تعادل|
در 6 جولای 1885، زیست‌شناس فرانسوی لوئی پاستور با موفقیت اولین واکسن هاری را برای پسر بچه‌ای که سگی هار او را گاز گرفته بود، تزریق کرد. این واکسن نه تنها از ابتلای کودک به هاری جلوگیری کرد بلکه جان او را نجات داد. هاری تنها یک نمونه از بسیاری از بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان است.
بیماری‌های قابل انتقال میان حیوان و انسان در اصل از گروه باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها هستند. از مهم‌ترین بیماری‌های مشترک میان انسان و دام که در کشور ما دیده می‌شود، می‌توان به تب مالت، سالک، هاری، سیاه زخم، کیست هیداتیک و تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو اشاره کرد. از طرفی دیگر به دلایل مختلف، خطر ورود بیماری‌های دیگر مانند جنون گاوی، تب دره ریفت، آنفلوآنزای پرندگان و... را نباید نادیده گرفت. انسان سالم نقش اساسی و پایه‌ای در سلامت جامعه بشری دارد؛ موضوعی که پایه گذار تمام پیشرفت‌ها و تمدن‌های بشری بوده است.
بیماری‌های قابل انتقال میان انسان و حیوان، فصل مشترک دو حرفه پزشکی و دامپزشکی است که از نظر حفظ سلامت و بهداشت جوامع انسانی و دامی دارای اهمیت بسزایی است. نام این دسته از بیماری‌ها نمایانگر مسوولیت مشترک و خطیری است که به‌طور مشترک به عهده پزشکان و دامپزشکان در زمینه پیشگیری، تشخیص و درمان اینگونه بیماری‌ها است. این بیماری‌ها علاوه بر وارد آوردن خسارات سنگیـن اقتصـادی بـه دلیـل از میان رفتن دام‌های بیمار، سلامتی انسان را نیز تهدید می‌کنند.
مهم‌ترین بیماری‌های مشترک انسان و دام در ایران
مهم‌ترین بیماری‌های مشترک میان انسان و دام که در کشور ما دیده می‌شود، می‌توان به تب مالت، سالک، هاری، سیاه زخم، کیست هیداتیک و تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو اشاره کرد. از طرفی دیگر به دلایل مختلف، خطر ورود بیماری‌های دیگر مانند جنون گاوی، تب دره ریفت، آنفلوآنزای پرندگان و... را نباید نادیده گرفت. خطر بیماری‌های قابل انتقال میان حیوان و انسان در ایران با وجود کشورهای آلوده در همسایگی ما که برخی از آنها از ثبات سیاسی لازم هم برای برخورداری از نظام سلامت مناسب محرومند، بیشتر است.
جدا از وضعیت عمومی سلامت در کشورهای همسایه، قاچاق دام از مرزهای کشورهای همسایه نیز موجب افزایش بیماری سیاه زخم در برخی مناطق مرزی کشور شده است. برای مقابله با بیماری‌های قابل انتقال میان حیوان و انسان، واکسیناسیون دام و آزمایش از دام‌ها صورت می‌گیرد و در مواردی که لازم باشد حیوان‌های آلوده کشتار یا معدوم می‌شوند و برای کشتار آنها به دامداران غرامت پرداخت می‌شود.
60 درصد بیماری‌های عفونی که به انسان‌ها منتقل می‌شوند، منشأ حیوانی دارند
علی ملایی، متخصص بیماری‌های عفونی در این باره به «تعادل» می‌گوید: 60 درصد بیماری‌های عفونی که به انسان منتقل می‌شوند منشأ حیوانی دارند. این در حالی است که 25 درصد از مرگ و میرها در جهان به علت بیماری‌های مشترک انسان و دام است. تب کریمه کنگو نیز یکی از این بیماری‌های مشترک به شمار می‌رود.
