کودک‌آزاری از آن دست معضلاتی است که می‌تواند عوامل زیادی برای بروز داشته باشد، از جدایی پدر و مادر تا اعتیاد و بیماری‌های روحی و روانی که ممکن است یکی از والدین یا هر دو به آن مبتلا باشند. مساله این است که در چنین شرایطی چگونه می‌توان این کودکان را در پناه امنی نگهداری کرد تا از گزند این رفتارها در امان باشند. بارها و بارها خبر کودک‌آزاری در فضای مجازی منتشر شده است، برخی از این افراد که اصطلاحا والدین کودک هستند، پا را فراتر گذاشته و برای عذاب دادن همسر یا دیگر وابستگان از آزار و اذیت کودکان فیلم گرفته و در این فضا منتشر می‌کنند. اما مساله اینجاست که تا به حال چه کارهایی برای جلوگیری از افزایش این رفتارها صورت گرفته است. نهادهای مسوول و انجمن‌های مردمی چقدر در کاهش نرخ کودک‌آزاری موفق بوده‌اند. متاسفانه باید گفت، موفقیت چندانی کسب نشده که در دوران پاندمی کرونا این رفتارها و خشونت‌های افزایش چشمگیری هم داشته و در این بین کودکان بسیاری از نظر جسمی و روحی دچار ضربه‌های جبران‌ناپذیری شده‌اند. آنها که باید در دنیای کودکی خود غرق در محبت و عشق باشند، با کابوس‌های تلخی مواجه می‌شوند که هر روز برایشان تکرار می‌شود و در این بین شاید متولیان امر بتوانند تنها تعداد اندکی از آنها را از چنگال این کابوس‌ها نجات دهند. البته از زمانی که اورژانس اجتماعی راه‌اندازی شده رسیدگی به وضعیت این کودکان هم کمی آسان‌تر شده است، اما خبر بد این است که افزایش 2 برابری این تماس‌ها با اورژانس اجتماعی که همگی در مورد کودک‌آزاری هستند، زنگ خطر دیگری را بیخ گوش ما به صدا درآورده است، واقعا در خانواده‌ها چه اتفاقی رخ می‌دهد که راضی به آزار و اذیت کودکان خود می‌شوند، چه عواملی باعث بروز چنین رفتارهایی می‌شود؟
چرا پدری باید فرزندش را با سیگار بسوزاند یا مادری با قاشق داغ روی تن بچه خود نقش درد را حک کند؟ این افراد آیا اصلا صلاحیت نگهداری از فرزند را دارند؟ به همین خاطر است که بسیاری از کارشناسان حوزه سلامت روان بر این باور هستند که زوج‌ها قبل از اینکه بخواهند به فرزند آوری فکر کنند باید از نظر روحی و روانی مورد بررسی قرار بگیرد و در صورت داشتن صلاحیت برای نگهداری از کودک آن وقت به فرزند آوری تشویق شوند.
کودک‌آزاری هم معلول علت‌های بسیار است
مصطفی اقلیما، پدر روانکاوی ایران درباره دلایل افزایش کودک‌آزاری به «تعادل» می‌گوید: وقتی شرایط اقتصادی و اجتماعی برای خانواده‌ها بغرنج می‌شود، سر زدن رفتارهای غیر متعارف از سوی والدین به امری عادی بدل می‌شود. در واقع فرهنگ ما همیشه به گوشمالی دادن کودکان و بچه‌هایی که فرمانبردار نیستند، اشاره داشته است، حالا در این شرایط که بسیاری از خانواده‌ها در تنگنای مالی و اقتصادی قرار دارند، باعث می‌شود، تا والدین به خصوص پدرها به راحتی از کوره در بروند و اقدام به کتک زدن فرزندشان کنند. این مساله تا مدت‌های مدیدی در فرهنگ ما اصلا به عنوان کودک‌آزاری شناخته نمی‌شد و امری عادی به حساب می‌آمد. اما طی سال‌های گذشته رفتارهایی که با برخی کودکان انجام شده و در فضای مجازی انتشار یافته نشان می‌دهد این دست رفتارها از یک تنبیه ساده به آزاری‌های روحی و روانی و جسمی بدل شده که گاه کودک را تا سر حد مرگ هم برده است.
او می‌افزاید: به همین خاطر است که می‌گوییم کودک‌آزاری خود معلولی از علت‌های بسیار است و در حال حاضر شاید یکی از پر رنگ‌ترین علت‌های بروز چنین رفتارهای از سوی والدین شرایط بد اقتصادی و معیشتی باشد، ضمن اینکه وقتی این دست رفتارها رنگ و بوی خشونت‌های غیر انسانی به خود می‌گیرد، نشان از اختلالات روانی در والدین دارد که البته این مساله هم به دلیل بی‌توجهی به سلامت روان در جامعه تا این حد پیشرفت کرده است. وقتی روانشناسان اعلام می‌کنند که از هر 4 ایرانی یک نفر از مشکلات رفتاری رنج می‌برد، نشانه خوبی برای یک جامعه نیست. متاسفانه پیگیری مشکلات روانی هنوز برای بسیاری از خانواده‌ها تابو به حساب می‌آید. خیلی از زوج‌های جوان قبل از اینکه سلامت روانشان توسط یک پزشک تایید شود اقدام به فرزند آوری می‌کنند و در ادامه هر مشکلی که در زندگی شان پیش می‌آید را دلیل وجود بچه می‌دانند و به همین خاطر ممکن است رفتارهای غیر انسانی با او داشته باشند.
