رقابت نرخ بهره و بورس

اخبار و اتفاقات مختلفي روي بورس تاثير مي‌گذارد كه با توجه به ابعاد اخبار برخي از اينها موقت و برخي ديگر دايمي هستند. مثلا اخبار مربوط با بانك مركزي مي‌تواند شرايط سرمايه‌گذاري در بورس را تغيير دهد و ميزان ورود نقدينگي را نيز نوساني كند. يكي از مهم‌ترين مولفه‌هايي كه طي سه سال اخير از نظر كارشناسان تاثير بسيار زيادي روي بازار داشته، نرخ بهره است. نرخ بهره بين بانكي همواره به صورت غيرمستقيم روي بازار سرمايه تاثير دارد و به بيان ديگر مي‌توان گفت كه بيش از تاثير واقعي تاثير رواني روي بازار دارد؛ چون زماني كه براي يك بازه زماني نبستا طولاني نرخ بهره بين بانكي در يك روند روبه رشد بماند تاثيررواني و جو ايجاد مي‌كند كه افت شاخص را در پي دارد. در اصل در مفاهيم بازارهاي مالي، افزايش نرخ بهره بانكي رابطه معكوسي با رشد بازار سرمايه دارد زيرا افزايش نرخ بهره منجر به افزايش هزينه فرصت، كاهش ارزندگي سهام به دليل فزوني نرخ تنزيل و همچنين كاهش انگيزه سفته‌‌بازي در بازارهاي مالي مي‌شود. بانك‌ها به دلايل مختلف كه اثرگذار بر عرضه و تقاضاي پول است، تغيير نرخ سود تسهيلات يا سود سپرده‌ها ممكن است به‌صورت كوتاه‌مدت دچار كمبود نقدينگي يا مازاد آن شوند. با كمبود نقدينگي، برخي بانك­‌هاي متقاضي پول وام‌گيرنده مي‌شوند و از منابع مازاد نقدينگي ساير بانك‌هاي ديگر استفاده مي‌كنند. اين نوع تبادلات بين بانكي معمولاً خيلي كوتاه‌مدت و در بيشتر مواقع به‌صورت يك شبه (over night) براي تسويه مطالبات بانك مركزي است و اغلب روز بعد تسويه مي‌گردد. حال با نگاهي بر تعاريف فوق درمي‌‌يابيم كه نرخ بهره بين بانكي متفاوت از نرخ بهره بانكي مرسوم است. از اين رو نمي‌توان رابطه مستقيمي بين آن و بازدهي شاخص كل تعميم داد. از سوي ديگر با اعلام بانك مركزي، نرخ بهره بين بانكي به 23.63 درصد رسيد و به روند ركوردشكني خود در سال اخير مي‌دهد. البته در برخي از هفته‌ها شاهد كاهش چند صدم درصدي اين نرخ هستيم و اين درصدهاي پايين تاثير چنداني ندارد. نرخ بهره بين بانكي مي‌تواند بر نرخ بهره بانكي، تورم، ركود و ديگر بازارهاي سرمايه‌گذاري تاثيرگذار است. زماني كه نرخ بهره بين بانكي در مدت طولاني روند صعودي مي‌گيرد، نرخ بهره بانكي نيز تحت تاثير آن افزايش پيدا مي‌كند. همچنين در زماني كه نرخ بهره بين بانكي كاهش مي‌يابد، سرمايه‌گذاران انتظار دارند تا روند بورس صعودي شود.

