شاخ غول وام‌های بانکی سرانجام می‌شکند؟
یکی از اصلی‌ترین وعده‌های اقتصادی که دولت سیزدهم از ابتدای کار خود بارها بر روی آن تاکید کرده و چه در صحبت‌های رییس‌جمهور در ایام انتخابات و چه وعده‌های ماه‌های بعد رییس کل بانک مرکزی و وزیر اقتصاد بر روی آن تاکید شده، بحث کاهش مشکلات و تسهیل دسترسی اقشار مختلف مردم به وام‌های بانکی بوده است.
یکی از اصلی‌ترین وعده‌های اقتصادی که دولت سیزدهم از ابتدای کار خود بارها بر روی آن تاکید کرده و چه در صحبت‌های رییس‌جمهور در ایام انتخابات و چه وعده‌های ماه‌های بعد رییس کل بانک مرکزی و وزیر اقتصاد بر روی آن تاکید شده، بحث کاهش مشکلات و تسهیل دسترسی اقشار مختلف مردم به وام‌های بانکی بوده است. در سال‌های گذشته، سختی‌هایی که در مسیر دریافت وام بانکی به وجود آمده باعث شده که بین اقشار مختلف مردم این ارزیابی به وجود آمده که اساسا گرفتن وام از بانک تنها برای گروه محدودی ممکن است و دیگر اقشار مردم از دسترسی به تسهیلات محروم می‌مانند. این روایت در ماه‌های گذشته از سوی دولت رییسی با چالش مواجه شده و پس از دستوراتی که رییس‌جمهور صادر کرد، سال گذشته وزیر اقتصاد اعلام کرد که تسهیلات زیر 100 میلیون تومان بدون ضامن امکان پذیر
خواهد بود و دولت تلاش می‌کند که برای وام‌های بیشتر نیز راهکارهای تازه‌ای ارایه کند. در چنین بستری گزارش‌های غیر رسمی نشان می‌دهند که همچنان برخی بانک‌ها از دادن تسهیلات طفره می‌روند و همین موضوع باعث شده که حتی بانک مرکزی نیز هشدارهایی به بانک‌ها بدهد. با این وجود صحبت‌های مقامات دولتی نشان می‌دهد که آمارها در این حوزه بهبود پیدا کرده و در حوزه‌هایی مانند خود اشتغالی و تسهیلات دهی به زنان سرپرست خانوار گام‌های مثبتی برداشته شده است. سید احسان خاندوزی در مراسم تقدیر از یاوران اشتغال و خودکفایی که از سوی بانک‌های عامل و کمیته امداد برگزار شد، اظهار کرد: نرخ بیکاری در بهار امسال به ۸.۲ رسید که در تابستان نیز کاهش پیدا کرد، این موضوع همزمان با افزایش نرخ مشارکت بود که به‌طور طبیعی می‌توانست منجر به افزایش بیکاری شود؛ اما با تدابیر خانواده بزرگ دولت الحمدالله نرخ بیکاری کاهش یافت.
وی با اشاره به سه دسته اقدام برای ایجاد اشتغال و توانمندسازی افراد تصریح کرد: اولین اقدام سیاست‌های منجر به رونق در عرصه کلان اقتصادی بود، همچنین به پروژه‌های عمرانی تخصیص بی‌سابقه‌ای صورت گرفت که ۱۰۰ درصد تخصیص را دولت به پروژه‌های عمرانی انجام داد. وزیر امور اقتصادی و دارایی با بیان اینکه مردم باید در زمان کوتاه وارد کسب‌وکارهای اقتصادی شوند، اظهار کرد: خوشبختانه ظرفیت‌ها آزاد شده که از جمله اقدامات در این راستا ارایه مجوزهای کسب و کار است.
خاندوزی تحریک اشتغالزایی و مساله کاریابی را مهم دانست و اظهار کرد: در این راستا پشتیبانی‌های حقوقی و مالی در حال انجام است، ما خوشبخت هستیم که اقدامات دسته سوم همراه با افزایش کیفی سیاست‌های اشتغال انجام می‌شود. وی تصریح کرد: بررسی‌هایی که از طریق نظارت‌های پسینی انجام گرفته نشان می‌دهد حدود ۹۲ درصد از تسهیلات اشتغالزایی به هدف مورد نظر اصابت کرده و خیال ما از بابت آفت پولشویی راحت شده است. وزیر امور اقتصادی و دارایی سیاست‌های دولت در زمینه اشتغالزایی به لحاظ کمیت را موثر دانست و یادآور شد: در سه سال گذشته از ۱۰ به ۲۵ و سپس به ۳۵ هزار میلیارد تومان پرداخت تسهیلات اشتغالزایی رسیدیم که این رقم باید خیلی خیلی بیشتر شود. به گفته خاندوزی، در حال حاضر در پرداخت تسهیلات توانمندسازی گروه‌هایی فعال هستند که همزمان کار مشاوره در بازاریابی و فروش محصولات را به متقاضیان بر عهده دارند. مجموعا با وضع مطلوب خیلی فاصله داریم، ولی اقدامات انجام شده نوید ایام بهتری را می‌دهد. وی با اشاره به موضوع صندوق ضمانت اشتغال تصریح کرد: در سال ۱۴۰۱ حدود ۹۰ میلیارد تومان به این صندوق اختصاص یافت که باید بسیار بیشتر از این رقم شود. وزیر امور اقتصادی و دارایی با بیان اینکه به شورای پول و اعتبار پیشنهاد داده تا سقف تسهیلات خوداشتغالی از ۱۵۰ به ۳۰۰ میلیون تومان افزایش پیدا کند، گفت: دغدغه عدالت برای دولت مهم است و اینکه گروه‌های نابرخوردار حاشیه‌ای در جامعه نقش‌آفرین باشند و توانمند شوند و وقتی این خانواده‌ها روی پای خود می‌ایستند دست دیگران را هم می‌گیرند.
