واقعیت پنهان کمبود شیرخشک/ سیاست‌های ناکارآمد و روایت‌های غیر دقیق
ماجرای کمبود شیرخشک بیش از آن‌که ناشی از مشکلات تولید باشد، ریشه در سیاست‌گذاری‌های پیچیده و نادرست، تخصیص نامناسب یارانه و تاخیر در واردات شیرخشک‌های رژیمی دارد؛ موضوعی که با روایت‌های غیر دقیق به نگرانی‌های خانواده‌ها دامن زده است و در واقع همه واقعیت گفته نمی‌شود.
به گزارش تجارت نیوز، ماجرای کمبود شیرخشک در مقاطع مختلفی در سه سال اخیر به صدر اخبار سلامت آمده و برخی خانواده‌ها اعتراض‌هایی در این زمینه داشته‌اند اما این کمبود به عوامل مختلفی ارتباط دارد و نمی‌توان با کلی‌گویی در این زمینه اظهار نظر کرد. کلی‌گویی‌هایی که علاوه بر برخی رسانه های داخلی در شبکه‌های فارسی زبان خارجی نیز به شکل دیگری مشاهده میشود و در واقع، همه واقعیت گفته نشده و فقط بر کلید واژه «کمبود شیرخشک»، موج سواری شده و در شرایط سخت اقتصادی، نگرانی خانواده‌هایی که نوزاد دارند، بیشتر میشود.
نکته مهم دیگر در این رابطه اینکه کمبودها بیشتر به شیرخشک‌های رژیمی و البته بخشی از آنها مربوط است و نه همه انواع شیرخشک یا شیرخشک‌های رگولار؛ ولی این تفکیک معمولا در رسانه‌ها مورد توجه قرار نگرفته و به طور کلی از کلید واژه «کمبود شیرخشک» استفاده میشود.
میزان تولید شیرخشک در کشور چقدر است؟
به گفته تولیدکنندگان، میزان تولید و توزیع شیرخشک در کشور، در سال جاری و با توجه به شرایط موجود مانند جنگ و قطعی برق، حتی از سال‌های گذشته نیز بیشتر بوده است. در عین حال، بر اساس آمارهای سازمان غذا و دارو در سال گذشته، بیشتر شیرخشک‌های مورد نیاز در کشور تامین میشود و فقط حدود ۵ درصد، وارداتی است؛ این ۵ درصد هم محدود به شیرخشک‌های رژیمی خاصی میشود که به طور کلی در جهان توسط چند شرکت در حال تولید است.
رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک اطفال در این زمینه به خبرنگار سلامت ایرنا گفت: تولیدکنندگان شیرخشک در کشور هر سال نسبت به سال گذشته، بیشتر تولید کرده‌اند؛ میزان تولید شیرخشک رگولار یا عادی در تمام برندهای داخلی، از ابتدای امسال تا اواسط تیر ۱۴۰۴ در کشور، ۲۲ میلیون عدد یا قوطی بوده که بیشتر از سال‌های گذشته است. یعنی تولیدکنندگان شیرخشک، امسال با توجه به شرایط خاص کشور و قطعی برق و کمبود نقدینگی، تاکنون بیشتر از سال‌های قبل، شیرخشک رگولار یا عادی تولید کرده‌اند.
هانی تحویل زاده ادامه داد: ظرفیت سالانه صنایع تولید شیرخشک در کشور، ۱۲۳ میلیون قوطی ۴۰۰ گرمی است که سال گذشته، ۶۵ میلیون قوطی شیرخشک رگولار یا عادی در کشور مورد مصرف قرار گرفت. در واقع صنایع شیرخشک کشور، ظرفیت تولید بیش از دو برابر مصرف را دارند.
ظرفیت سالانه صنایع تولید شیرخشک در کشور، ۱۲۳ میلیون قوطی ۴۰۰ گرمی است که سال گذشته، ۶۵ میلیون قوطی شیرخشک رگولار یا عادی در کشور مورد مصرف قرار گرفت. در واقع صنایع شیرخشک کشور، ظرفیت تولید بیش از دو برابر مصرف را دارند
وی اضافه کرد: حدود ۱۵ درصد از شیرخشک‌های مصرفی در کشور، از نوع رژیمی است که بیش از نیمی از این موارد را تولید می‌کنیم و در این موارد کمبودی نداریم؛ ولی نیمی از این شیرخشک‌های رژیمی، وارداتی هستند که در این موارد با کمبودهایی مواجه می‌شویم.
