تعادل|
روز جهانی ماما فرصتی دوباره است تا هم درباره وضعیت زایمان در کشور بحث و گفت‌وگوها داغ شود هم یک بار دیگر مساله بحران سالخوردگی جمعیت کشور به میان‌آید. بحرانی که با شرایط فعلی گرفتار شدن در آن چندان هم دور از ذهن نیست و اگر زمینه‌های لازم برای عبور از آن فراهم نشود طی سال‌های آینده علاوه بر تمام مشکلاتی که در کشور وجود دارد، این چالش نیز به چالش‌های دیگر اضافه شده و مشکلات تازه‌تری را به ارمغان می‌آورد.
هشدار درباره ابر بحران سالخوردگی جمعیت در کشور
سرپرست مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت با هشدار نسبت به آنچه که «ابربحران سالخوردگی جمعیت در کشور» خواند، بر لزوم جدی گرفتن این چالش و برطرف کردن آن تاکید کرد. دکتر صابر جباری در همایش بزرگداشت روز جهانی ماما، گفت: کشور ما در لبه پرتگاه ابر بحران سالخوردگی جمعیت است و اگر این بحران را جدی نگیریم این مشکل قابل جبران نیست و ماماها به عنوان کسانی که در بخش زایمان فعال هستند حتما در برطرف کردن این چالش در کنار سیاست‌گذاران موثر هستند. او افزود: گزاره‌هایی طی سالیان قبل نهادینه شده است که اینگونه نیست و شاید غلط باشند.
به عنوان مثال برخی گزاره‌ها پیشتر می‌گفتند بارداری زیر ۱۸ سال و بالای ۳۵ سال پرخطر است؛ درحالی که بارداری در هیچ سنی هیچ خطری ندارد تنها در برخی شرایط نیازمند مراقبت بیشتر است و حتی طبق تحقیقات امریکایی‌ها می‌گوید نوزاد مادر زیر ۱۸ سال و بالاتر از ۴۲ سال، نوزاد طلایی است. یا گزاره‌ای اعلام می‌کرد فاصله بین موالید باید بین ۳ تا ۵ سال باشد اما اکنون می‌گوییم فاصله بین دو فرزند، کمتر از ۳ سال باشد هم مشکلی ندارد و نباید یک مادر سرزنش شود. گزاره دیگری اعلام می‌کرد هیچ زنی نباید بالاتر از ۴۰ سالگی باردار شود اما امروزه می‌گوییم بارداری در تمامی سنین مجاز است و بالای ۴۰ سال هم مشکلی ندارد چون در تمام کشورها سن ازدواج افزایش یافته است و نباید محدودیت قائل شویم.
تاخیر در بارداری احتمال ناباروری را افزایش می‌دهد
او ادامه داد: گزاره دیگری می‌گفت تاخیر در بارداری مشکلی ندارد؛ درحالی که تاخیر در بارداری احتمال ناباروری اولیه را افزایش می‌دهد. از طرفی هرچند که اعلام می‌شود سزارین باید انتخابی باشد اما ما می‌دانیم زایمان طبیعی، زایمان برتر برای مادر و نوزاد است. جباری به گزاره غلط دیگری اشاره کرد و گفت: اعلام می‌شد که روش‌های پیشگیری از بارداری در حالی که این روش‌ها به ویژه روش‌های طولانی‌مدت مخاطراتی دارد و ممکن است موجب ناباروی اولیه یا ثانویه شود.
گزاره دیگر می‌گفت بارداری حتما باید با برنامه‌ریزی باشد در حالی که ۳۳ درصد بارداری‌ها در دنیا بدون برنامه‌ریزی است و بارداری بدون برنامه‌ریزی هم مشکلی ندارد. در نهایت نیز گزاره غلطی سقط عمدی جنین به شرط استریل و ایمن بودن را پیش از دمیده شدن روح مجاز می‌دانست؛ درحالی که سقط عمدی جنین در هر سنی از بارداری و حتی زیر چهار ماه شرعا حرام است و از نظر حقوقی قابل پیگیری است. او افزود: با ابلاغ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، اجرای این قانون به اولویت وزارت بهداشت بدل شد؛ چرا که از ۷۳ ماده آن ۴۳ مورد یعنی معادل ۶۰ درصد کل قانون مستقیم و غیرمستقیم تکلیف وزارت بهداشت است و در این راستا وزارت بهداشت قرارگاه جوانی جمعیت را تاسیس کرد.
