تمركز سرمايه در چند ابر‌بورس
بازارهاي سهام جهاني پلت‌فرم‌هاي اصلي تخصيص سرمايه، كشف قيمت و انتقال ريسك هستند.
بازارهاي سهام جهاني پلت‌فرم‌هاي اصلي تخصيص سرمايه، كشف قيمت و انتقال ريسك هستند. در سطح كلان، اندازه و نقدينگي اين بورس‌ها تابعي از تعداد شركت‌هاي فهرست‌شده، ارزش بازار (market capitalization)، مقررات محلي، و سطح مشاركت سرمايه‌گذاران نهادمحور و خرد است. در سال‌هاي اخير مجموع ارزش بازار سهام جهان در محدوده‌اي بيش از صد هزار ميليارد دلار قرار داشته كه نوسان‌هاي ژئوپليتيكي، سياست پولي و بازده سود واقعي شركت‌ها بر آن تأثيرگذار بوده است.
در سطح جهاني، بورس‌هاي ايالات متحده (بخصوص NYSE و Nasdaq) بزرگ‌ترين سهم از ارزش بازار جهاني را در اختيار دارند. در فهرست بزرگ‌ترين بورس‌ها براساس ارزش بازار، معمولا نام‌هاي زير بالاترين جايگاه را دارند: New York Stock Exchange (NYSE)، Nasdaq، Shanghai، Japan Exchange (TSE)، Euronext، London Stock Exchange، Hong Kong، National Stock Exchange of India و Shenzhen. براي نمونه، برآوردهاي اخير نشان مي‌دهند كه NYSE و Nasdaq هر يك در حدود 30 تريليون دلار ارزش بازار دارند و چند بورس آسيايي (مانند شانگهاي و توكيو) هر كدام چند تريليون دلار را نمايندگي مي‌كنند.
امريكاي شمالي
ايالات متحده NYSE و Nasdaq قوي‌ترين و عميق‌ترين بازار سهام جهان از نظر ارزش بازار و تنوع ابزارهاست. بازارهاي امريكايي ميزبان بخش بزرگي از شركت‌هاي فناوري بزرگ، بانكي و انرژي هستند و نقش محوري در نوآوري مالي (ETFها، مشتقات، بازارهاي فرابورس) دارند. آمارها نشان مي‌دهد بازار سهام ايالات متحده بيش از نيمي از سرمايه بازار جهاني را در ميان چند بورس بزرگ در خود جمع كرده است و رشد ارزش بازار در سال‌هاي اخير نيز از اين كشور بوده است.
امريكاي لاتين، بورس‌هاي برزيل، مكزيك و آرژانتين مهم‌ترين نهادها را شكل مي‌دهند؛ اين بازارها بيشتر به نوسانات سياسي و قيمت كالاها حساسند و نقدشوندگي آنها پايين‌تر از بازارهاي توسعه‌يافته است.
Euronext (شامل پاريس، آمستردام، بروكسل، ليسبون و ديگران) و London Stock Exchange (LSE) از بزرگ‌ترين نهادهاي اروپايي‌اند. اروپايي‌ها مركز بزرگي براي شركت‌هاي صنايع سنگين، مصرفي و مالي هستند. پساتحريم‌هاي اقتصادي، تغييرات در قوانين گزارش‌دهي و پيامدهاي سياست پولي بانك مركزي اروپا تاثيرات مهمي بر جريان سرمايه اين بازارها داشته‌اند.
فرانكفورت (Deutsche Börse) و بورس‌هاي منطقه‌اي ديگر نيز نقش مهمي در بازارهاي مشتقه و نقدينگي قاره اروپا دارند.
توكيو (Japan Exchange Group): از بزرگ‌ترين بورس‌هاي آسيا؛ بازار ژاپن براي سهام صنعتي و فناوري پيشرفته شناخته مي‌شود.
شانگهاي و شنژن (China: SSE & SZSE): بورس‌هاي چين به سرعت رشد كرده‌اند و در عين حال تحت تأثير سياست‌هاي دولتي، محدوديت‌هاي سرمايه‌گذاري خارجي و رفتار سرمايه‌گذاران خرد قرار دارند. تركيب دو بازار عمده چين (قاره‌اي و هنگ‌كنگ) تصوير پيچيده‌اي از دسترسي سرمايه‌گذاران خارجي و جريان‌هاي بين‌المللي ارايه مي‌دهد.
