بابک صدرایی| این روزها اظهارنظرهای متضادی در خصوص خوب یا بد بودن عرضه خودرو در بورس صورت می‌گیرد و دیدگاه‌های مختلفی درباره آن مطرح می‌شود. ابتدا اعلام شد، دولت تصمیم گرفته است، محصولات خودرویی را در بازار سهام عرضه کند، سپس انتقاداتی به آن وارد شد و در نهایت هم اعلام شد این تصمیم به صورت تدریجی کنسل می‌شود. در آغاز خبر منتفی شدن چند برند خاص خودرویی منتشر شد و نهایتا هم زمزمه‌هایی در خصوص منتفی شدن کل موضوع شنیده شد.
اما به‌طور کلی باید توجه داشت در اقتصاد موضوع اصلی عرضه و تقاضا است که سایر گزاره‌های مرتبط با بازارها را شکل می‌دهند. این گزاره مهم در خصوص بازار خودرو هم صدق می‌کند، تا زمانی که روند عرضه و تقاضا در بازار خودرو ساماندهی نشود و در وضعیت متعادل قرار نگیرد هر اقدامی در این بازار در حکم تصمیمات مقطعی و در شمایل یک مُسکن کوتاه‌مدت خواهد بود.
اصولا در هیچ نقطه یا جهان، خودرو در بورس عرضه نمی‌شود و خودرو کالای بورسی محسوب نمی‌شود. چرا که خودرو اساس یک کالای مصرفی است نه یک کالای سرمایه‌ای. از سوی دیگر بورس هم محل عرضه اقلام سرمایه‌ای است نه مصرفی. شما تا به حال شنیده‌اید که یک اروپایی یا امریکایی یا ژاپنی خودروی مورد نیاز خود را به جای مراکز فروش خودرو از بورس خریداری کند؟ این هم از آن دست مواردی است که تنها در اقتصاد ایران امکان تجربه کردن دارد. سال‌هاست در این کشور یکی از مشکلات اصلی بازار خوردو را تبدیل شدن خودرو به یک کالای سرمایه‌ای می‌دانند. به این رویکرد انتقاد می‌شود و کارشناسان خواستار اصلاح آن هستند. اما در کمال تعجب تصمیمی در دولت اتخاذ می‌شود که مهر تاییدی بر سرمایه‌ای بودن این کالا زده می‌شود.
شما در بورس نیویورک یا لندن شاهد عرضه بنز و تویوتا و رولزرویس نیستید؛ ممکن است، سهام این کارخانجات در بازار عرضه شوند اما خود محصول تولید شده در این کارخانه‌ها، هرگز راهی بورس نمی‌شوند. ضمن اینکه نباید فرموش کرد در خود بورس هم اگر عرضه و تقاضا در وضعیت متعادل، عاملی برای التهاب بیشتر خواهد بود.
تصور کنید، 2هزار خودرو در بورس عرضه شود در حالی که 10هزار نفر متقاضی دریافت خودرو باشند. طبیعی است این روند عرضه و تقاضا را به هم می‌زند و التهابات بیشتری را ایجاد می‌کند. مساله اینجاست که بازار سهام نه تنها نوسان را در بازار خودرو کاهش نمی‌دهد، بلکه باعث افزایش نوسانات قیمتی هم می‌شود. از سوی دیگر آیا مشخص شده چه تعداد از متقاضیان خودرو در ایران کد بورسی دارند که بخواهند مطالبات خود را طریق بازار سهام دنبال کنند؟ این روند عرضه خودرو از طریق بورس باعث افزایش قیمت خودرو و بدل شدن خودرو به یک کالای سرمایه‌ای صرف می‌شود.
کافی است خودرو در بورس عرضه شود تا سوداگران بازار با افزایش قابل توجه یک بازار سیاه جنب بازار سرمایه ایجاد کنند. چرا که همواره تقاضا در بازار خودروی ایران از عرضه آن پیشی می‌گیرد. از سوی دیگر باید توجه داشت که عرضه خودرو در بازار سهام از همان اغاز هم یک تصمیم مقطعی بود و قرار نبود که تداوم یابد. مانند بسیاری از تصمیمات دیگر به اندازه کافی هم روی آن کار نشده و بد و تجربیات سایر کشورها بررسی نشده بود. اما پرسش اساسی این است که مسوولان چگونه می‌توانند خودرو را از کالایی سرمایه‌ای به محصولی مصرفی بدل کنند؟
باید امیدوار باشیم که مسوولان متوجه اهمیت عرضه و تقاضا در بازارهای اقتصادی شوند و برای متوازن کردن بازارها برنامه‌ریزی و تلاش کنند. بدون این اصل اساسی هر تصمیم، مقطعی و کوتاه‌مدت است و باعث بهبود کلی وضعیت بازارها نمی‌شود. برای اینکه خودرو به یک کالای مصرفی صرف بدل شود، مسوولان باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی و عمل کنند که حوزه تولید کشور، به عنوان مزیت شناخته شود و مردم به جای سوداگری به فکر سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مولد باشند. این روند هم یک مسیر بلندمدت است و در کوتاه‌مدت نمی‌توان این شرایط را ایجاد کرد.
