اجرای مرحله سوم تحول سلامت با چراغ خاموش
وزیر بهداشت معتقد است پزشکان منتقدان اصلی طرح تحول نظام سلامت‌اند
همایش ملی نقد عملکرد دولت در حوزه سلامت، روز خاصی را برای وزارتخانه تحت مدیریت حسن هاشمی رقم زد. وزارت بهداشت همایشی را برای نقد عملکرد خود در حوزه سلامت به‌طور عام و اجرای طرح تحول سلامت به‌طور خاص، برگزار کرد؛ کاری نسبتا کم‌سابقه در حوزه مدیریت کلان کشور
طرح تولد سلامت روز سه‌شنبه دقیقا یکساله شد و شاید اگر کسی قرار باشد شمع تولد یک‌سالگی این بزرگ‌ترین طرح رفاهی در تاریخ ایران را فوت کند، کسی را مناسب‌تر از حسن هاشمی، وزیر بهداشت نتوان پیدا کرد. طرح تحول سلامت که میلیون‌ها نفر را تحت‌پوشش بیمه همگانی قرار داده است، به مدد رویکرد دولت یازدهم و شخص وزیر بهداشت کلید خورد و به‌نظر می‌رسد رضایت عمومی مردم را هم همراه خود داشته باشد. با این حال گویا این‌بار این پزشکان‌اند که اجرای طرح تحول را نافی منافع‌شان می‌دانند.
همایش ملی نقد عملکرد دولت در حوزه سلامت، روز خاصی را برای وزارتخانه تحت مدیریت حسن هاشمی رقم زد. وزارت بهداشت همایشی را برای نقد عملکرد خود در حوزه سلامت به‌طور عام و اجرای طرح تحول سلامت به‌طور خاص، برگزار کرد؛ کاری نسبتا کم‌سابقه در حوزه مدیریت کلان کشور.
وزیر بهداشت معتقد است مرحله سوم طرح تحول سلامت را با چراغ خاموش شروع کرده است. به گفته هاشمی، هدف این مرحله از طرح، «مراقبت از جامعه پزشکی» است ولی به اندازه دو مرحله قبل تبلیغی روی آن صورت نگرفته است. شاید برای اجرای مرحله‌یی از طرح که جامعه هدفش پزشکان بوده‌اند، نیازی به تبلیغ هم نبوده باشد، چراکه به گفته وزیر در این مرحله، دریافتی پزشکان نیز بیشتر شده است. با این حال به‌نظر می‌رسد پزشکان یا افزایش تعرفه‌یی را که قرار بوده رخ بدهد حس نکرده‌اند یا آن را کافی نمی‌دانند. چند روز قبل، ایرج خسرونیا، رییس انجمن متخصصان داخلی ایران، گفته بود که با ویزیت 35هزار تومانی، متخصصان داخلی زیر خط فقر می‌روند. خسرونیا دررابطه با وضعیت تعرفه‌ها گفته بود: «وزارت بهداشت سعی کرده مشکلات را حل کند و تعرفه‌ها را افزایش دهد اما امسال باوجود تورم 22 تا 25درصدی، نرخ تعرفه فقط 15درصد افزایش یافته، یعنی ما زیر خط تورم هستیم، درآمد ما کمتر می‌شود و این شامل بیمارستان‌های خصوصی هم می‌شود که اکثرا بدهکارند و به بسته شدن آنها ختم خواهد شد، بنابراین امیدواریم در تنظیم تعرفه‌های سال‌های بعدی، خود ما نیز دخالت کنیم.»
