بازی خوردن مجدد امریکا از چین در صنعت شیمیایی
گروه پتروشیمی حمید مظفر
بازار محصولات شیمیایی و پتروشیمی جهان کماکان در شوک تصمیم ناگهانی چین در کاهش ارزش یوآن در برابر دلار قرار دارد. هنوز هم بازار کالاها و سهام نتوانستند خود را با وضعیت جدید تطبیق بدهند و کماکان اختلاف نظرها در مورد آینده پابرجاست. اگرچه فصل مشترک تمام اظهارنظرها به این نقطه ختم می‌شود که تصمیم چین مبنی بر کاهش یوآن و به تبع آن کاهش ارزش پول کشورهای نوظهور مانند کشورهای جنوب شرقی آسیا و برخی کشورهای عضو BRICS روزهای سختی را برای صادرکنندگان صنعت شیمیایی و پتروشیمی رقم خواهد زد. اما شاید هیچ کشوری به اندازه ایالات متحده امریکا از این تصمیم در شوک فرو نرفته باشد.
امریکایی که درحال برنامه‌ریزی برای افزایش گسترده ظرفیت تولید اتیلن خود برای افزایش صادرات بود ناگهان در می‌یابد که نمی‌تواند روی بزرگ‌ترین بازارهای صادراتی خود یعنی شرق آسیا حسابی باز کند. داستان آنجا جالب‌تر می‌شود که بدانیم صنعت شیمیایی امریکا در اواخر قرن بیستم مشابه همین شرایط را تجربه کرده است و در زمانی که مشغول افزایش ظرفیت صادراتی صنعت شیمیایی خود بود با بحران بزرگی در بازارهای مالی شرق آسیا روبه‌رو شد. در نتیجه این بحران ابر تیره رکود بر صنعت شیمیایی امریکا و نیز سایر نقاط جهان سایه گستراند.
داستان از جایی آغاز شد که چین در یازدهم آگوست 2015 در حرکتی متهورانه ارزش یوآن را در برابر دلار کاهش داد و اثرات آن اکنون روی سایر ارزهای جهانی، کالاها، بدهی و بازار سرمایه سرریز شده است. کاهش ارزش پول بالذات تورم‌زا بوده و روی قیمت کالاها تاثیرگذار است. اثر اقتصادی نشأت‌گرفته از روند نزولی ارزش پول بازارهای نوظهور موجب ابهام در چشم‌انداز درآمدهای شرکت‌های بزرگ شیمیایی امریکا و اروپا خواهد شد.
در 24 آگوست، ارزش سهام شرکت‌های شیمیایی در سرتاسر جهان سقوط کرد و پس از آن در ظهر 25 آگوست جهش کوچکی رو به بالا داشت.
به گزارش «تعادل» به نقل از پایگاه خبری- تحلیلی ICIS در امریکا، کمپانی‌هایی مثل Celanese (5.4- %)، Dow Chemical (5.3-%)، Westlake Chemical (4.3-%) و Eastman Chemical (4.3-%) در این ماه با کاهش ارزش سهام روبه‌رو بودند. کاهش ارزش سهام این شرکت‌ها فراتر از کاهش میانگین کل بازار سهام امریکا بود. براساس شاخص
S&P 500 بازار سهام امریکا با 3.9درصد کاهش روبه‌رو بود.
اما این قضیه منحصر به بازار امریکا نبوده و غول‌های شیمیایی اروپایی نیز چنین روندی را تجربه کردند. کمپانی BASF که جزو مشهورترین کمپانی‌های شیمیایی جهان به حساب می‌آید 4.1درصد کاهش ارزش سهام را تجربه کرد. اما تفاوت این کمپانی آلمانی با کمپانی‌های شیمیایی امریکایی در این است که کاهش ارزش سهام آن کمتر از میانگین کاهش کل سهام بورس آلمان (DAX) بوده است. بورس آلمان در هفته گذشته 4.7درصد سقوط را تجربه کرد.
حرکت چین در کاهش ارزش یوآن و متعاقبا کاهش سایر ارزهای جهان (واقعی یا به اصطلاح) در سایر بازارهای نوظهور مانند تایلند، اندونزی، مالزی، تایوان، ویتنام، فیلیپین، برزیل، هند، روسیه و نیز قزاقستان موجب شوک بازارهای کالاها از نفت و آهن تا پتروشیمی و پلیمری شده است.
کاهش رقابت‌گونه ارزش پول‌های ملی در بازارهای نوظهور به معنای این است که مشتری‌های بومی به میزان کمتری قادر و مایل به واردات هستند و قدرت خرید کاهش می‌یابد. این کاهش قدرت خرید نه فقط برای خرید کالاهایی مثل گوشی‌های موبایل یا اتومبیل بلکه برای کالاهای اساسی وارداتی مانند پلی‌اتیلن، اتیلن گلیکول و پلی‌وینیل کلراید یا همان PVC که در بخش تولید مورد استفاده قرار می‌گیرد، اتفاق می‌افتد.
مخلص کلام این است که اگر کمپانی‌های چندملیتی غربی حساب ویژه‌یی روی بازارهای نوظهور کرده بودند که جرقه دیگری در موتور اقتصاد جهان بزند و باعث رشد شود، اکنون این مساله به خیال خامی تبدیل شده که باید به فراموشی سپرده شود.