اورژانس اجتماعی و فعالیت در 365 شهر
مدیرکل دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه در حال حاضر در مجموعه اورژانس اجتماعی با روند رو به رشدی، براساس قانون برنامه ششم توسعه، مراکز و شهرستان‌هایی که نیازمند اورژانس اجتماعی بودند شامل این فعالیت شدند و اکنون 74 شهر و شهرستان، اورژانس اجتماعی ندارند، گفت: این لزوما به این معنا نیست که قانون اجرا نشده بلکه قانون برنامه ششم به شهرهای بالای 50 هزار نفر اشاره می‌کند که اکنون براساس آن فقط 4 شهر با این تعداد جمعیت اورژانس اجتماعی ندارند.
علیگو در نشست تخصصی که در نمایشگاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برگزار شد، با بیان اینکه موضوع آسیب‌های اجتماعی موضوع تلخ و پرچالشی است، اظهار کرد: از جمله برنامه اورژانس اجتماعی در مجموعه سازمان بهزیستی، متشکل از چهار نوع فعالیت خط تلفنی 123 ـ که تنها خط تماس اضطراری بابت فعالیت‌های اجتماعی در مسائل اورژانسی است ـ فعالیت خدمات سیار و خودرویی اورژانس اجتماعی، مراکز مداخله در بحران که در 365 شهر مستقر هستند و مجموعه پایگاه‌های خدمات اجتماعی که در مناطق حاشیه‌نشین فعالیت می‌کنند ـ و موضوع آسیب‌های اجتماعی در مناطق حاشیه‌نشین با نگاه توسعه محلی را پیگیری می‌کنندـ، است. علیگو با بیان اینکه در حال حاضر 365 مرکز مداخله در بحران داریم که در سطح یک، دو و سه فعال هستند، گفت: موضوع سطح یک مراکز استان‌ها، سطح دو در مراکز شهرستان‌ها و سطح سه در قالب شیفت صبح و عصر است. در این 365 مرکز در حال حاضر 3945 نفر از فعالین و افرادی که در حوزه فعالیت‌های اجتماعی دغدغه دارند با ما همکاری می‌کنند که از این تعداد، 3352 نفر نیروهای مددکار، روانشناس و حقوقی هستند که در مجموعه سازمان بهزیستی فعالیت می‌کنند.
مدیرکل دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه مساله اورژانس اجتماعی، مساله آسیب‌های اجتماعی است گفت: در حوزه آسیب‌های اجتماعی مثلا همسرآزاری، کودک‌آزاری، سالمندآزاری معلول آزاری و اقدام به خودکشی و افکار خودکشی، کمک به حمایت از کودکان خیابانی و حمایت از دختران و پسرانی که از منزل فرار می‌کنند و حمایت از زنان و دختران آسیب‌دیده اجتماعی، جزو اصلی‌ترین فعالیت‌های مجموعه اورژانس اجتماعی است.
او گفت: هیچ جای کشور نیست که با خط 123 تماس گرفته شود و اورژانس اجتماعی پاسخگو نباشد. در تمام روستاها، نقاط مرزی، شهرها و تمام مناطق کشور که خط تلفن یا آنتن فعال وجود داشته باشد، با شماره‌گیری 123 امکان اتصال با اپراتور در استان مهیا می‌شود.
افزایش ۲ برابری تماس‌های مرتبط با کودک‌آزاری نسبت به همسرآزاری
علیگو در ادامه به ارایه آمارهایی پرداخت و با بیان اینکه در سال 1400 اصلی‌ترین بحران ما در حوزه مسائل اجتماعی، کودک‌آزاری است، اظهار کرد: اگر گروه دوم همسرآزاری باشد، در سال جاری در خصوص کودک‌آزاری دو برابر همسرآزاری تماس داشتیم و این نگران‌کننده است و باید به آن توجه ویژه‌ای کرد. اما این رقم از سال گذشته بسیار کمتر است که یکی از دلایل آن به دلیل تصویب قانون حمایت از اطفال و نوجوانان و اقدامات مداخله‌ای دقیق و درستی که در کشور طراحی شده و همه دستگاه‌ها از جمله سازمان بهزیستی، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و قوه قضاییه و دادگستری به خوبی این کار را جلو می‌برند است و این روند موفقیت‌آمیز در اجرای یک قانون بسیار پیچیده است.
نحوه مداخله در کودک‌آزاری
وی با اشاره به مداخلات خدمات سیار اورژانس اجتماعی نیز گفت: در مداخلات کودک‌آزاری، بیش از 94 درصد منجر به مداخلات سیار شده است؛ به این معنی که در تماس خط 123 از 100 تماس، تیم سیار اورژانس اجتماعی حتما به 94 تماس مداخله حضوری کرده است و این مداخله موثر بوده است؛ زیرا از این 96 درصد بیش از 50 درصد مساله در محل حل شده و زیر 50 درصد به مراکز مداخله در بحران یا مراکز دیگر ارجاع شده است و این نشان می‌دهد مداخلات تیم سیار در محل حادثه یا محل بحران بسیار خوب بوده است.
50 درصد کودک‌آزاری‌ها از نوع «غفلت» و «عاطفی» است
مدیرکل دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با اشاره به موضوع کودک‌آزاری بیان کرد: براساس آمار پذیرش‌ها، بیشترین میزان کودک‌آزاری از جنس «غفلت» است و اگر «کودک‌آزاری عاطفی» را با این عدد جمع کنیم، بالای 50 درصد آسیب‌ها در حوزه مسائل عاطفی و غفلت است. نسبت به این موضوع بی‌تفاوت نباشید؛ اگر کودکی آزار جسمی ببیند، این لزوما اتفاق وحشتناک‌تری از این نیست که کودکی در محلی حبس شود یا خانواده تحصیل او را پیگیری نکند؛ همه این موارد به یک اندازه خطرات ایجاد می‌کند و آسیب‌هایی که به کودک وارد می‌کند به یک میزان است.
