آزادسازی دارایی‌های مسدودی و چند نکته مهم
خبر آزادسازی منابع مسدودی ایران، طی روزهای اخیر، بازخوردهای فراوانی در فضای عمومی و رسانه‌ای کشور داشته است. در اثر این آزادسازی‌ها، نشانه‌های نسبی از ثبات در بازارهای مختلف کشور نمایان شده است، اما چند نکته مهم در خصوص آزادی دارایی‌های مسدودی وجود دارد که باید به آنها توجه شود:
ابتدا باید دید این مبلغ که شامل آزادی 7میلیارد دلار از کره جنوبی، 10میلیارد دلار دارایی مسدودی از عراق، همچنین حدود 7میلیارد دلار سهم ایران از صندوق بین‌المللی پول و... نسبت به ظرفیت و عملکرد اقتصادی ایران چه عددی و حجمی است؟ این موضوع بسیار مهمی است. موضوع بعدی که اهمیت زیادی دارد آن است که بدانیم، این منابع با شرط و شروط خاصی آزاد می‌شوند. به عبارت دیگر این منابع در هر موضوع و بازاری قابل هزینه کردن نیستند. ایران نمی‌تواند هر طور که صلاح دانست از این دارایی‌ها استفاده کند. دلیلش هم این است که تحریم‌ها علیه ایران همچنان برقرار است و تنها بخشی از منابع مالی آزاد شده‌اند.
اما در خصوص نکته اول، کافی است به اطلاعات و آمارهای سال 90 (11سال قبل) نگاه کنیم. در آن سال حجم صادرات و واردات ایران بیش از 220میلیارد بوده است. یعنی ایران ماهانه نزدیک به 20میلیارد دلار صادرات و واردات داشته است. اقتصاد ایران 11سال قبل یک چنین ظرفیتی داشته است. این عدد در سال قبل (1401) به جای اینکه افزایش پیدا کند، کاهش پیدا کرده است. به عنوان مثال مجموع صادرات غیرنفتی واردات ایران به حدود 100میلیارد دلار رسیده است. در واقع اقتصاد ایران حدودا به نیم کوچک‌تر شده است.
مبلغی که بر اساس اعلام دولتمردان قرار شده آزاد شود، نسبت به ظرفیت اقتصاد ایران مبلغ قابل‌توجهی نیست که تصور شود، اتفاق خاصی در اقتصاد کشورمان رخ داده است. اما چون اقتصاد ایران به‌شدت نسبت به تحریم‌ها حساس شده و متغیرهای کلان اقتصادی متاثر از تحریم‌ها شده‌اند، هرگونه اخبار مثبت در خصوص توافق نهایی، یا توافق موقت یا احیای برجام باعث بهبود شاخص‌های اقتصادی می‌شود. به‌طور مشخص اگر بخواهیم در خصوص نوسانات نرخ ارز بحث کنیم، باید بگوییم زمانی که دولت سیزدهم استقرار پیدا کرد و قرار بود مذاکرات آغاز شود، هر خبری مثبت یا منفی باعث ایجاد تکانه در بازار شد.
در نقطه مقابل زمانی که خبر از سر‌گیری روابط با عربستان منتشر شد یا تصویری احتمالی از احیای برجام شکل گرفت بازار ارز را تحت تاثیر قرار داد و نرخ ارز از حدود 60هزار تومان به حدود 48هزار تومان رسید. به‌طور کلی نوسانات نرخ ارز به‌شدت تحت تاثیر اخبار تنش‌زدایی ایران است. چه تنش‌زدایی با کشورهای منطقه و چه درباره مناسبات ارتباطی بین‌المللی و احیای برجام باشد. در خوش‌بینانه‌ترین حالت راجع به اثرات این آزادسازی‌ها می‌توان گفت که این موضوع یک مسکن قوی برای اقتصاد ایران است. مسکن قوی طبیعی است که تا یک زمانی می‌تواند متغیرهای کلان اقتصادی را تحت تاثیر قرار دهد. اما چشم‌انداز ایجاد نخواهد کرد، مگر اینکه این توافق موقت تبدیل به توافق دایمی شود تا هم اعتماد برای جذب سرمایه‌گذاری و هم رشد برای واردات و صادرات کشور ایجاد کند. وضعیتی که در حال حاضر رخ داده، صرفا آزادسازی منابع محدود برای مصارف محدود است.
بخشی از منابعی که از عراق آزاد شده، صرف پرداخت بدهی ایران جهت خرید گاز از ترکمنستان شده، بخشی دیگر صرف هزینه‌های ارزی حجاج شده و باقی مانده منابع عراق، صرف خرید کالاهای اساسی با دارو خواهد شد. یادمان نباید برود که همچنان همه تحریم‌ها علیه ایران پابرجاست. به عنوان مثال برای تامین فناوری‌های و تکنولوژی جدید برای صنعت، تقویت صنعت هوایی، یا بهبود سایر صنایع و... همچنان با محدودیت‌های تحریمی دامنه‌داری روبه‌رو هستم. اما در عین حال باید از همین منافذ محدود مثل آزادسازی منابع و توافق موقت استقبال کرد و امید داشت که این توافقات دایمی شوند تا مردم شریف و مظلوم ایران بیش از این تحت فشارهای شدید قرار نداشته باشند.