او می‌افزاید: هر ساله در فصل گرما در مورد ابتلا به این بیماری هشدارهایی داده می‌شود اما متاسفانه هر بار هم ما با افزایش تعداد مبتلایان به این بیماری مواجه هستیم. مساله اینجاست که ابتلا به این بیماری تنها مختص کشور ما نیست و امریکا بیشترین میزان ابتلا به این بیماری و دیگر بیماری‌های مشترک بین انسان و دام را به دلیل نوع تغذیه دارد. اما فراموش نکنیم که جمعیت این کشور تقریبا بیش از 4 برابر جمعیت ایران است. این پزشک در تعریف بیماری می‌گوید: تب کریمه کنگو نوعی ویروس خونریزی‌دهنده است که از طریق ناقلان انتقال پیدا می‌کند.
این بیماری با رعایت چند اصول ساده بهداشتی قابل پیشگیری است. این بیماری علاوه بر تب شدید می‌تواند باعث کبودی یا خونریزی شدید بینی در اثر بروز اختلالات انعقادی شود. به همین دلیل از آن با عنوان تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو نیز یاد می‌شود. ملایی در بخش دیگری از سخنانش می‌افزاید: کارشناسان برای نخستین‌بار این بیماری را در سال 1944 در منطقه «کریمه» کشف کردند. آنها بعدا در سال 1969 متوجه شدند که منبع اصلی آن منطقه کنگو بوده است. امروزه محققان آثاری از شیوع تب کریمه کنگو در اروپای شرقی، اروپای جنوبی، سراسر دریای مدیترانه، شمال غربی چین، آسیا، آفریقا، خاورمیانه و شبه قاره هند یافته‌اند.
نخستین شواهد از بیماری تب خونریزی‌دهنده در ایران
تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو بیماری است که از سال‌ها پیش در ایران شناخته شده بوده و برخی مدعی هستند بیماری که در نواحی شمال شرقی به عنوان حصبه قره‌میخ معروف است، همین بیماری است. نخستین شواهد مستند از وجود نوعی بیماری تب خونریزی‌دهنده در ایران به سال 1354 باز می‌گردد. تقریبا تمام اخبار ضمن اطلاع‌رسانی درباره وضعیت این بیماری در شهرهای ایران یا شرایط بیماران تلاش نهادهای بهداشتی برای اعزام گروه‌های اطلاع‌رسانی به برخی مناطق، چگونگی از دنیا رفتن قربانی و درباره روش‌های پیشگیری است.
امین اسدی، مشاور معاون وزیر و مدیرکل روابط عمومی سازمان دامپزشکی کشور چندی پیش در خصوص «شیوع بیماری تب کریمه کنگو در کشور» گفت: بنابر اعلام وزارت بهداشت و درمان با شروع گرما در روزهای ابتدای تیرماه حدود 18 نفر از هموطنان عزیز به بیماری تب کریمه کنگو مبتلا شده‌اند که متاسفانه یک نفر فوت شده است. از این‌رو می‌شود گفت، عامل اصلی ابتلا به این بیماری، یک ویروس به‌شدت واگیردار است که اغلب توسط کنه منتقل می‌شود. در واقع یک بیماری مشترک میان انسان و حیوان به‌شمار می‌آید و آثاری از ابتلا به تب کریمه کنگو در دام یا سگ مشاهده شده است و به همین دلیل می‌تواند باعث انتقال سریع‌تر این بیماری به انسان در اثر تماس با گوشت آلوده یا حیوانات اهلی و وحشی شود. بیماری‌های مشترک انسان و حیوان از اهمیت بسیاری برخوردار است به‌طوری که این بیماری‌ها هم از جنبه حفظ سلامت و هم از جنبه اقتصادی، جوامع را در معرض تهدید قرار می‌دهند.