تاثير نرخ بهره روي شاخص

در ابتداي خرداد 1400 نرخ بهره بين بانكي بيش از 19 درصد بود و در ابتداي شهريور همان سال با روند كاهشي به حودود 18 درصد رسيد كه اين موضوع باعث شد شاخص از كانال يك ميليون و 149 هزار واحدي به يك ميليون و 614 هزار واحدي برسد. در ادامه اين مسير و رشد نرخ بهره بين بانكي به 21 درصد در بهمن 1400 رسيد و شاخص كل بورس تهران نيز تغيير مسير داد و با روند نزولي همراه شد، به گونه‌اي كه با كاهش 16 درصدي در تراز يك ميليون و 370 واحدي ايستاد و اين چرخه در ادامه نيز در بازار تكرار شد. روند رشدي نرخ بهره در نرخ سود سپرده و نرخ سود تسهيلات كنترل شده اما اين مسير دوگانه نمي‌تواند ادامه‌دار باشد. بانك مركزي يا بايد ميزان تزريق پول با نرخ‌هاي ۲۳ تا ۲۴ درصد را افزايش دهد، يا شرايطي را ايجاد كند تا بانك‌ها، خصوصا بانك‌هاي ناتراز بتوانند با نرخ بالاتر سپرده جذب كنند و نرخ رسمي سود بانكي را بالا بياورد. از طرف ديگر دلار شرايط با ثباتي دارد اما تقاضاي فصلي ارز براي واردات شروع شده است و هر چه به دي ماه نزديكتر شويم اين تقاضا به اوج مي‌رسد. همزماني افزايش تقاضا با كاهش صادرات نفت ايران باعث شده تقاضاي قابل توجهي وارد بازار آزاد شود و محركي ملايم براي رشد دلار باشد. چون تقاضاي سفته بازي و هيجاني در بازار وجود ندارد، شيب رشد بالا نيست. از يك سود دولت بايد نقدينگي را فريز كند و از سوي ديگر نرخ سود سپرده پرداختي بانك‌هاي ناتراز براي سپرده‌هاي ترجيحي به محدوده سقف خودش نزديك مي‌شود. بانك‌هاي ناتراز مجبور به جذب سپرده هستند و اين جذب را تا جايي ادامه مي‌دهند كه هزينه جذب سپرده براي آنها با هزينه جريمه اضافه برداشت بي‌تفاوت بشود. در حال حاضر بايد توجه داشت كه نرخ جريمه اضافه برداشت بانك مركزي ۳۴ درصد است و از آنجايي بانك‌ها بابت جذب سپرده بايد سپرده قانوني به بانك مركزي پرداخت كنند، نرخ سپرده تقريبا در حدود ۸۸ درصد نرخ جريمه براي آنها نقطه سربه سر است، بنابراين براي بانك ناتراز فرقي نمي‌كند سپرده با نرخ ۳۰ درصد جذب كند يا جريمه شود. نرخ‌هاي پيشنهادي بانك‌هاي ناتراز تقريبا به اين مرز رسيده‌اند. از سوي ديگر سياست عدم پرداخت تسهيلات باعث شده نرخ تامين مالي براي شركت‌ها بسيار بالا رود و تقريبا به حدود ۳۷ درصد برسد. اوراق گامي هم كه مقرر شده در شبكه بانكي منتشر شود مي‌تواند تكليف نرخ تامين مالي كوتاه‌مدت را روشن كند. در هر صورت نرخ بهره به ناحيه بحراني نزديك شده است، ناحيه‌اي كه معمولا به بيش از آن افزايش پيدا نمي‌كند.

بازار از دريچه معاملات

شاخص كل بازار سرمايه در آخرين روز كاري هفته يعني چهارشنبه يك آذر ماه با روند روبه بالا همراه بود. شاخص كل با رشد دو هزار 238 هزار واحدي معادل 0.11 درصدي در محدوده دو ميليون و 22 هزار واحدي ايستاد. همچنين شاخص هم‌وزن رشد 0.39 درصدي را تجربه كرد و در محدوده 706 هزار واحدي ايستاد. در سوي ديگر بازار شاخص فرابورس نيز مثبت بسته شد و با افزايش 112 هزار واحدي معادل 0.45 درصدي در تراز 25 هزار و 112 واحدي ايستاد. طي روز اخير ارزش معاملات كل بازار سهام به 10 هزار و 142 ميليارد تومان رسيد. ارزش معاملات اوراق بدهي در بازار ثانويه هزار و 91 ميليارد تومان بود كه 11 درصد از ارزش كل معاملات بازار را در اين روز شامل مي‌شود. ارزش معاملات خرد نيز با افزايش 6 درصدي به نسبت روز معاملاتي قبل به رقم 4 هزار و 28 ميليارد تومان رسيد. در معاملات چهارشنبه، 59 نماد صف خريد داشتند و 43 نماد با صف‌ فروش مواجه بودند. مجموع ارزش صف‌هاي خريد با افت 23 درصدي نسبت به روز كاري قبل به 219 ميليارد تومان كاهش يافت و مجموع ارزش صف‌هاي فروش نيز با نزول 19 درصدي به 291 ميليارد تومان رسيد. در آخرين روز كاري هفته نمادهاي نوري، شپنا، فارس، فولاد، شپديس و ذوب بيشترين تاثير مثبت را روي رشد شاخص و نماد وبملت نيز تاثير منفي روي شاخص كل داشت. همچنين كترام، شستا، ‌هاي وب، ثشاهد، وبملت، وساخت و سصفها در ليست نمادهاي پرتراكنش بورس تهران قرار گرفتند. در سوي ديگر بازار نيز نمادهاي فصبا، آريا، وسپهر، بپاس، دماوند، زاگرس، خديزل بيشترين تاثير مثبت روي شاخص فرابورس را داشتند. نمادهاي كروميت، فصبا، ثرود، كرمان، سبزوا، ثغرب و بمولد نيز در ليست نمادهاي پرتراكنش فرابورس قرار گرفتند. روز چهارشنبه خالص تغيير مالكيت حقوقي به حقيقي بازار براي سومين روز مثبت شد و 94ميليارد تومان پول حقيقي به بازار سهام وارد شد. نمادهاي وب بيشترين ورود پول حقيقي را داشت كه ارزش آن 28 ميليارد تومان بود. پس از هاي‌وب، نمادهاي كروميت، كسرا، زفجر و غشصفا بيشترين ورود پول حقيقي را داشتند. در سوي ديگر، بيشترين خروج پول حقيقي به نمادهاي وسالت، خساپا، شپنا، تاصيكو و فملي تعلق داشت.