Hong Kong )HKEX): دروازه مهم ورود سرمايه بين‌المللي به چين و ليستينگ شركت‌هاي چيني بزرگ. هند (NSE, BSE): بازارهاي هندي به دليل رشد اقتصادي و افزايش دسترسي سرمايه‌گذاران خرد، نقش فزاينده‌اي در آسيا پيدا كرده‌اند و بازار سرمايه هند در سال‌هاي اخير رشد قابل‌توجهي در ارزش بازار داشته است.
خاورميانه، آفريقا و ديگر مناطق
بورس‌هايي مانند Tadawul (عربستان سعودي)، Tel Aviv، بورس‌هاي امارات و بورس‌هاي كشورهاي آفريقايي (مانند Johannesburg) به‌تدريج در حال افزايش عمق و استانداردهاي خود هستند؛ اما نسبت به بازارهاي بزرگ جهاني، سهم كمتري از ارزش بازار دارند و بيشتر تحت تأثير عوامل منطقه‌اي و قيمت كالاها هستند.
امروز بسياري از بورس‌هاي بزرگ كاملا الكترونيك‌اند (مثلا Nasdaq از آغازِ مسير الكترونيك بود) و فناوري‌هاي معاملاتي سريع (HFT)، كتاب سفارش الكترونيك و بازارهاي جايگزين (ATS) ساختار نقدشوندگي و كشف قيمت را تغيير داده‌اند. همچنين بازارهاي مشتقه و ETFها به سرمايه‌گذاران ابزارهاي متنوعي براي پوشش ريسك و دسترسي فراهم كرده‌اند.
افزايش ارزش بازار جهاني در نيمه اول ۲۰۲۴: گزارش‌هاي جهاني نشان مي‌دهد در H1 2024 ارزش بازار سهام جهاني حدود 5% نسبت به نيمه دوم 2023 افزايش يافته و حجم معاملات و تعداد تراكنش‌ها هم رشد داشته است. اين امر ناشي از بازگشت اعتماد بخشي از سرمايه‌گذاران و بهبود در برخي بازارها بود.
تمركز بازار در چند بورس بزرگ: سهم NYSE و Nasdaq از كل ارزش بازار همچنان بسيار بالاست؛ در مجموع چند بورس بزرگ بيش از نيمي از ارزش بازار را نمايندگي مي‌كنند كه از تمركز سرمايه و نقدينگي حكايت دارد.
اثر ژئوپليتيك و انتخابات: تنش‌هاي سياسي بين‌المللي، جنگ‌ها و انتخابات در كشورهاي متعدد در سال‌هاي 2023–2024 باعث افزايش نوسان و كاهش اشتهاي ريسك در برهه‌هايي شد؛ اين اثر در معيارهاي تجارت و IPOها نيز انعكاس يافت.
شاخص‌ها، نقدشوندگي و ريسك‌ها
نقدشوندگي در بورس‌هاي بزرگ بسيار بالاست؛ اما در بازارهاي كوچك‌تر، شفافيت كمتر و اسپردها گسترده‌تر است.ريسك‌هاي سيستماتيك شامل بحران‌هاي مالي، شوك‌هاي سياسي و تغييرات نرخ بهره هستند. سياست‌هاي پولي فدرال رزرو و بانك‌هاي مركزي اروپا/ژاپن تأثير مستقيمي بر جريان سرمايه و ارزش‌گذاري دارايي‌ها دارند.ريسك‌هاي خاص منطقه‌اي: بازارهاي نوظهور به‌دليل وابستگي به كالاها، ريسك سياسي و نرخ ارز بيشتر در معرض نوسانات قرار دارند.محصولات مبتني بر ESG، ETFهاي تخصصي و ابزارهاي مشتقه جديد سبب شده‌اند سرمايه‌گذاران راحت‌تر به استراتژي‌هاي متنوع دسترسي يابند.بازارهاي ديجيتال و DLT: برخي بورس‌ها در حال آزمايش دفتركل توزيع‌شده جهت تسويه و ثبت سهام هستند؛ اين موضوع مي‌تواند هزينه‌ها را كاهش و سرعت تسويه را افزايش دهد.
تمركز و مقياس: بازار سهام جهاني همچنان به نفع بورس‌هاي بزرگ متمركز است؛ اما بازارهاي آسيايي (قاره اي -چين و هند و ژاپن) وزن بيشتري پيدا كرده‌اند و رقابت بين مراكز مالي تشديد مي‌شود.
