گلی ماندگار|
متاسفانه بر خلاف آن چیزی که برخی مسوولان سعی دارند در آمارهای خود ارایه دهند وضعیت گردشگری سلامت در ایران چندان هم خوب به نظر نمی‌رسد. در واقع بی‌توجهی به این حوزه در کنار کمبودها و مشکلاتی که در حوزه بهداشت و درمان کشور وجود دارد دست به دست هم داده‌اند تا ایران سهم چندانی در گردشگری سلامت نداشته باشد. مساله اینجاست که وقتی از گردشگری سلامت صحبت به میان می‌آید تنها امکانات بیمارستانی و پزشکی ارایه شده به بیماران نیست که باید مد نظر قرار بگیرد.
بلکه ارایه خدمات قبل و بعد از دریافت خدمات پزشکی هم خود به نوعی در میزان افزایش تعداد مراجعه‌کنندگان بسیار تاثیرگذار است. اینکه مسوولان چه تمهیداتی برای اسکان بیماران خارجی قبل از دریافت خدمات پزشکی اندیشیده‌اند و بیماران بعد از دریافت خدمات نیز از چه امکاناتی باری اقامت و استراحت برخوردار خواهند بود همه و همه مسائلی است که باید در این زمینه مورد بحث و بررسی قرار بگیرد. ایران به دلیل داشتن امکانات طبیعی درمانی از جمله حوضچه‌های آب گرم و... می‌تواند یک مقصد خوب برای گردشگران سلامت باشد اما آن چیزی که در عمل اتفاق افتاده این است که در هیچ دوره‌ای دولت‌ها تلاشی برای بهبود وضعیت گردشگری سلامت در کشور انجام نداده‌اند و هر چه بوده تلاش انجمن‌ها و نهادهای غیر دولتی بوده که البته به دلیل سنگ اندازی و مشکلات چندان نتیجه مطلوبی در بر نداشته است.
جالب است بدانید صنعت گردشگری پس از صنعت نفت و خودروسازی، سومین صنعت مهم دنیا به حساب می‌آید. صنعت گردشگری اهمیت بسزایی در افزایش درآمد و گردش مالی کشور دارد؛ به‌طوری که با رشد چشم‌گیر این صنعت، پیش‌بینی شده در آینده‌ای نزدیک ممکن است به صنعت اول جهان تبدیل شود. توریسم درمانی طیف وسیعی از خدمات درمانی و سلامت را شامل می‌شود. از رایج‌ترین و محبوب‌ترین خدمات در این حوزه، می‌توان به مواردی همچون جراحی‌های زیبایی، جراحی چشم و قلب، بیماری‌های مرتبط با سرطان، دندان‌پزشکی، درمان ناباروری، پیوند عضو و آب درمانی اشاره کرد.
البته در شرایط کنونی هم دیگر نمی‌توان به ارتقای توریسم درمانی یا همان گردشگری سلامت در کشور دلخوش بود. چرا که با افزایش تعداد پزشکان متخصصی که از کشور مهاجرت کرده‌اند یا در فکر مهاجرت هستند در آینده‌ای نزدیک حتی برای درمان بیماران داخلی هم با کمبود پزشک مواجه خواهیم بود چه برسد به اینکه بخواهیم صنعت توریسم سلامت را رونق بخشیده و از طریق آن اقتصاد وابسته به نفت را نجات دهیم. توریسم سلامت از آن ظرفیت‌هایی بوده که هیچگاه دولت‌ها برای استفاده از آن و ارز آوری به کشور روی آن حساب باز نکرده‌اند در حالی که این ظرفیت می‌تواند اقتصاد تک محصولی ما را از دچار شدن به شرایطی که امروز به آن گرفتار آمده‌ایم نجات دهد. به گفته بسیاری از متخصصان این حوزه در ایران ظرفیت منحصر به فردی در خصوص گردشگری سلامت نسبت به سایر نقاط وجود دارد که تا موانع و مشکلات پیش روی این صنعت در ایران رفع نشود به جایگاهی که لایق آن است در دنیا نخواهد رسید.