تصمیم‌های اشتباه، داستان شیرخشک را به اینجا کشید
به گفته کارشناسان، داستان شیرخشک‌های رژیمی و کمبودهای آن هم تحت تاثیر طرح دارویار است. دارویار، طرحی حمایتی بود که در دولت سیزدهم اجرا شد؛ از جمله اهداف آن می‌توان به کنترل قیمت و دسترسی به دارو اشاره کرد. در این طرح، یارانه دارو به جای مصرف کننده نهایی به تولیدکننده یا واردکننده و سپس به داروخانه‌ها پرداخت میشود. در اهداف این طرح، مواردی مانند جلوگیری از قاچاق نیز آمده است.
البته موضوع یارانه شیرخشک کمی پیچیده‌تر شد؛ یعنی پرداخت این یارانه، بر اساس جزء ۲ بند «الف» تبصره ۸ قانون بودجه ۱۴۰۳ بر عهده سازمان هدفمندی یارانه‌ها گذاشته شد. مسیری که منجر به نارضایتی تولیدکنندگان و داروخانه‌ها به دلیل تاخیر در پرداختی‌های مربوط به شیرخشک شد.
رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک اطفال در این زمینه گفت: در سال ۱۴۰۰ تصمیم‌هایی درباره شیرخشک گرفته شد که تاکنون آثار آن باقی مانده است. شیرخشک تنها کالایی محسوب میشود که چندین یارانه به آن تخصیص داده شده و در نتیجه با قیمت بسیار ارزان در اختیار مردم قرار می‌گیرد. در واقع یارانه شیرخشک هم به تولیدکننده و هم به عرضه کننده یا داروخانه‌ها داده میشود. این دو یارانه باعث میشود که قیمت شیرخشک در ایران نسبت به کشورهای همسایه بسیار کاهش پیدا کند که همین موضوع، زمینه قاچاق را فراهم می‌کند.
وی افزود: سیاست‌گذاری‌های نادرست باعث شده که مصرف شیرخشک به شکل غیرضروری افزایش پیدا کند؛ در واقع یارانه‌ای به شیرخشک تخصیص می‌گیرد که قیمت آن را بسیار کاهش داده و تمایل خانواده‌ها برای مصرف شیرخشک توسط نوزاد بیشتر میشود.
آیا مصرف شیرخشک بیشتر از نیاز واقعی است؟
میزان مصرف شیرخشک در نوزادان به عوامل مختلفی مانند سن، وزن و نیازهای نوزاد بستگی دارد. هرچند پزشکان در این زمینه نظرهای متفاوتی دارند اما برآیند نظرها این است که نوزاد در ماه به حدود ۸ قوطی شیرخشک نیاز دارد.
متخصص زنان و زایمان و فوق تخصص نازایی در این رابطه به خبرنگار سلامت ایرنا گفت: میزان نیاز کودک به شیرخشک به سن و وزن او بستگی دارد؛ نوزادانی که وزن بیشتری دارند، نیاز بیشتری به شیرخشک خواهند داشت. نیاز کودک به شیرخشک در ابتدای تولد، حدود ۱۰۰ سی سی و ۶ تا ۸ بار در روز، برای یک تا ۶ ماه، ۱۵۰ سی سی و ۵ تا ۶ بار در روز و ۶ تا ۱۲ ماه نیز ۲۰۰ سی سی و ۴ تا ۵ بار در روز خواهد بود. نوزدانی که نارس بوده یا با وزن کم متولد شده یا مشکل رفلاکس یا عدم تحمل لاکتوز دارند، به برندهای خاصی از شیرخشک نیاز خواهند داشت که توسط متخصص اطفال تجویز میشود. گاهی نیز امکان دارد شیرخشک به صورت ترکیبی با شیر مادر تجویز شود.