وزیر طرف چه کسی را می‌گیرد؟
وزیر بهداشت نیز دیروز به زمزمه‌یی که می‌گفت این نه مردم، که پزشکان‌اند که از اجرای طرح تحول در نظام سلامت ناراضی‌اند، رسمیت داد. وزیر که خود نیز روزگاری به حرفه پزشکی مشغول بوده، تمایلش بر این بود که به منافع صنف پزشکان نیز توجه کند و درراستای مرحله سوم طرح که شعارش حمایت از پزشکان است، گام بردارد. با این وجود، به گفته هاشمی، حتی مجلس و دولت هم زیر فشارند تا جلوی افزایش تعرفه‌ها را بگیرند. هاشمی در این مورد گفت: «دولت و مجلس نباید تعرفه‌های پزشکی را سرکوب کنند. ما در حال حاضر در حال کنترل تعرفه‌های تصویب شده هستیم و امیدواریم وضعیت تعرفه‌ها به حالت سابق برنگردد.» هاشمی اما در مقابل، به پزشکان نیز تاخت. او در پاسخ به ادعای زیر خط فقر رفتن پزشکان گفت: «به‌نظر من جامعه پزشکی بزرگ‌تر از یکی، دو نفری هستند که این حرف‌ها را می‌زنند. ما در کشور انجمنی داریم با 7000عضو که دبیر آن با تنها 30رای انتخاب شده است، پس نمی‌توان حرف یک نفر را به منزله حرف همه پزشکان درنظر گرفت.»
هاشمی در عین حال معتقد است که نباید چشم به روی واقعیت‌های مالی وزارتخانه تحت امرش بست. به گفته هاشمی، پرسنل وزارت بهداشت، یکی از کمترین دریافتی‌ها را بین کارمندان دولت دارند. «من نمی‌توانم آماری ارایه کنم، ولی بین کارمندان دولت، کارمندان وزارت بهداشت تقریبا در انتهای جدول دریافتی‌ها هستند.»
هاشمی، آماری نیز از افزایش کارانه پزشکان ارایه کرد. این آمار اما به‌نظر می‌رسد به هر چیزی نزدیک باشد جز خط فقر؛ «در سال93 ما به سمت واقعی شدن تعرفه‌های پزشکی حرکت کردیم و همان‌طور که قبلا هم گفتم، قرار است در فاصله سه تا پنج سال به تعرفه واقعی برسیم. با این وجود رسانه‌ها اعلام کردند که ما آمده‌ایم و اعتبارات طرح را با اهداف صنفی، به اشخاص خاصی داده‌ایم. چنین چیزی نبوده ولی در مناطق محروم حقوق متوسط پزشکان از ماهانه 1.4میلیون تومان به 6میلیون تومان رسیده و البته در مناطق محروم، به 12میلیون تومان هم می‌رسد.»
ظاهرا نظام سلامت کشور اصطکاک قابل‌توجهی با مسایل مالی دارد. حسین ملک‌افضلی، مشاور سابق وزیر بهداشت و معاون بهداشت همگانی وزارت بهداشت در سال‌های جنگ هم در همایش سخنرانی کرد. او هم معتقد است که مساله دریافتی پزشکان و پرسنل وزارت بهداشت را باید پیش از آنکه این موضوع به بدنه اجرایی این وزارتخانه آسیب برساند، حل کرد. ملک‌افضلی گفت: «یکی از مشکلاتی که به‌نظر من عملکرد طرح تحول سلامت را در کشور با مشکل روبه‌رو می‌کند، بحث بالانس پرداخت‌هاست. ما افرادی از پرسنل اداری وزارتخانه را می‌بینیم که می‌روند در بخش آموزش مشغول می‌شوند و بعد با رتبه مربی در دانشگاه مشغول می‌شوند و سه‌برابر حالت قبل حقوق می‌گیرند! حتی به من خبر دادند که عده‌یی ترجیح می‌دهند پزشک خانواده شوند و به شهرستان‌ها بروند، چون دریافتی‌شان بیشتر می‌شود.»
