تصویری که جهان را تکان داد
گروه جهان
در آستانه نشست وزرای خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا برای بحث درباره بحران پناهجویان، تصاویر منتشرشده از بدن بی‌جان ایلان کردی، کودک 3ساله سوری، در سواحل ترکیه خشم جامعه جهانی و افکار عمومی را برانگیخت و باعث تشدید انتقادها از سیاست‌های مهاجرتی اروپاییان، سیاست‌های غرب درخاورمیانه و بی‌توجهی کشورهای عربی به پناهجویان شد. ایلان کردی که همراه مادر و دیگر برادرش از غرق شدن قایق جان به در نبردند، به تصویری نمادین از «گسترده‌ترین بحران ناشی از پناهجویان» در اروپا از زمان پایان جنگ دوم جهانی تبدیل شده است.
«عکسی که جهان را به خاموشی وا می‌دارد.» این تیتر نشریه ایتالیایی لارپوبلیکا درباره تصویر جسد این کودک سه ساله است. ایندیپندنت نیز در این باره نوشته است: «این عکس وحشت فاجعه‌یی بشری را روایت می‌کند که امروزه در سواحل اروپا شاهد آن هستیم. اگر نه این عکس، پس دیگر چه چیزی می‌تواند موضع اروپاییان در قبال پناهجویان را تغییر دهد؟» به گزارش خبرگزاری فرانسه، ازجمله کسانی که نسبت به این حادثه دلخراش واکنش نشان داده‌اند، ماتئو رنزی، نخست‌وزیر ایتالیاست که از اتحادیه اروپا خواسته به جای منقلب شدن از دیدن تصاویر دلخراش کودک آواره سوری دست به عمل بزند. او گفته است که در برابر این فجایع اتحادیه اروپا باید پاسخی سیاسی برای معضل پناهجویان جست‌وجو کند. ماریانو راجوا، نخست‌وزیر اسپانیا نیز گفته که راه‌حل پناهجویان در اروپا نیازمند اقدام در سوریه است. او وضعیت کنونی سوریه را مهم‌ترین منشأ بحران جاری پناهجویان و فجایعی نظیر کشته شدن کودکان آواره سوری دانسته است.
تکاپوی اروپا
پس از انتشار تصویر کودک سوری بود که رسانه‌های خبری گزارش دادند، برخی کشورهای اروپایی، مانند آلمان تصمیم گرفتند تا روند درخواست پناهندگی ازسوی شهروندان سوری را تسهیل کنند. به عنوان مثال، آلمان کشوری است که انتظار می‌رود به تنهایی مقصد ۸۰۰هزار پناهجو، تنها در سال جاری میلادی باشد. اما برخی دیگر کشورهای اروپایی، مانند مجارستان یا جمهوری چک، به واکنش‌هایی، مانند کشیدن حصار یا شماره‌گذاری بر بدن پناهجویان، دست زده‌اند که همراه با انتقاد بوده است. به گزارش خبرگزاری فرانسه، پاریس و برلین، موافقت کرده‌اند که اتحادیه اروپا باید از اعضای خود بخواهد شماری حداقلی از پناهجویان را در سرزمین خود پناه دهند.
درعین حال گزارش‌هایی از انگلیس نیز نشان می‌دهد نخست‌وزیر آن کشور در برابر فشارها، تصمیم گرفته تعدادی بیشتری از پناهجویان را به‌طور مستقیم از اردوگاه‌های سازمان ملل درمرز سوریه، تحویل بگیرد. روزنامه گاردین از قول یک مقام دولتی نوشته، گفت‌وگوهایی فوری در مورد منابع مالی، جزییات و شمار دقیق پناهجویانی که پذیرفته خواهند شد، درجریان است. ژان کلود یونکر، رییس کمیسیون اتحادیه اروپا، قرار است هفته آینده طرحی را برای جابه‌جا کردن دست‌کم ۱۲۰هزار پناهجو، به دیگر کشورها، جهت کاستن از مشکلات ناشی در مبادی اولیه، ایتالیا، یونان و مجارستان، ارائه کند. دونالد توسک، رییس شورای اروپا، نیز از اعضا خواسته است برای سکنی دادن دست‌کم ۱۰۰هزار پناهجو دست به اقدام عملی بزنند. پیشتر درخواست‌ها برای کمی بیش از ۳۰هزارنفر بود که اکنون رییس اتحادیه، آن را 3برابر افزایش داده است.