اعلام تعرفه و شوك بازار
تشديد تعرفه‌هاي تجاري ايالات متحده عليه هند، بازار سهام اين كشور را با خطر عقب‌ماندگي بيشتر از چين روبه‌رو كرده است؛ كشوري كه دهلي‌نو سال‌ها در تلاش بوده جاي آن را به عنوان موتور اصلي رشد اقتصاد جهان بگيرد. طبق تازه‌ترين آمار، ارزش بازار سهام هند اكنون ۶.۳ تريليون دلار از بازار سهام چين كمتر است؛ بزرگ‌ترين فاصله از ماه مارس. شاخص MSCI هند در سه‌ماهه جاري ۱۰ درصد از رقيب چيني خود عقب افتاده و در مسير ضعيف‌ترين عملكرد سالانه از ۲۰۱۷ قرار دارد. دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا، در اظهارات اخير اعلام كرد كه تعرفه ۵۰ درصدي بر بخشي از صادرات هند به ايالات متحده اعمال خواهد شد. نيمي از اين تعرفه‌ها به عنوان جريمه خريد نفت از روسيه وضع مي‌شود؛ اقدامي كه در حالي صورت مي‌گيرد كه چين، خريدار بزرگ‌تر نفت روسيه، از تحريم مشابه مصون مانده است. اين نگاه گزينشي، نگراني فعالان بازار را نسبت به انگيزه‌هاي سياسي و اقتصادي پشت اين تصميم افزايش داده است.
ماه گذشته سرمايه‌گذاران خارجي حدود ۳ ميليارد دلار سرمايه را از بازار سهام هند خارج كردند؛ بزرگ‌ترين خروج سرمايه از فوريه گذشته. ارزش‌گذاري‌هاي بالا و كاهش رشد درآمد شركت‌ها پيش از اين نيز فشار بر بازار وارد كرده بود و حالا تعرفه‌هاي جديد، سمت‌وسوي خروج سرمايه را تقويت كرده است.
گروه گلدمن ساكس در تازه‌ترين گزارش خود پيش‌بيني كرد سهام هند در كوتاه‌مدت همچنان از بازارهاي نوظهور عقب بماند و بر همين اساس، موضع «وزن بازار» نسبت به هند را حفظ كرد. اين بانك سرمايه‌گذاري همچنين موضع «وزن سنگين» خود نسبت به سهام چين را تكرار و هدف ۱۲ ماهه شاخص MSCI چين را افزايش داد.
در مقابل، برخي كارشناسان معتقدند چشم‌انداز ميان‌مدت هند همچنان مطلوب است. مارك موبيوس، سرمايه‌گذار سرشناس بازارهاي نوظهور، گفته است: «افت فعلي بازار بيشتر رواني و موقتي است و مي‌تواند فرصتي مناسب براي خريد ايجاد كند.»
چند سال قبل، چين به دليل سركوب‌هاي نظارتي و ريسك‌هاي ژئوپليتيك به عنوان «غيرقابل سرمايه‌گذاري» قلمداد مي‌شد و همين امر باعث شد سرمايه‌گذاران خارجي به هند به عنوان گزينه‌اي امن‌تر نگاه كنند. اكنون، بالا گرفتن تنش‌هاي تجاري با امريكا، كاهش سود شركت‌ها و ارزش‌گذاري‌هاي بالا باعث شده اين تصوير تغيير كند.
آنا وو، استراتژيست VanEck در سيدني، مي‌گويد: «هند متحد امريكا بوده اما فشار تعرفه‌ها و ماجراي نفت روسيه، به‌شدت بر احساسات بازار اثر گذاشته است. انتظار مي‌رود سهام چين در فصل‌هاي آتي عملكرد بهتري نسبت به سهام هند داشته باشد.»
بازار سهام چين امسال با كاهش تنش‌هاي تجاري و پيشرفت در حوزه فناوري – از جمله موفقيت پروژه هوش مصنوعي DeepSeek – رشد محسوسي را تجربه كرده است. با وجود اين، هند هنوز از حمايت قوي سرمايه داخلي بهره‌مند است. طبق داده‌هاي بورس ملي، نهادهاي داخلي و سرمايه‌گذاران حقيقي اكنون سهم بيشتري از بازار ۵.۲ تريليون دلاري هند نسبت به سرمايه‌گذاران خارجي در اختيار دارند و تنها در ۱۲ ماه گذشته حدود ۵۰ ميليارد دلار به بازار تزريق كرده‌اند.
