از کتله‌خور تا سنگ انسان نما در شهرستانی که زادگاه شیخ اشراق بود
غار کتله‌خور، سنگ انسان‌نما و بقعه تاریخی قیدار نبی تنها بخشی از جاذبه‌های گردشگری شهرستان خدابنده در استان زنجان است شهرستانی که در بخش سهرورد شیخ اشراق چشم به جهان گشود. شهرستان خدابنده یکی از شهرستان‌های استان زنجان است که با غار کتله‌خور و بقعه قیدار نبی آن را می‌شناسند. شهرستانی که زمین‌های کشاورزی زیادی دارد و هنرمندانش مانند هنرمندان شهرستان‌های دیگر زنجان چاقوسازی را خوب بلد هستند. این شهرستان در فاصله یک ساعته با شهر زنجان قرار دارد و می‌تواند یکی از مقاصد گردشگری در کنار جاذبه‌های دیگر زنجان مانند شهر سلطانیه و طارم و ... قرار گیرد. یکی از جاذبه‌های گردشگری و مذهبی آن مربوط به بنای بقعه منسوب به آرامگاه قیدار بن اسماعیل ابن ابراهیم از پیامبران بنی‌اسراییل و سی‌امین جد پیامبر اسلام است که به دست بلغار خاتون دختر ارغون شاه احداث و در تاریخ ۱۳۱۹ هجری قمری به دست جهانشاه خان امیر افشار حاکم منطقه با بهترین وضع آن زمان تعمیر شده است. دور تا دور مقبره حجره‌های فراوانی قرار دارد که حوزه علمیه آن زمان برای اجتماع طلاب و روحانیان بوده است. این بنا به شماره ثبت ۳۲۱ در فهرست آثار ملی قرار
گر فته است. در نزدیکی این بقعه که اکنون در حال تعمیر است، مسجد جامع قیدار نبی با زیربنایی در حدود ۴۵۰ متر مربع از آثار اواخر دوره قاجار قرار دارد که به دستور جهانشاه‌خان افشار ساخته شده است این مسجد با طرح شبستانی و با طاق نماهای آجری و ستون‌های سنگی استوانه‌ای شکل و سرستون‌های چهارگوش قرار گرفته است. طاق‌های این شبستان با تیرهای چوبی به یکدیگر متصل شده و نیروی رانش آنها کنترل شده است. نمای بیرونی بنا آجری و ستون‌های سنگی استوانه‌ای شکل و سرستون‌های چهارگوش قرار گرفته است. طاق‌های این شبستان با تیرهای چوبی به یکدیگر متصل شده و نیروی رانش آنها کنترل شده است. این مسجد دارای سردر ورودی و دو مناره به سبک قاجار است. غار کتله‌خور یکی از مشهورترین جاذبه‌های گردشگری شهرستان خدابنده و استان زنجان است. این غار هفت طبقه و سی میلیون ساله در شهر گرماب قرار گرفته و با غار علیصدر ۱۰۵ کیلومتر فاصله دارد و به احتمال زیاد با هم در ارتباط هستند. وجود کنده کاری‌های حاصل دست مادر طبیعت در طول میلیون‌ها سال که به شکل‌های زیبای چکیده و چکنده در دالان‌ها و دهلیزهای این غار خودنمایی می‌کند بر زیبایی آن افزوده است. در برخی از دهلیزهای آن اسکلت حیواناتی کشف شده که شباهتی با حیوانات امروزی نداشته و احتمالا از نسل‌های منقرض شده در اعصار گذشته است. شکل قندیل‌ها در برخی از نقاط غار به فرم‌های نادری مانند شیر خوابیده پنجه شیر و لباس عروس و سگ شکاری و نخل سوخته و سفره عقد دیده می‌شود. اکنون دو کیلومتر از فضای غار برای عموم قابل بازدید است. از بناهای تاریخی دیگر شهرستان خدابنده می‌توان به مسجد جامع سجاس در ۱۲ کیلومتری شمال غرب خدابنده اشاره کرد این اثر تاریخی متعلق به دوره سلجوقیان است که در دوره مغول تعمیر و تزئین شده است این مسجد یکی از آثار برجسته منطقه است که به سبک مسجد بستانی ساخته شده است. در همین شهر سجاس و در ۵۰۰ متری مسجد جامع قبرستان تاریخی سجاس به قبرستان رفیعی‌ها مشهور است. این نام از قوم بزرگ رفیعی‌ها گرفته شده و بسیاری از اهالی این شهر با فامیلی رفیعی مشهور هستند. تعدادی از سنگ قبور به فرم صندوقی مزین به نقوش اسلیمی هندسی و اسما الهی آیات قرآن و اشعاری از فردوسی و سعدی به خط کوفی و نسخ و ثلث است. قدیمی‌ترین سنگ کشف شده این مکان مربوط به دوره تیموری است. قدمت مابقی سنگ‌ها به دوره صفویه مربوط است. خدابنده شهرهای مختلفی دارد که یکی از معروف‌ترین‌های آن شهر سهرورد است که با نام شیخ شهید معروف شد . در این شهر شیخ شهاب‌الدین یحیی ابن حبش ملقب به شیخ اشراق و شیخ شهید مشهور زندگی می‌کرده است. از آثار به‌جا مانده از شیخ اشراق می‌توان به صفیر سیمرغ، آواز پر جبرئیل، رسال العشق، روزی با جماعت صوفیان، پرتونامه، عقل سرخ و ... اشاره کرد.