هشدار نسبت به سود قاچاقچیان
درهمین حال، کمیساریای عالی پناهجویان سازمان ملل متحد با انتشار بیانیه‌یی با تاکید بر لزوم اقدام مشترک و جمعی تمام اعضای این اتحادیه برای تسهیل مهاجرت قانونی، واکنش اروپا به بحران مهاجرت را سرنوشت‌ساز خوانده و هشدار داده که تعلل در این باره فقط به سود قاچاقچیان انسان خواهد بود. به گزارش رویترز، آنتونیو گاترز، رییس کمیساریای عالی پناهجویان سازمان ملل، گفته است: «اتحادیه اروپا باید کمک کند تا تعداد مهاجرانی که به‌طور قانونی وارد (اروپا) می‌شوند، افزایش یابد. برآوردهای اولیه نشان می‌دهد که اروپا باید برای آنها نزدیک به 200هزار محل سکونت فراهم کند. همچنین اتحادیه اروپا باید از کشورهایی مانند یونان، مجارستان و ایتالیا که در این خصوص تحت فشار هستند، حمایت کند.»
وی گفته است: «تصمیم‌گیری درباره بحران مهاجرت برای اروپا سرنوشت‌ساز است و درحال حاضر چاره‌یی نیست جز اینکه کشورهای عضو اتحادیه نیروهای بیشتری را برای مدیریت این بحران بسیج کند. تنها راه‌حل این مشکل برای اتحادیه اروپا و تمام کشورهای عضو این است که یک استراتژی مشترک بر مبنای مسوولیت‌پذیری، اعتماد و یکپارچگی اتخاذ کنند. گسست در اتحادیه اروپا فقط به نفع تاجران مواد مخدر و قاچاقچیان انسان خواهد بود.» گاترز که نخست‌وزیر سابق پرتغال بوده است، همچنین هشدار داده هیچ کشوری در اتحادیه اروپا نمی‌تواند از انجام وظایف مربوط به خودش امتناع کند. وی با اشاره به جسد کودک 3ساله پناهجوی سوری که در سواحل ترکیه پیدا شده، تصریح کرده است: «تمامی کشورهای اروپایی باید تغییرات بنیادینی ایجاد کنند تا ورود قانونی و دریافت ویزا را تسهیل کنند و مسکن و کمک‌های انسان‌دوستانه بیشتری دراختیار مهاجران قرار دهند. تصویر جسد این کودک 3ساله قلب همه مردم را در سراسر دنیا به درد آورده اما اتحادیه اروپا تاکنون نتوانسته است پاسخ جمعی مشترکی به این حادثه بدهد.»
عربستان و قطر پناهنده نمی‌پذیرند
دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل متحد همچنین گزارش داده که قطر و عربستان سعودی برای تامین زندگی حدود 4میلیون آواره سوری که تاکنون از این کشور خارج شده‌اند، بودجه‌یی اختصاص داده اما حاضر نیستند پناهجویان سوری را بپذیرند. به گزارش خبرگزاری آلمان، آمار سازمان عفو بین‌الملل در این باره دقیق‌تر است. در این آمار که در دسامبر سال گذشته میلادی منتشرشده، آمده کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس شامل قطر، امارات عربی متحده، عربستان، کویت و بحرین هیچ مکانی برای پناهجویان سوری درکشورشان اختصاص نداده‌اند. البته این امر در رابطه با کشورهایی چون روسیه، ژاپن، سنگاپور و کره‌جنوبی هم صدق می‌کند. این کشورها نیز حاضر به پذیرش پناهجویان سوری نیستند. گرچه 8ماه از آمار سازمان عفو بین‌الملل می‌گذرد، اما هیچ نشانی از تغییر مواضع این کشورها در ارتباط با پناهجویان سوری دیده نمی‌شود.
درگزارش اخیر شبکه بین‌المللی بی‌بی‌سی آمده، کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس تنها شهروندانی از سوریه را می‌پذیرند که با ویزای توریستی یا ویزای کاری به این کشورها سفر کنند و دریافت ویزا از این کشورها برای شهروندان سوری با مشکلات فراوانی همراه است. به این ترتیب تنها شهروندان سوری که زندگی نسبتا مرفهی دارند، می‌توانند بخت دریافت ویزای پرهزینه و سفر به این کشورها را به دست آورند. این سیاست کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در فضای مجازی با اعتراض‌های گسترده‌یی روبه‌رو شده است.
