران به راه‌حل ديپلماتيك تأكيد كرد و خاطرنشان ساختم كه پيش‌نويس قطعنامه ارايه‌شده از سوي روسيه و چين براي تمديد فني قطعنامه ۲۲۳۱ آخرين فرصت براي جلوگيري از تشديد تنش‌هاي خودساخته اروپايي-امريكايي به‌شمار مي‌رود. معاون وزير خارجه ادامه داد: همچنين، تأكيد كردم كه تك تك اعضاي شورا در اين زمينه مسووليت سنگيني برعهده دارند. يا بايد تعهد مجدد خود به ديپلماسي را نشان داده و وظيفه خود در حفظ صلح و امنيت بين‌المللي را ايفا كنند يا مسووليت كامل اخلال در مسير ديپلماسي و پيامدهاي آن را برعهده بگيرند. غريب‌آبادي افزود: در اين راستا، تصريح كردم كه ايران به هرگونه اقدام خصمانه، مانند بازگشت قطعنامه‌هاي خاتمه يافته شوراي امنيت، واكنش مقتضي نشان خواهد داد و به عنوان اولين اقدام، تفاهم قاهره ميان ايران و آژانس پايان خواهد يافت. صحبت‌هاي مطرح شده از سوي عراقچي نشان‌دهنده راه و مسير واضحي است كه از سوي ايران دنبال مي‌شود. با وجود جنگ 12 روزه، ايران در قاهره توافقي براي يك همكاري جديد با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي را نهايي كرد كه مي‌تواند به مرحله اجرا برسد اما در صورتي كه طرف غربي تصميم به بازگشت تحريم‌ها بگيرد ديگر دليلي براي ادامه همكاري با آژانس نيز وجود نخواهد داشت. اين موضوع را دبير شوراي عالي امنيت ملي نيز به وضوح بيان كرده است. «علي لاريجاني» دبير شوراي عالي امنيت ملي ايران در در گفت‌وگو با رسانه امريكايي تاكيد كرد كه در صورت بازگشت تحريم‌هاي سازمان ملل، ايران مشاركت خود در بازرسي‌هاي بين‌المللي تسليحاتي را متوقف خواهد كرد. لاريجاني كه مسوول مذاكرات هسته‌اي ايران است، در گفت‌وگويي اختصاصي با شبكه خبري «پي‌بي‌اس» امريكا گفت: «اگر مكانيسم اسنپ‌بك (ماشه) اجرا شود، ما همكاري با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي را تعليق خواهيم كرد. اين مصوبه مجلس شوراي اسلامي است.» دبير شوراي عالي امنيت ملي همچنين در اين گفت‌وگو مساله ازسرگيري دسترسي بازرسان آژانس به تاسيسات هسته‌اي را مشروط به تعيين تكليف مساله اسنپ‌بك دانست و گفت: «اين پيش شرط ماست. وقتي آنها اين‌گونه در مقابل ما ايستاده و مي‌كوشند قطعنامه‌هايي را عليه ما تصويب كنند، دليلي وجود ندارد كه ما رابطه متعارفي با آژانس داشته باشيم.»
به گزارش پي‌بي‌اس، از زمان حمله جنايتكارانه امريكا و رژيم صهيونيستي به تاسيسات هسته‌اي ايران، مساله دسترسي بازرسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به اين تاسيسات در حالت تعليق باقي مانده است. همچنين، شمارش معكوس ۳۰ روزه براي بازگرداندن تحريم‌هايي كه از سال ۲۰۱۵ مسدود شده بودند، قرار است در هفته آينده به پايان برسد. لاريجاني در گفت‌وگويي تفصيلي با برنامه «فرانت‌لاين» در شبكه پي‌بي‌اس گفت ايران «همه گزينه‌ها و سازوكارهاي موجود براي حل اين مناقشه به روش مسالمت‌آميز» را پيگيري كرده است. او همچنين به «دونالد ترامپ» رييس‌جمهور ايالات متحده درباره حملات جديد هشدار داد و گفت ايران هرگز تسليم نخواهد شد.