نبود محتوای بین‌المللی برای گردشگری سلامت
خسرو پیرایی، پزشک متخصص و جراح زیبایی در این باره به «تعادل» می‌گوید: یکی دیگر از مهم‌ترین موارد، مربوط به محتواهای بین‌المللی در خصوص گردشگری سلامت و توانایی مراکز درمانی است، اما محتوای قوی در این خصوص نداریم و جا دارد وزارتخانه‌های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به بیمارستانها و مراکز درمانی و شرکت‌های گردشگری تسهیلاتی برای تولید محتوا اعطا کنند یا معافیت‌هایی برای آنها در بخش‌های مالیاتی متناسب با هزینه‌ای که در این بخش انجام می‌دهند در نظر بگیرند؛ به نحوی که بیمارستانها به انجام این موضوع ترغیب و تشویق شوند.
او می‌افزاید: دولت‌ها باید در موضوعات و جریان‌سازی و برگزاری رویدادهای بین‌المللی، نقش حمایتی و حامی داشته باشند و از ظرفیت خود برای پررنگ‌تر شدن این رویدادها استفاده کنند؛ فارغ از اینکه دولت وظیفه دارد از تشکل‌های بخش خصوصی این حوزه حمایت کند. بخش‌های دولتی کم‌کاری‌هایی در این خصوص دارند که تلاش بخش خصوصی را کمرنگ می‌کند؛ بعضا برخی سازمان‌ها نه تنها کمک‌کننده نیستند بلکه فرایند امور مرتبط با توسعه گردشگری سلامت را با مشکل مواجه می‌کنند. از سوی دیگر راهبرد مشخصی برای ورود به مارکت‌های بین‌المللی نداریم. فقط موفقیت‌های ما در دادن مجوزها خلاصه می‌شود؛ اما عملگرا نیستیم. باید بگوییم در این خصوص چه کاری انجام شده تا مراکز درمانی فعال در حوزه گردشگری سلامت در خارج دیده شوند.این مراکز را چه کشورهایی می‌شناسند؟ اتفاقات بزرگ در این حوزه فقط با دادن مجوز شکل نمی‌گیرد.
این آمارها از کجا می‌آید
همین چند وقت پیش بود که یکی از معاونت‌های وزارت بهداشت و درمان اعلام کرد که در سال گذشته یک میلیون و ۲۰۰ هزار گردشگر سلامت به ایران آمده‌اند. سوال اینجاست که چنین آمارهایی بر چه مبنایی منتشر می‌شوند. ملاک برای تهیه این آمارها چیست. در جایی دیگر معاون درمان وزیر بهداشت اعلام کرده که حدود ۲۵۰ مرکز درمانی به گردشگری سلامت اختصاص داده شده است. کدام مراکز و در کجای کشور؟ البته این سوالات همیشه بی‌پاسخ می‌مانند چرا که ارایه آمار بیش از قانع کردن افکار عمومی برای مسوولان اهمیت دارد.
علیرضا سعادتی متخصص قلب نیز در این رابطه به «تعادل» می‌گوید: فراموش نکنیم که دنیای واقعی به سیاست‌های دستوری اهمیتی نمی‌دهد و تنها با ایجاد زیرساخت‌ها و شرایط مناسب می‌توان انتظار ورود گردشگران به کشور را داشت. متاسفانه باید اذعان داشت که مسوولان درک درستی از اقتصاد گردشگری ندارند و نمی‌دانند که این اقتصاد تابع بخشنامه‌های دستوری نبوده و باید زیر ساخت‌ها و قوانین موجود را اصلاح کرد در غیر این صورت شرایط هیچ تغییری نکرده و در به روی همان پاشنه خواهد چرخید.
او می‌افزاید: عدم بهره‌مندی ایران از گردشگری پزشکی در شرایطی رخ می‌دهد که در دهه‌های اخیر با تغییر در شرایط توزیع فناوری و رشد علمی کشورهای در حال توسعه، مردم از کشورهای توسعه یافته به کشورهای در حال توسعه برای برخورداری از درمان پزشکی ارزانتر سفر می‌کنند. عواملی که به افزایش محبوبیت سفرهای پزشکی منجر شده‌اند شامل هزینه‌های بالای مراقبت‌های بهداشتی، زمان‌های طولانی انتظار برای برخی روش‌های درمانی خاص، سهولت و قیمت مناسب مسافرت‌های بین‌المللی و پیشرفت در تکنولوژی و استانداردهای پزشکی در بسیاری از کشورها است.
