محمد آیتی| این‌روزها تخریب سد چم‌شیر در دستور کار برخی از فعالان محیط زیست قرار گرفته است اما زاویه دیگر برای نگاه به مساله می‌تواند از پشت پرده ماجرای تحریب سد چم‌شیر پرده‌برداری کند.
واکاوی اطلاعات غلط وارد شده به مساله سد چم‌شیر
بررسی دقیق محتوای منتقدان سد چم‌شیر بیان‌کننده آن است که گزاره‌های غلط متعددی وارد مساله شده است، برای مثال، یک فعال رسانه‌ای اخیرا در گفت‌وگو با یک رسانه‌ای از تاثیر منفی سد چم‌شیر بر تالاب شادگان صحبت کرده بود. این در حالی است که حوضه آبریز تالاب شادگان مرتبط با رودخانه جراحی و مارون بوده و هیچ ارتباط آبی در سطح و زیر زمین میان رودخانه زهره و سد چم‌شیر با تالاب شادگان وجود ندارد. همچنین یکی دیگر از گزاره‌های غلط نقد طرح چم‌شیر به مساله افزایش شوری رودخانه به میزان 500 هزار تن در سال است در حالی که هم‌اکنون رودخانه شور زهره بدون حضور سد بیش از 2.5 میلیون تن نمک را به پایین دست انتقال می‌دهد و اساسا سد چم‌شیر با هزینه ساخت حدود 250 میلیون یورو به وسیله کنترل سیلاب در فصل زمستان و رهاسازی تدریجی هدف کاهش شوری آب و ارتقای کیفیت آن را دنبال می‌کند.
چم‌شیر راهکار به صرفه جایگزین شیرین‌سازی و انتقال آب از دریا
فارغ از گزاره‌های غلط کارشناسی وارد شده به سد چم‌شیر، این سد در پازل یکی از مهم‌ترین برنامه‌های مدیریت منابع آب در کشور ما به حساب می‌آید. برای بررسی دقیق این مساله بهتر است بدانیم، سالانه در جنوب کشور بیش از 12 میلیارد مترمکعب آب بدون هیچ استفاده‌ای به دریا می‌ریزد، در همین راستا برنامه کنترل منابع مذکور و استفاده حداکثری از آن در کشور کم آب ایران یکی از مهم‌ترین راهبردهای این حوضه است. این راهکار برخلاف توجیه اقتصادی و اجتماعی دقیق در مقابل یک راهکار پرطرفدار در فضای سیاسی ایران پیرامون حل مساله آب قرار دارد. به عبارت دیگر عده‌ای در کشور اعتقاد دارند، به جای استفاده حداکثری آب رودخانه‌های کشور باید اجازه ریختن این آب به دریا و شور شدن آن تا 66 برابر حد استاندارد را بدهیم و سپس با شیرین‌سازی آب دریا و صرف انرژی قابل توجه آب را به محل قبلی خود یعنی محل‌های تمرکز جمعیتی برسانیم. طرح‌های مذکور بر اساس مستندات پروژه‌های نظیر انتقال آب دریای عمان به خلیج فارس، سرمایه‌گذاری حدود 14 میلیارد دلاری را عمدتا از محل صندوق توسعه ملی به همراه دارند و همین مساله سبب شده تا فارغ از توجیه اقتصادی این طرح‌ها، هسته‌های سیاسی قدرتمندی در بالاترین نهادهای تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری پیگیر این پروژه‌ها شوند.
نگاهی به تخریب سد چم‌شیر از یک زاویه دیگر
با آگاهی از نکات شده بیایید، بار دیگر به مساله سد چم‌شیر نگاهی بیندازیم و از این زاویه دید آن را بررسی کنیم. بر روی یک رودخانه در کشور که هیچ ابزار مدیریت روی آن وجود ندارد، سدی به نام چم‌شیر احداث شده که زمینه استفاده از 2 میلیارد متر مکعب آب را فراهم می‌کند. این پروژه عظیم به عنوان بزرگ‌ترین سد بتنی غلتکی غرب آسیا در مقابل راهکاری قرار دارد که معتقد است، باید اجازه داد، آب این رودخانه از کنار مراکز جمعیتی گذر کرده، به دریا ریخته و شاخص شوری آن حداقل 10 برابر شود، سپس ما با صرف هزینه 3 یورویی برای هر متر مکعب این آب را شیرین کرده و با انرژی بسیار بار دیگر به مراکز جمیعیت برسانیم. به معنای دیگر، سد چم‌شیر سبب شده تا معادل 2 میلیارد متر مکعب آب طی هر سال از تقاضای پروژه‌های شیرین‌سازی و انتقال آب از دریا کاسته شود که ضرری معادل 6 میلیارد یورو در هر سال برای آنها به همراه خواهد داشت. علاوه بر این، طرح شیرین‌سازی و انتقال آب از دریا، هسته‌های پیگیری سیاسی بسیار قوی و قابل توجهی دارد که احتمالا از اتخاذ تصمیم‌های جایگزین پروژه شیرین‌سازی راضی نباشند.
آیا مافیای آب با ارایه اطلاعات غلط از تخریب سد چم‌شیر منتفع می‌شوند
در چنین فضایی هیچ بعید نیست که این هسته‌های سیاسی با ارایه اطلاعات غلط به یکی از قوی‌ترین قوه‌های رسانه‌ای کشور، یعنی فعالان محیط زیستی، زمینه تخریب سد چم‌شیر را مهیا کرده و به عبارت دیگر با هرسال تعویق در آبگیری همچنان بازار 6 میلیارد دلاری فروش آب را برای خود زنده نگه‌دارند.
به معنای دیگر، فضای کارشناسی کشور باید این سوال را از خود بکند، چرا باید با اطلاعات غلط متعدد، زمینه تخریب سدی فراهم شود که دقیقا راهکاری جایگزین برای پیگیران پروژه انتقال آب از دریا است.
