پایه پولی، پول پرقدرتی است که در ازای دارایی‌های بانک مرکزی منتشر می‌شود. یکی از دارایی‌های این نهاد حاکمیتی پولی بدهی بانک‌ها به آن است. هر چه بانک‌ها بیشتر از بانک مرکزی استقراض کنند، پایه پولی رشد بیشتری می‌کند. رشد پایه پولی نیز می‌تواند رشد نقدینگی و در نتیجه رشد تورم را در پی داشته باشد.
به گزارش اکوایران، بانک مرکزی گزارش پولی و بانکی را که در آن جزئیات آمار پایه پولی موجود است، تا پایان بهمن ماه 1402 منتشر کرده است. این گزارش نشان می‌دهد تا پایان بهمن، حجم پایه پولی به یک هزار و 48 هزار میلیارد تومان رسیده است که 682 هزار میلیارد تومان آن یا 65.1 درصد آن را بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی تشکیل داده است.
در این گزارش روند تغییرات بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی از ابتدای سال 1400 بررسی شده است. این بررسی نشان می‌دهد در این مدت سرعت رشد این جزء از پایه پولی بسیار بیشتر از رشد پایه پولی بوده است. همچنین در این سه سال سهم بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی نیز در رشد پایه پولی شدت گرفته است؛ هر چند از مهر 1402 اندکی از تب افزایش بدهی بانک‌ها مقداری کاسته شده است.
متوسط رشد بدهی بانک‌ها 2 برابر رشد پایه پولی از ابتدای 1400
بانک‌ها در صورتی که از سوی بخش دولتی و خصوصی با تقاضای زیاد پول مواجه شوند و منابع لازم برای پرداخت وام کافی را نداشته باشند از بانک مرکزی استقراض می‌کنند، اما پیامد استقراض بانک‌ها از بانک مرکزی رشد پایه پولی است. پایه پولی، پول پرقدرتی است که بانک مرکزی منتشر می‌کند و توانایی این را دارد که در چرخه فرایند شبکه بانکی به چند برابر پول بیشتری تبدیل شود که نقدینگی نام دارد. پیامد رشد نقدینگی نیز رشد تورم است.
رشد نقطه به نقطه بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در بهمن 1402 یعنی تغییرات آن در این ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل 98.3 درصد بوده است. بنابراین می‌توان گفت که این بدهی‌ها در طی یک سال گذشته حدود 2 برابر شده است. البته روند رشد نقطه به نقطه نشان می‌دهد از سرعت رشد این بدهی‌ها کاسته شده است. بیشترین نرخ رشد از ابتدای سال 1400 در شهریور 1402 برابر با 213.9 درصد ثبت شده و پس از آن این بدهی‌ها با سرعت کمتری رشد کرده‌اند.
با این حال، مقایسه این رشد با رشد پایه پولی نشان می‌دهد که بدهی بانک‌ها با سرعت بسیار بیشتری افزایش یافته است. متوسط نرخ رشد پایه پولی از ابتدای سال 1400 برابر با 35.8 درصد بوده، در حالی که در این مدت متوسط نرخ رشد بدهی بانک‌ها نزدیک به 78 درصد بوده است. به عبارت دیگر متوسط سرعت رشد بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی بیش از 2 برابر متوسط سرعت رشد پایه پولی بوده است.
همچنین بررسی سهم از رشد بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی نیز نشان می‌دهد که این بدهی‌ها سهم زیادی در رشد پایه پولی داشته‌‌اند.
بدهی بانک‌ها همچنان عامل اصلی رشد پایه پولی
همانطور که توضیح داده شد، رشد پایه پولی می‌تواند رشد تورم را در پی داشته باشد. پایه پولی در صورتی رشد می‌کند که اجزای آن رشد کنند. بنابراین با بررسی سهم از رشد این اجزا می‌توان فهمید که چه عاملی نقش اصلی را در رشد پایه پولی ایفا کرده است.
در بهمن 1402، سهم از رشد نقطه به نقطه بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی به 41.8 درصد رسیده است که بیش از سهم از رشد سایر اجزای پایه پولی بوده است. به عبارتی، عامل اصلی رشد پایه پولی در ماه‌های اخیر استقراض بانک‌ها از بانک مرکزی بوده است.
البته رکورد سهم از رشد از ابتدای سال 1400، برابر با 53.9 درصد بوده که در مهر 1402 ثبت شده است و آمار نشان می‌دهد پس از آن تا بهمن‌ماه این سهم مقداری کاهش یافته است.