شرکت‌هایی که پول را بو می‌کشند
ملک‌افضلی که در سال86، جایزه جمعیت سازمان ملل را نیز دریافت کرده بود به عملکرد وزارت بهداشت در یک سال گذشته هم انتقاد داشت. او تهدیدات عمده‌یی را برشمرد که به‌نظرش اجرای طرح تحول را با مشکل مواجه می‌کنند؛ «من معتقدم که برنامه‌ریزی جزیره‌یی برای طرح تحول سم است. اینکه هر نهاد یا وزارتخانه‌یی برای خودش برنامه‌یی بدهد که با برنامه نهاد‌های دیگر همخوانی ندارد واقعا قابل بخشش نیست. از طرف دیگر، باید حواس وزارت بهداشت به شرکت‌های دارویی و تجهیزات پزشکی هم باشد که به‌خاطر پول زیادی که برای اجرای این طرح کنار گذاشته شده، به سرعت ظاهر می‌شوند و دنبال منافع خودشان هستند. با این شرکت‌ها باید با احتیاط برخورد کرد.»وزیر بهداشت اما در بخشی دیگر از صحبت‌هایش از کمبود تخت‌های بیمارستانی در کشور گفت. به گفته هاشمی در حال حاضر بیمارستان‌های کشور 70هزار تخت کم دارند و عمده این کمبود نیز در بخش تخت‌های مراقبت ویژه است. به گفته هاشمی، دولت برای جبران کمبود 70هزار تخت بیمارستانی به 35الی 40سال زمان نیاز دارد، چراکه با بودجه‌های فعلی، وزارت بهداشت نمی‌تواند بیشتر از سالی 2000تخت جدید در کشور ایجاد کند.
بخش خصوصی بیمارستان می‌سازد
محمد حاجی آقاجانی، معاون درمان وزیر بهداشت در گفت‌وگوی اختصاصی با «تعادل» از ورود گسترده بخش خصوصی به عرصه سلامت کشور خبر داد. بخش خصوصی مشخصا قرار است در کشور بیمارستان احداث کند و این یعنی تخت‌های بیمارستانی بیشتر برای بیماران. بعضی آمارها نشان می‌دهند در ایران به‌ازای هر 1000بیمار، تنها 1.34تخت بیمارستانی وجود دارد، درحالی که این نسبت برای مثال در ژاپن 13.75 و در کره‌شمالی 13.2 است. بخش خصوصی همواره در حوزه سلامت کشور حضور داشته و حتی بیمارستان‌های خصوصی نیز احداث کرده است اما به گفته آقاجانی، این قسم سرمایه‌گذاری بخش خصوصی تنها محدود به بیمارستان‌هایی بوده که پزشکان سهامداران آن بوده‌اند.
آقاجانی معتقد است این نخستین‌باری است که سرمایه‌داران بخش خصوصی مستقیما و با هدف کسب سود، سرمایه‌شان را روانه بخش سلامت کرده‌اند، یعنی بخشی که همواره با مشکل تامین اعتبار مواجه بوده است؛ «ما دو راه بیشتر نداشتیم یا باید صبر می‌کردیم تا دولت با بودجه محدود خود سالانه 2000تخت بیمارستانی ایجاد کند یا اینکه به طریقی دیگر اعتبار لازم برای ایجاد تخت‌های بیمارستانی را در کشور فراهم کنیم. امروز خوشبختانه بخش خصوصی سرمایه‌اش را به سمت حوزه‌یی سوق داده که هیچ‌گاه تصور نمی‌شد سودده هم باشد.»
چندی پیش اعلام شده بود که گروه مپنا (مدیریت پروژه‌های نیروگاهی ایران)، در تفاهمنامه‌یی با وزارت بهداشت، تعهد کرده بیمارستان‌های زنجیره‌یی در کشور بسازد و در مرحله اول بیش از 1000میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کند. قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا هم 500میلیارد تومان برای ساخت بیمارستان تدارک دیده بود.
یک بانک خصوصی هم در سفر حسن روحانی به قم، وعده ساخت یک بیمارستان هزار تختخوابی در این شهر را داد. شرکت نفت هم به جرگه بیمارستان‌سازان اضافه شده. همه اینها درحالی است که وزیر بهداشت در تازه‌ترین اظهاراتش بر لزوم واگذاری بیمارستان‌ها به بخش خصوصی درراستای افزایش بهره‌وری آنها تاکید کرده بود.
وزارت بهداشت پروژه‌یی دشوار را آغاز کرده است. هاشمی باید تعادل را به حوزه «سلامت»یی بازگرداند که در آن بزرگ‌ترین طرح رفاهی و «دولتی» کشور، با به زیر پوشش بیمه بردن عده زیادی از شهروندانش کلید خورده است و در مقابل بخش خصوصی‌اش بیمارستان می‌سازد و به انتظار سود نشسته است، پزشکانش از دریافتی پایین‌شان می‌نالند و مردم از دریافتی زیاد همان پزشکان. باید در انتظار نتیجه بود.