برای نوزادان کمتر از ۶ ماه، به صورت ماهانه به حدود ۸ تا ۱۰ قوطی شیرخشک نیاز است که هر قوطی برای ۳ تا ۷ روز استفاده میشود
پریسا طاهرزاده ادامه داد: هر پزشک اطفال امکان دارد که برندهای خاصی را تجویز کند که این موضوع بستگی به مشکلات نوزاد مانند رفلاکس معده، عدم تحمل گلوکز یا حساسیت به پروتئین گاوی دارد. به طور کلی و در موارد طبیعی، اگر برندها تغییر کند، مشکلی نیست و البته به سن نوزاد بستگی دارد و اگر نوزاد مبتلا به کولیک (قولنج) باشد، امکان دارد که تغییر برند شیرخشک را به سختی تحمل کند.
طاهرزاده بیان کرد: برای نوزادان کمتر از ۶ ماه، به صورت ماهانه به حدود ۸ تا ۱۰ قوطی شیرخشک نیاز است که هر قوطی برای ۳ تا ۷ روز استفاده میشود و اگر قوطی باز شده، در یک ماه مورد استفاده قرار نگیرد، باید دور ریخته شود. اگر نوزاد مشکلاتی مانند عدم تحمل لاکتوز داشته باشد، باید از برندهای خاص شیرخشک استفاده کند؛ ولی در حالت طبیعی، برندها آثار مشابهی دارند.
تحویل زاده نیز در این زمینه گفت: میزان مصرف شیرخشک در کشور در سال ۱۴۰۰، حدود ۴۵ میلیون قوطی بود که در سال ۱۴۰۳ به حدود ۶۵ میلیون قوطی رسید. پس از ۴ سال میزان مصرف شیرخشک در کشور حدود ۵۰ درصد افزایش داشته، در حالی‌که کاهش تولد داشتیم.
رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک اطفال افزود: روی قوطی شیرخشک نوشته شده که هر نوزاد در ماه باید ۸ قوطی مصرف کند اما در دوره قبل ریاست سازمان غذا و دارو، اصرار شد که ۲۰ قوطی ماهانه به نوزاد داده شود؛ این میزان مصرف چه لزومی دارد؟ در واقع میزان ارائه شیرخشک بیش از نیاز واقعی مصرف نوزادان است.
وی اظهار کرد: پزشکان نباید در زمینه شیرخشک‌های رگولار یا عادی مداخله‌ای کنند زیرا این موارد با هم فرقی نمی‌کنند. از طرفی در مورد برخی برندها نیز نباید اصرار شود ولی در مورد شیرخشک‌های رژیمی، پزشک می‌تواند روی یک برند خاص به دلایل پزشکی تاکید کند.
مشکل سر ۵ میلیون قوطی شیرخشک سالانه است
به گفته تولیدکنندگان، تفاوت چندانی میان شیرخشک‌های رگولار یا عادی وجود ندارد و مصرف این نوع شیرخشک کاملا به ذائقه نوزاد و طعم بستگی دارد؛ اما ماجرا درباره شیرخشک‌های رژیمی قدری متفاوت است. این شیرخشک‌ها که بخشی از آن وارداتی است، کاملا به تامین و تخصیص ارز وابسته هستند و اگر تاخیر یا تعللی در این زمینه صورت بگیرد، با کمبود مواجه خواهد شد.
گزارش‌هایی که مبنی بر کمبود شیرخشک در برخی رسانه‌ها منتشر میشود، مربوط به شیرخشک‌های رژیمی است؛ این دسته از شیرخشک‌ها در دنیا فقط در چند شرکت خاص تولید میشود
تحویل زاده در این زمینه گفت: گزارش‌هایی که مبنی بر کمبود شیرخشک در برخی رسانه‌ها منتشر میشود، مربوط به شیرخشک‌های رژیمی است؛ این دسته از شیرخشک‌ها در دنیا فقط در چند شرکت خاص تولید میشود و چون امکان دارد که مقاطع تخصیص ارز برای واردات، با زمان تولید شیرخشک رژیمی در آن کشور مطابقت نداشته باشد، زمان برای واردات از دست می‌رود؛ ولی با این حال، مشابه یک برند شیرخشک رژیمی در بازار وجود دارد.