وزیر اقتصاد در تشریح علت تاخیری که در برگزاری مجمع بانک آینده ایجاد شد، توضیح داد: با توجه به معرفی اعضای هیات‌مدیره جدید بانک، باید پاسخ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران واصل می‌شد که ما می‌توانستیم جلسه مجمع بانک را برگزار کنیم؛ منتظر پاسخ بانک مرکزی در این خصوص هستیم تا بعد از آن مجمع عمومی بانک آینده را برگزار کنیم. همچنین محمود کریمی بیرانوند در چهل و هشتمین نشست ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی در مجموعه تلاش اظهار کرد: در حال حاضر تفاهم‌نامه‌های متعددی با بانک‌ها برای توسعه مشاغل خانگی امضا شده و تعداد رشته‌های مشاغل خانگی به بیش از ۶۰۰ رشته شغلی رسیده است.
وی از اعطای نماد اینماد توسط وزارت صمت به مشاغل خانگی خبر داد و گفت: صاحبان مشاغل خانگی می‌توانند با استفاده از فضای مجازی تولیدات خود را به فروش برسانند. کریمی بیرانوند تصریح کرد: هدفگذاری ایجاد ۷۵ هزار فرصت شغلی با استفاده از مشاغل خانگی انجام شده تا بتوان بخشی از هدفگذاری ایجاد یک میلیون شغل را با استفاده از ظرفیت مشاغل خانگی تامین کرد. آزیتا همتیان - رییس دبیرخانه ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی - نیز در این نشست از رشد ۳۳ درصدی ایجاد مشاغل خانگی در دولت سیزدهم خبر داد و گفت: برای امسال ۴۰۰۰ میلیارد تومان بودجه به منظور ایجاد مشاغل خانگی پیش‌بینی شده که نسبت به سال گذشته با رشد ۳۳ درصدی همراه بوده است.
وی بیشترین جامعه هدف مشاغل خانگی را زنان عنوان کرد و گفت: ۱۷۲ هزار مجوز ایجاد مشاغل خانگی متعلق به زنان بوده است و با ۸ بانک عامل برای پرداخت تسهیلات قرص‌الحسنه به متقاضیان مشاغل خانگی تفاهم کرده‌ایم. همتیان خاطرنشان کرد: فرش، تولیدات دامی، صنایع دستی، قالیبافی و امور خدماتی شامل تولیدات فرهنگی از جمله بیشترین مشاغلی هستند که مجوز فعالیت گرفته‌اند. امیر سیاح - رییس مرکز ملی مطالعات، پایش و بهبود محیط کسب و کار وزارت اقتصاد نیز در این نشست اظهار کرد: رویکرد دولت در حمایت از مشاعل خانگی باید تغییر کند. در نظرسنجی‌های انجام شده از متقاضیان مشاغل خانگی، ۷۰ درصد منتظر دریافت وام بوده‌اند و ۹۰ درصد مشکل دریافت وام داشته‌اند و کمتر به مشتری و بازار اشاره شده است؛ بنابراین ما باید رویکردها را به جای تسهیلات‌دهی به ایجاد بازار و مشتری تغییر دهیم. وی گفت: در این راستا تفاهم نامه‌هایی با شهرداری‌ها برای در اختیار قرار دادن بازار برای عرضه محصولات تولیدی مشاغل خانگی در دستور کار قرار داده‌ایم و درصدد ساماندهی فروشندگان سیار و استاندارد شدن فعالیت آنها هستیم. وزیر کار اما همچنان می‌گوید که دولت توانسته در حوزه اشتغال گام‌های مهمی بردارد و برای مشاغل خانگی نیز اتفاقات مثبتی رخ داده است.