بازار سهام روزهای سختی را در چند مدت اخیر به خود دیده است. بازار سهام نه تنها باید خود را با نرخ رشد پایین در اقتصاد جهانی بلکه باید با مساله فرار سرمایه از بازار کشورهای نوظهور نیز سازگار کند. فرار سرمایه‌یی که در اثر سقوط ارزش پول ملی این کشورها اتفاق می‌افتد و ظرفیت این را دارد که به بازارهای کشورهای توسعه‌یافته نیز سرایت کند.
موضوع فرار سرمایه از این اقتصادها سبب افزایش هزینه‌های سرمایه‌گذاری (نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام) می‌شود. این مساله ناشی از سقوط ارزش اوراق قرضه و سهام است. همچنین کاهش ارزش پول موجب مشکل‌تر شدن پرداخت بدهی‌های کشورها به دلار امریکا می‌شود؛ زیرا برای پرداخت این بدهی‌ها به پول داخلی بیشتری نیاز است. این مساله سبب انسداد روزنه‌های رشد اقتصادی جهان خواهد بود.
تاریخ تکرار می‌شود
اما وضعیت امروز اقتصاد جهانی شباهت بسیاری به بحران مالی سال‌های 98-97 میلادی در بازارهای مالی آسیا دارد که منجر به رکود در بازارکالاها از جمله محصولات شیمیایی شد. آن بحران نیز ابتدا با کاهش یک ارزش پول آغاز شد که البته در آن زمان کاهش ارزش پول ملی تایلند (Thai Baht) بود. در آن زمان نیز آن بحران با موج آخر اتیلن و افزایش ظرفیت مشتقات آن از سمت امریکای شمالی طی سال‌های 2002-1997 همزمان بود. در آن تاریخ امریکا 14درصد به ظرفیت تولید فعلی اتیلن خود اضافه کرد. نتیجه آن وضعیتی شد که عده‌یی سال‌های 2000 تا 2002 را بدترین رکود تاریخ صنعت شیمیایی می‌نامند. هم‌اکنون نیز امریکا به شکل بی‌سابقه‌یی درحال توسعه و افزایش ظرفیت تولید اتیلن و مشتقات است.
هم‌اکنون 6 واحد استحصال گاز اتان در امریکا درحال ساخت است. پیش‌بینی می‌شود که این واحدها تا سال 2018 به بهره‌برداری برسد که ظرفیت تولید اتیلن این کشور را به 8.1میلیون تن در سال می‌رساند.
برنامه اصلی صنعت شیمیایی امریکا افزایش ظرفیت تولید برای صادرات به خصوص صادرات پلی‌اتیلن به بازار شرق آسیا بود اما وضعیت امروز چین و سایر بازارهای نوظهور بسیار نگران‌کننده است و چشم‌انداز صادرات شیمیایی امریکا را تیره و تار نگه داشته است.
اما مساله دیگری که بازار محصولات شیمیایی و پتروشیمی امریکا را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، مساله کاهش قیمت نفت است که منجر به ارزان‌تر شدن محصولات در بازارهای جهانی می‌شود.
هرچند امریکایی‌ها از گاز ارزان در تولید خود استفاده می‌کنند اما کاهش قیمت نفت سبب کاهش میزان اختلاف بین قیمت فروش در بازار و قیمت تمام شده در کارخانه می‌شود. با توجه به هزینه‌های سنگین سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جدید و در نظر گرفتن مساله کاهش قیمت نفت، کمپانی‌های امریکایی کماکان در حالت خوف و رجا باقی مانده و به ارزیابی و سنجیدن انتظارات در بازار ادامه می‌دهند.
تحلیلگران وال‌استریت درحال ارزیابی سود انتظاری خود برای ادامه سال 2015 و نیز سال 2016 هستند. چارلز نیورت، تحلیلگر بانک سرمایه‌گذاری Cowen، پیش‌بینی می‌کند که شرکت امریکایی Westlake Chemical تولید‌کننده پلی‌الفین‌ها و وینل‌ها در نیمه دوم 2015 و سال 2016 عایدی‌ای نخواهند داشت. وی می‌گوید: «ما شاهد این هستیم که درآمدهای هر دو بخش الفین و وینل تحت فشار کاهش قیمت محصولات ناشی از کاهش نفت خام هستند.
قیمت جهانی اتیلن و پلی‌اتیلن درحال سقوط است و این مساله به بازارهای امریکا سرایت خواهد کرد و بازارهای صادراتی برای تولیدکنندگان بسیار پرچالش خواهد بود».
اما در این میان حسن احمد، تحلیلگر موسسه Alembic Global Advisor از زاویه دیگری به قضیه نگاه می‌کند. وی معتقد است، مجموعه شرایط به وجود آمده کار را برای بخش Ethylene Upcycle (فناوری تولید و استفاده مجدد از اتیلن استفاده شده) سخت می‌کند.
وی می‌گوید: «شیب تند کاهش اخیر قیمت محصولات شیمیایی و قیمت نفت خام آسیب جدی‌ای به بخش شیمیایی وارد کرده است. این مساله سبب شده است که سرمایه‌گذاران بخش Ethylene Upcycle با تردید‌های جدی‌ای در زمینه سرمایه‌گذاری در این بخش از صنعت شیمیایی مواجه شوند.»
وی همچنین معتقد است که قیمت نفت خام و گاز طبیعی در امریکا کماکان به حرکت مستقل از هم ادامه خواهند داد. این مساله سبب بزرگنمایی در نقطه ماکزیمم سود تولیدکنندگان امریکایی خواهد شد.