انتقال تب کریمه از طریق تماس با بافت بدن
مهدی عمادی، متخصص بیماری‌های عفونی درباره بیماری تب کریمه کنگو و علائم آن بیان داشت: تب کریمه کنگو یک بیماری مشترک میان انسان و حیوان است و از طریق نیش کنه که روی پوست حیوانات لانه‌گزینی کرده‌اند و از طریق تماس با بافت، گوشت و خون حیوان آلوده انتقال پیدا می‌کند. این بیماری با علائمی همچون تب، سردرد، تهوع، دانه‌های روی بدن، اسهال، خونریزی از بینی، لثه و دهان، معده و روده همراه است. او در ادامه بیان داشت: کشاورزان، دامداران، قصاب‌ها و افرادی که در بسته‌بندی مواد غذایی فعالیت دارند بیشترین افرادی هستند که در معرض این بیماری قرار دارند.
راه‌های انتقال بیماری
عمادی با برشمردن راه‌های انتقال این بیماری گفت: انتقال بیماری از طریق گزش کنه یکی از راه‌های مهم ابتلا به حساب می‌آید. وقتی کنه آلوده شد آن را به نسل بعد از خود نیز منتقل و به این ترتیب چرخه آلودگی ادامه پیدا می‌کند. تداوم این آلودگی می‌تواند آلودگی را به مهره‌داران بزرگ مانند دام‌ها نیز منتقل نماید. در مناطق وسیعی از کشور ما مانند سیستان و بلوچستان، خراسان و اصفهان این کنه عموما در محیط‌های دامی مشاهده می‌شود.
این متخصص بیماری‌های عفونی همچنین درباره ذبح دام‌ها نیز گفت: اگر دامی آلوده ذبح شود یا در جریان مواردی مانند وضع حمل دام، تماس با خون، ترشحات یا گوشت آلوده پیدا شود ویروس می‌تواند به انسان منتقل شود. البته چندساعت پس از ذبح به خاطر اسیدوز ویروس از میان می‌رود و بیشترین خطر هنگام تماس با خون و گوشت تازه دامی مطرح است. در کشور ما شایع‌ترین راه انتقال ذبح دام‌های آلوده و تماس با لاشه دام، خون و احشاء پس از ذبح بوده است.
روش‌های پیشگیری و درمان تب کریمه کنگو
او مهم‌ترین و اساسی‌ترین مرحله در درمان بیمار مبتلا به بیماری کنگو را در اصلاح آب و الکترولیت‌ها دانست و گفت: استفاده از تب‌برها و ضد تهوع ممکن است موثر باشد اما از تجویز آسپرین باید خودداری کرد زیرا موجب تشدید خونریزی می‌شود. مهم‌ترین اصل در کنترل بیماری کریمه کنگو ایجاد قرنطینه‌هایی در مرزهای ورودی دام به کشور است تا به‌طور جدی از تردد دام‌های آلوده به داخل جلوگیری شود. از این رو به مردم توصیه می‌شود به‌شدت از خرید و مصرف گوشت دامی که به طریق غیرقانونی و قاچاق وارد کشور می‌شود خودداری کنند.
عمادی افزود: اساس پیشگیری مبتنی بر سه اصل مهم بیماریابی، درمان به موقع مبتلایان و افزایش آگاهی عمومی مردم در زمینه راه‌های انتقال و پیشگیری از بیماری است. همچنین هماهنگی میان بخشی با ارگان‌هایی مربوطه مانند سازمان دامپزشکی، شهرداری و سایر سازمان‌ها جهت مبارزه با بیماری لازم است. به هر حال باید مردم در زمینه این بیماری و راه‌های انتقال آن آگاهی کافی داشته باشند. اطلاع‌رسانی درست و دقیق در این زمینه می‌تواند جان افراد را نجات بدهد. همچنین مهم است که فرد در ساعات اولیه ابتلا به پزشک مراجعه کند تا جانش به خطر نیفتد. شاید آمار مرگ بر اثر این بیماری اندک باشد اما هر گونه بی‌توجهی به آن می‌تواند به مرگ فرد بیمار ختم شود.