خبرنگاران پي‌بي‌اس كه براي گفت‌وگو با لاريحاني به ايران آمده بودند، اجازه يافتند از مناطقي از ايران كه در طول جنگ هدف گرفته شده بود، بازديد كنند. با اين حال، به فرانت‌لاين اجازه داده نشد از تأسيسات هسته‌اي كه در حملات امريكايي‌ها آسيب ديده بودند، بازديد كند. در اين مصاحبه، لاريجاني گفت كه اطلاعات مشخصي براي ارايه درباره ميزان خسارت به سايت‌هاي هسته‌اي ايران در اثر بمباران امريكايي‌ها يا اينكه اين حملات تا چه حد برنامه هسته‌اي ايران را عقب انداخته است، ندارد. با اين حال، او گفت: «به نظر من، برنامه هسته‌اي ايران هرگز نمي‌تواند نابود شود؛ زيرا وقتي شما يك فناوري را كشف كرده‌ايد، آن كشف را نمي‌توان از شما گرفت. مثل اين است كه شما مخترع يك ماشين باشيد و آن ماشين از شما دزديده شود. شما همچنان مي‌توانيد دوباره آن را بسازيد.» روزنامه «واشنگتن‌پست» چندي پيش از فعاليت‌هايي در يك سايت زيرزميني در جنوب نطنز، معروف به «كوه كلنگ» خبر داد. وقتي از لاريجاني پرسيده شد كه آيا حملات مشترك امريكا و رژيم صهيونيستي موجب آغاز اين فعاليت‌ها بوده و آيا او تمايل دارد چيزي درباره اين سايت هسته‌اي بگويد، پاسخ داد: «نه، هيچ چيز. ما هيچ‌كدام از آن مكان‌ها را رها نكرده‌ايم. در آينده ممكن است همچنان به فعاليت ادامه دهند يا تعطيل شوند.» لاريجاني به فرانت‌لاين گفت ايران به هيچ‌وجه قصد ساخت سلاح هسته‌اي را ندارد، چه حالا و چه در آينده، اما حملات امريكا و رژيم صهيونيستي باعث شده مذاكرات به يك «نمايش مضحك» تبديل شود. وقتي از او پرسيده شد كه مي‌خواهد امريكايي‌ها چه چيزي را درباره برنامه هسته‌اي ايران درك كنند، گفت: «اينكه بفهمند ما شايسته همان حقوق بشري هستيم كه آنها براي خودشان اعلام مي‌كنند. اينكه بايد با عدالت و اخلاق رفتار كنند. رفتارهايشان باعث مي‌شود جهان به سمت هرج‌ومرج سقوط كند. و اين بر خودشان نيز اثر منفي دارد.» دبير شوراي عالي امنيت ملي ايران افزود: «مردم امريكا نمي‌خواستند كساني را (به عنوان رييس‌جمهور) انتخاب كنند كه سربازانشان را به گور مي‌فرستند. آنها بايد درست عمل كنند و براي ديگران همان چيزي را بخواهند كه براي خودشان مي‌خواهند.» لاريجاني درباره ادعاي غربي‌ها مبني بر تلاش ايران براي ساخت سلاح هسته‌اي گفت: «بارها اعلام كرده‌ايم كه هرگز چنين قصدي نداشته‌ايم. آژانس بين‌المللي انرژي اتمي هم چندين بار در گزارش‌هاي خود به اين مساله اذعان كرده است.»
او در پاسخ به اين پرسش كه آيا در آينده نيز اين موضع حفظ خواهد شد، گفت: «ساخت سلاح هسته‌اي در خط مشي جمهوري اسلامي قرار ندارد.» دبير شوراي عالي امنيت ملي همچنين درباره ادعاي رسانه امريكايي مبني بر مشاهده تحركاتي در جنوب نطنز گفت: «مورد خاصي وجود ندارد. ما هنوز در اين مناطق آواربرداري نكرده‌ايم، اما ممكن است در آينده آواربرداري انجام شده و اين سايت‌ها فعاليت خود را از سر بگيرند.»
