کمال سیدعلی
یکی از تبعات رخدادهای اخیر منطقه‌ای پس از عملیات توفان‌الاقصی، شروع نوسانات قیمتی در بازارهای اقتصادی ایران است. بلافاصله پس از وقوع این رخداد مهم سیاسی و نظامی بازارهای اصلی اقتصاد ایران شامل ارز، سکه، خودرو و حتی بازار سهام با تکانه‌های قیمتی مواجه شد. هرچند بازار سهام به سرعت خود را بازیابی و متعادل ساخت اما بازار ارز و سکه به دلیل حساسیت‌های بیش از اندازه‌ای که نسبت به تکانه‌های بیرونی دارند، هنوز دستخوش نوسان و تکانه هستند. بر این اساس نرخ دلار از زمان آغاز رخداد از 49هزار تومان وارد محدوده قیمتی 54هزار تومان شد و نرخ سکه هم به همین میزان با درصدهای رشد مواجه شد. پس از این رخدادها خبر رسید که بانک مرکزی وارد میدان شده و با توزیع 370میلیون دلار ارز تلاش کرده بازار ارز را ساماندهی کند.
به‌طور کلی نرخ ارز در ایران، تحت تاثیر 2 فاکتور اصلی قرار دارد که هر کدام در بزنگاه‌ها منشأ تحول و تکانه می‌شوند. نخست فاکتورهای اقتصادی و نحوه نظام تصمیم‌سازی‌های کشور است که بر نرخ ارز تاثیر می‌گذارد و دومین موضوع هم مسائل سیاسی (شامل سیاست خارجی و داخلی) است. به عبارت روشنتر،اقتصاد ایران و نظم و نظامات بازارها تحت‌الشعاع تحولات داخلی و بیرونی است. هر نوع تصمیم‌سازی اقتصادی یا تکانه بیرونی می‌تواند بازارها را با تحولات تازه‌ای مواجه سازد. هر اندازه که ایران به موضوع مناقشه فلسطین اشغالی نزدیک شود به همان اندازه هم بازارهایش تحت‌الشعاع تحولات این بازارها قرار می‌گیرد. علاوه بر این موضوعات دیگری چون پیوستن یا نپیوستن به FATF و یا نحوه تعامل با امریکا در خصوص موضوعات مختلف از جمله تحریم‌ها در ثبات یا عدم ثبات بازارها اثرگذار هستند. در خصوص چرایی بروز تکانه‌های قیمتی در روزهای ابتدایی پس از بحران فلسطین از آنجا که این برداشت وجود داشت که این مناقشه ارتباط مستقیمی با ایران دارد، بازارها هم واکنش‌های سریع افزایش نشان دادند و انتظارات تورمی در اقتصاد ایران افزایش یافت.
اما پس از اتخاذ تدابیر لازم توسط ایران محتمل است که بازارها این روند را درک کرده و فضا به سمت ثبات بیشتر میل کند. معتقدم سهم موضوعات سیاسی در تکانه‌های بازارهای ایران بیشتر از موضوعات اقتصادی است. بررسی سال‌های اخیر تحولات نشان می‌دهد که بیشتر تحولات بازارها تحت تاثیر موضوعات سیاسی قرار داشته است. مثلا انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا و انتخاب بایدن یا ترامپ، رخدادهای اعتراضی سال قبل، انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 ایران و... همگی ذیل عواملی قرار دارند که بازارهای ایران را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. البته در خصوص نوسانات اخیر نمی‌توان سهم سفته‌بازی‌های داخلی را به کلی انکار کرد.
اما با مداخله بانک مرکزی این تلاش‌ها و سفته‌بازی‌ها بی‌اثر شده و بازارها به سمت تعادل بیشتر و تعدیل نرخ ارز حرکت می‌کنند. اگر اقتصاد ایران مصونیت لازم را در خصوص رخدادهای بیرونی ایجاد کند ثبات بیشتر در بازارهای اقتصادی ایجاد می‌شود. اما در این میان پرسشی شکل می‌گیرد و آن اینکه بانک مرکزی با استفاده از چه ایده‌هایی می‌تواند فضای مطلوب‌تری در بازارها ایجاد کند؟ یکی از راهکارها آن است که ورود ارز به داخل کشور تسهیل شود و بخش خصوصی ارز بیشتر وارد کند، کنترل بازار ارز مناسب‌تر خواهد شد. از سوی دیگر باید امیدوار باشیم که منابع ناشی از فروش نفت بیشتر وارد کشور شود تا دست بانک مرکزی برای ساماندهی بازارها بازتر شود. در کنار این 3 عامل تاثیر مثبتی بر بازار ارزی کشور و سایر بازارها خواهد داشت و ثبات بیشتری ایجاد می‌کند.