این پزشک متخصص در پایان می‌گوید: نگاهی به دنیای واقعی و خارج از دستورالعمل‌های حماسی مسوولان محترم کشور، نشان می‌دهد رقبای ما با سرعت زیادی در حال ترمیم زیر ساخت‌های خود هستند و اگر این مدت زمان اندک پیش رو را از دست بدهیم دیگر امیدی به رسیدن به شرایط مطلوب در حوزه گردشگری پزشکی وجود ندارد.
برای نمونه به تازگی، بیمارستان سری راماکریشنا (Sri Ramakrishna) واقع در کویمباتور در ایالت تامیل نادو هندوستان، با استفاده از فناوری، بخش جدید تشخیص و رادیولوژی از راه دور را راه‌اندازی کرده است. بیماران و پزشکان از کشورهای مختلف می‌توانند تشخیص و مشاوره را به صورت آنلاین و با کاهش هزینه سفر و موارد جانبی‌اش را درخواست کنند. متخصصان بهداشت و درمان از طریق مشارکت با شرکت تجهیزات پزشکی، درمانی و مهندسی پزشکی GE Healthcare آسیا از طریق محل یا از راه دور آموزش می‌بینند.
متولی گردشگری پزشکی در ایران نداریم
در ایران هنوز متولی گردشگری سلامت و پزشکی نداریم و افرادی که برای درمان به ایران می‌آیند بیمار بین‌المللی‌اند و گردشگر سلامت نیستند. محمد حسین ایمانی خوشخو از اساتید دانشگاه و رییس سابق دانشگاه علم و فرهنگ نیز با بیان مطلب فوق به مهر گفت: عمده افرادی که با هدف استفاده از خدمات پزشکی به ایران می‌آیند از طریق دفتر خدمات مسافرتی یا تشکیلات گردشگری وارد ایران نمی‌شوند. در حال حاضر فعالان رسمی گردشگری سلامت در ایران رانندگان تاکسی فرودگاه امام هستند.
آنها بیمار خارجی را به هتل می‌برند، یک مرکز درمانی معرفی کرده و وقتی کارهای درمانی شأن تمام شد، به فرودگاه برمی‌گردانند. ما این افراد را گردشگر سلامت نمی‌دانیم بلکه آنها فقط بیماران خارجی هستند. او افزود: باید وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و وزارت بهداشت کمیته‌هایی را به صورت مشترک برای هدایت این بیماران تشکیل داده و مجوز تخصصی به برخی از آژانس‌های مسافرتی برای فعالیت در حوزه گردشگری سلامت بدهند. این مجوز باید تاییدیه وزارت میراث فرهنگی و وزارت بهداشت را داشته باشد. ایمانی خوشخو ادامه داد: این تازه اول کار است که بیماران از طریق آژانس‌های مسافرتی شناسایی شوند. بعد از آن باید اقامتگاه‌های خاص بیماران وجود داشته باشد تا آنها دوران نقاهت یا ریکاوری خود را در این اماکن بگذرانند.
این کارشناس گردشگری بیان کرد: گردشگران باید قبل از درمان چند روزی در ایران باشند بعد از درمان هم دوران نقاهت را در هتل‌های کشورمان بگذرانند. در این صورت می‌توان گفت که ساختار گردشگری سلامت وجود دارد. ولی در حال حاضر چنین ساختاری وجود ندارد. چون گردشگر تنها سه روز به ایران می‌آید و می‌رود. روالی که اکنون پیش می‌رود فایده‌ای به گردشگری ایران نمی‌رساند.
کمبودها اما همچنان پابرجاست
در این شرایط اما معاون درمان وزارت بهداشت به وجود ۱۱۵ هزار تخت بیمارستی فرسوده در کشور اشاره کرده و از قدمت بالای ۱۰۰ سال برخی بیمارستانها خبر داده است. حالا این اظهارنظر را وقتی در کنار ادعای ورود یک میلیون و ۲۰۰ هزار گردشگر سلامت به کشور که بگذاریم به خوبی متوجه می‌شویم نه تنها کمبودها در حوزه بهداشت و درمان پابرجاست که هیچ أراده‌ای هم برای بهبود وضعیت گردشگری سلامت وجود ندارد.