وی ادامه داد: تولید برخی شیرخشک‌های رژیمی در کشور ساده است که از جمله این موارد می‌توان به شیرخشک‌هایی اشاره کرد که لاکتوز باید در آن حذف شود؛ ولی برخی شیرخشک‌ها نیازمند ماده موثره‌ای هستند که به طور مثال فقط یک شرکت در فرانسه تولید می‌کند زیرا مصرف آن کم است و برای شرکت‌ها صرفه اقتصادی ندارد. محصول نهایی این مدل شیرخشک‌های رژیمی از کشورهایی مانند فرانسه وارد میشود.
رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک اطفال اظهار کرد: فرض کنید شرکتی که شیرخشک رژیمی خاصی را تولید می‌کند، سالی یک بار اعلام می‌کند که قصد تولید دارد و همان زمان باید برای خرید، درخواست داد؛ حالا فرض کنید در تخصیص ارز، تعلل رخ بدهد، در نتیجه امکان واردات گرفته میشود. در حال حاضر همکاری لازم از طرف سازمان غذا و دارو انجام میشود و لیست درخواست ارز به موقع و منظم به بانک مرکزی ارسال میشود؛ اما در سه سال گذشته، این طور نبود و لیست درخواست ارز شرکت‌ها به بانک مرکزی ارسال نمی‌شد.
تحویل زاده گفت: شیرخشک‌های رژیمی باید بر اساس تجویز پزشک مورد مصرف قرار گیرد اما در عین حال در برخی موارد، برندهای مختلف در بازار وجود دارد. در برخی برندهای اندک هم مشابهی وجود ندارد که «آپتامیل پپتی» از جمله همین موارد است. مصرف کل شیرخشک‌های رژیمی مربوط به حساسیت‌های پروتئینی در کشور حدود ۵ میلیون قوطی در سال است.
اگر درباره جوانی جمعیت حرف می‌زنیم، شیرخشک رژیمی را هم به موقع تامین کنیم
چند سالی میشود که هر قوطی شیرخشک با کد ملی در اختیار خانواده‌ها قرار می‌گیرد و در نتیجه خروج آن از داروخانه به سادگی اتفاق نمی‌افتد. از طرفی، طعم و مزه شیرخشک این طور نیست که به راحتی در صنایع غذایی مورد استفاده قرار گیرد و باید با مواد دیگری مخلوط شود. به طور مثال، استفاده از شیرخشک برای تولید بیسکوییت نیز معقول نیست و باز کردن تعداد زیادی قوطی ۴۰۰ گرمی شیرخشک، ساده نخواهد بود البته باید به این نکته تاکید کرد که از لحاظ اقتصادی، استفاده از شیرخشک نوزاد برای صنایع غذایی بسیار اقتصادی است زیرا مواد اولیه شیرخشک با ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی وارد شده و در داروخانه‌ها نیز یارانه دریافت می‌کند.
ماجرای پیچیده شیرخشک ابعاد مختلفی دارد؛ از مصرف بیش از حد توسط خانواده‌ها تا ارزانی شیرخشک نسبت به کشورهای همسایه که نتیجه‌ای جز قاچاق به دنبال نخواهد داشت. از طرفی موضوع تامین و تخصیص ارز برای واردات مواد اولیه و محصول نهایی شیرخشک رژیمی نیز وجود دارد.
اگر می‌خواهیم مشکل شیرخشک حل شود، باید ساختار آن تغییر کند؛ یعنی به جای تخصیص یارانه به تولیدکننده یا توزیع کننده (داروخانه)، باید به مصرف کننده نهایی، یارانه داده شود البته به نظر می‌رسد که سازمان غذا و دارو به دنبال حل این مشکل است اما آن‌قدر شرایط تخصیص یارانه شیرخشک پس از اجرای طرح دارویار پیچیده شده که هنوز مشکلات پیرامون آن برطرف نشده است.
آخرین نکته و شاید مهمترین موضوع هم این است که اگر درباره جوانی جمعیت حرف می‌زنیم، باید به مواردی مانند تامین شیرخشک‌های رژیمی نیز توجه کنیم؛ موضوعی که به راحتی می‌تواند خانواده‌هایی که فرزند ندارند را با ترس‌هایی فراتر از مشکلات اقتصادی و مسکن مواجه کند و بی‌خیال پدر و مادر شدن، کند.
منبع: ایرنا