سید صولت مرتضوی در چهل و هشتمین نشست ستاد ساماندهی مشاغل خانگی که در مجموعه تلاش برگزار شد، اظهار کرد: مصوبات نهایی ما در این جلسه در خصوص ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی است. مشاغل خانگی در افزایش سرمایه تولید، رشد اقتصادی، کاهش شکاف طبقاتی و اصلاح ضریب جینی بسیار موثر است و دلایل متعددی برای توسعه و گسترش مشاغل خانگی مطرح شده که از جمله آنها می‌توان به تسهیل معیشت خانوار و افزایش درآمد اشاره کرد. وی گفت: ورود زنان به بازار کار از سیاست‌های مهم دولت است و از اثرات مهم توجه به مشاغل خانگی کاهش دو درصدی نرخ بیکاری بانوان و افزایش حدود یک درصدی نرخ مشارکت بانوان در آمارهای بهار و تابستان ۱۴۰۲ است. مرتضوی گفت: کسانی که به مشاغل خانگی اشتغال دارند مقید به زمان نیستند و اعضای خانواده می‌توانند هر زمان که فراغتی داشته باشند به کسب و کار خانگی بپردازند.
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی خاطرنشان کرد: یکی از مزایای راه‌اندازی مشاغل خانگی این است که هزینه‌های رفت و آمد و تردد و ترافیک را کاهش می‌دهد و به نوعی زمان را مدیریت می‌کند و در بحث استاد شاگردی که در آن بعضاً برداشت دیگری مطرح می‌شود اساساً مشاغل خانگی، هنرآموزی در خانواده را رونق می‌دهد. مرتضوی گفت: اگر رشته‌ها و رسته‌های مشاغل خانگی را تعریف کنیم به هزاران بلکه میلیون‌ها صنعت و فرصت شغلی خانگی خواهیم رسید. برخی از کشورها هم که بنا به تعبیری تولید ناخالص داخلی و ملی خود را افزایش داده و رشد تولید دارند بخشی از درآمدشان را از محل کارگاه‌های کوچک و منازل کسب می‌کنند به نحوی که بسیاری از کشورها در حوزه صنایع خرد یا لوازم یدکی خودروها از قالب مشاغل خانگی استفاده می‌کنند. وی تصریح کرد: خوشبختانه سهم مشاغل خانگی از کل اشتغال متعهد شده دولت حدود ۱۵ درصد است و از یک میلیون فرصت شغلی که دولت متعهد به ایجاد آن شده، ۱۵۰ هزار شغل از این فرصت‌ها فرصت‌های شغلی خانگی است. به گفته وزیر کار در بازه زمانی دو سال دولت سیزدهم بیش از ۲۵۰ هزار فرصت شغلی خانگی توسط بانوان ایجاد شده است و برنامه دولت توسعه اشتغال خرد خانگی در جوار توسعه صنایع و زیرساخت‌های مهم است.
مرتضوی ادامه داد: دو نهاد حمایتی کمیته امداد امام خمینی و سازمان بهزیستی اقدامات موثری به منظور خودکفایی جامعه هدف خود مخصوصاً معلولان انجام دادند که قابل تقدیر است. وی گفت: جلسه چهل و هشتم به منظور مدیریت ساماندهی و کمک به مشاغل خانگی برگزار شده و برای امسال نزدیک به ۳۰۰۰ میلیارد تومان از محل منابع بانک‌ها به مشاغل خرد و خانگی تخصیص داده شده که از استانداران و مدیران کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان‌ها می‌خواهیم که به مقوله اشتغال خرد و خانگی توجه داشته باشند. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی تصریح کرد: از طریق مشاغل خرد و خانگی معیشت خانواده ارتقا می‌یابد و زمینه رشد تولید و رشد اقتصادی فراهم می‌شود.
مرتضوی اضافه کرد: در حال حاضر کشورهایی نظیر چین، هندوستان و امارات یکی از بزرگ‌ترین کشورهای تولید‌کننده زیورآلات و گوهرتراشی به شمار می‌روند و بخش اعظمی از اینگونه به مشاغل خانگی پردرآمد تبدیل شده است. وی گفت: اغلب مشاغل در گذشته مخصوصاً در روستاها مشاغل خانگی بوده است. انواع و اقسام کارهایی که مردم انجام می‌دادند شامل فرش بافی، مسگری، کفاشی، پشم‌ریزی و منجوق دوزی بوده است و خیلی از مشاغل در جوار خانواده‌ها در بسیاری از روستاها شکل گرفته است. به گفته وزیر کار، مشاغل خانگی هزینه‌های تولید را به‌شدت کاهش می‌دهد و مصرف انرژی را مدیریت می‌کند. همچنین موجب کارآموزی اعضای خانواده می‌شود و از طریق بستر اشتغال خانگی می‌توان ورود بانوان به بازار کار را تسریع کرد.
با در کنار هم قرار دادن این صحبت‌ها به نظر می‌رسد که دولت همچنان تمرکز خود را بر روی تسهیل کردن دسترسی به وام به خصوص اقشار کم درآمد حفظ کرده و باید دید که آیا سرانجام در میان جامعه این تغییر احساس خواهد شد یا بحث‌ها در سطح گمانه زنی باقی خواهد ماند.