لاريجاني همچنين درباره اينكه چرا ايران به بازرسان سازمان ملل اجازه دسترسي به تاسيسات هسته‌اي را نمي‌دهد، گفت: «ما بازرسان را بيرون نكرديم. آنها خودشان به دليل وقوع جنگ ترسيدند و اينجا را ترك كردند. از سوي ديگر، بايد بپذيريد كه وقتي يك تاسيسات هسته‌اي به‌شكلي بي‌سابقه در تاريخ بمباران مي‌شود، بايد پروتكل‌هاي جديدي براي بازرسي از آن تدارك ديد و امنيت بازرسان را لحاظ كرد.» او تصريح كرد كه «سيدعباس عراقچي» وزير خارجه ايران در ديدار خود با رييس آژانس در قاهره، درباره تدوين همين پروتكل‌ها براي بازرسي گفت‌وگو كرده است.» ايران به منظور مشخص شدن رويكرد طرف غربي براي صدور مجوز بازگشت بازرسان آژانس صبر كرده است. موضوعي كه برخلاف شايعات رسانه‌هاي غربي نيز بر آن تاكيد دارند. رسانه فرانسوي به نقل از يك منبع ديپلماتيك ايراني گزارش داد كه ادعاهاي مطرح‌شده درباره بازرسي قريب‌الوقوع بازرسان آژانس از تاسيسات هسته‌اي ايران صحت ندارد. يك منبع ارشد ديپلماتيك ايران روز جمعه در گفت‌وگو با شبكه فرانس۲۴ اعلام كرد كه ايران هيچ مجوزي براي بازگشت بازرسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي صادر نكرده و هرگونه گزارش در اين زمينه «ساختگي» است. اين اظهارات درحالي مطرح مي‌شود كه در روز پنجشنبه خبرنگار «وال‌استريت‌ژورنال» از احتمال بازرسي قريب‌الوقوع آژانس از يكي از سايت‌هاي هسته‌اي ايران خبر داده بود. «لارنس نورمن» خبرنگار اين روزنامه امريكايي در پيامي در شبكه اجتماعي ايكس نوشته بود: «شنيده‌ام ممكن است بازرسان به‌طور قريب‌الوقوع به يك سايت در ايران بروند. با اين حال روشن نيست كه آيا اين سايت يك تأسيسات آسيب‌ديده است يا نيروگاه بوشهر يا راكتور تحقيقاتي تهران.» قطعنامه پيشنهادي چين و روسيه براي تصويب نهايي به 9 راي از مجموع 15 راي اعضاي شوراي امنيت نياز دارد و البته به اين شرط كه قطعنامه ازسوي ديگر كشورها وتو نشود. اين احتمالا آخرين شانس براي بازگشت به گزينه‌هايي خواهد بود كه در صورت كنار رفتن‌شان اروپا پيروز اين ماجرا نخواهد بود.
«سيدعباس عراقچي» وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران در يادداشتي منتشرشده در جاكارتا پست، اقدام سه كشور اروپايي عضو برجام شامل بريتانيا، فرانسه و آلمان در فعال‌سازي سازوكار اسنپ‌بك را فاقد وجاهت قانوني و سياسي دانست و آن را تهديدي جدي براي اعتبار بين‌المللي اروپا و توافق هسته‌اي ۲۰۱۵ قلمداد كرد. وي تأكيد كرد كه كشورهاي ناقض تعهدات خود نمي‌توانند از مزاياي توافقي بهره‌مند شوند كه خود آن را تضعيف كرده‌اند. عراقچي با اشاره به خروج يك‌جانبه امريكا از برجام در سال ۲۰۱۸ و همراهي اروپا با تحريم‌هاي غيرقانوني واشنگتن، اين اقدامات را عامل اصلي واكنش‌هاي جبراني ايران دانست. او همچنين حملات نظامي امريكا به تأسيسات هسته‌اي ايران در آستانه مذاكرات را محكوم كرد و نقش اروپا در حمايت از اين حملات را مخرب خواند. در ادامه، عراقچي به توافق اخير ايران با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اشاره كرد كه با ميانجي‌گري مصر حاصل شده و آن را گامي در مسير ديپلماسي و حفظ حقوق ايران در چارچوب معاهده ان‌پي‌تي دانست. وي هشدار داد كه در صورت بازگشت تحريم‌هاي لغو شده، ايران همكاري‌هاي خود را پايان‌يافته تلقي خواهد كرد. وزير امور خارجه ايران ضمن قدرداني از حمايت اندونزي از فلسطين، بر لزوم اتحاد كشورهاي اسلامي در مقابله با رژيم صهيونيستي و اصلاح ساختارهاي معيوب نهادهاي بين‌المللي تأكيد كرد. او حملات اخير رژيم صهيونيستي به كشورهاي منطقه را نشانه‌اي از سياست تجاوزگرانه اين رژيم در راستاي تحقق طرح «اسراييل بزرگ» دانست كه امنيت منطقه را با تهديد جدي مواجه كرده است.
ماجرا به ساعات پاياني خود رسيده و بايد ديد كه اروپا درنهايت چه تصميمي در اين زمينه مي‌گيرد. ايران پيش از اين اعلام كرده كه براي تمامي سناريوها آماده خواهد بود.