ترویج خوشایند‌سازی زایمان طبیعی
او ادامه داد: در این بین ماماها وظایفی بر عهده دارند که اهم آن شناخت قانون، حمایت از خانواده‌های باشکوه و با فرزندان بیشتر (عدم تمسخر مادرانی که فرزند سوم و چهارم را باردار هستند.)، نظارت بر اجرای قانون و برخورد با تخلقات، افزایش دانش و ارتقای مهارت‌های مامایی و طب ایرانی، حفظ کرامت مادران، ترویج خوشایند‌سازی زایمان طبیعی، حمایت از حیات جنین و همکاری با گروه‌های مردمی و جهادی در راستای ارتقای فرزندآوری است.
افزایش جمعیت نیاز به زیرساخت‌های مناسب دارد
کوروش پناهی، جمعیت‌شناس در این باره به «تعادل» می‌گوید: اینکه فکر کنیم ترویج زایمان طبیعی می‌تواند یکی از راه‌های افزایش جمعیت باشد، کاملا غیرکارشناسی است، هر چند این روش می‌تواند تا حد زیادی هزینه‌های خانواده را در ابتدای راه فرزندآوری کاهش دهد، اما مساله این است که افزایش جمعیت نیاز به زیرساخت‌های مناسب دیگری هم دارد. او می‌افزاید: مهم‌ترین زیرساخت‌هایی که باید مورد توجه قرار گیرد، فارغ از مسائل اقتصادی و اجتماعی بحث بهداشت و درمان و آموزش است. اینکه آیا کشور ما ظرفیت افزایش تعداد دانش‌آموزان را دارد، اینکه آموزش و پرورش می‌تواند برای جمعیت بیشتر معلم و دبیر کاربلد به مدارس بفرستد. از سوی دیگر زیرساخت‌های بهداشت و درمان برای اینکه افراد بتوانند به راحتی نیازهای دارویی و درمانی خود را برطرف کنند، آماده است.
اینها سوالاتی است که باید قبل از برنامه‌ریزی برای جمعیت قبل از اینکه به فکر افزایش وام فرزند آوری و ... باشیم برای آنها جوابی پیدا کنیم. این جمعیت‌شناس می‌گوید: بحران سالخوردگی جمعیت مساله‌ای است که همه به آن واقف هستیم اما بیش از همه مسوولان باید ابتدا برای فراهم آوردن زیرساخت‌ها تلاش کنند، از سوی دیگر اگر مشکلات اقتصادی کشور حل و فصل شود قطعا درصد بسیاری از خانواده‌ها خواهان فرزند آوری هستند. اما شرایط اقتصادی برایشان فراهم نیست.
بی‌توجهی به نقش ماماها؛ افزایش زایمان سزارین
اعظم افراشته پور، ماما در این زمینه به «تعادل» می‌گوید: متاسفانه طی سال‌های گذشته اهمیت نقش ماما در زایمان بسیار نادیده گرفته شده است، در واقع از آنجایی که طی سال‌های گذشته پزشکان زنان و زایمان تلاش کرده‌اند تا زایمان سزارین را جایگزین زایمان طبیعی کنند و بسیاری از زنان باردار نیز به دلیل ترس از دردهای زایمان طبیعی به زایمان سزارین روی آورده‌اند نقش و جایگاه ماماها در زایمان زنان بسیار کم‌اهمیت جلوه داده شده است. او می‌افزاید: در حال حاضر تنها در موارد اورژانسی زایمان طبیعی صورت می‌گیرد که حتی در این موارد هم باز خواست خانواده‌ها حضور پزشک متخصص بر بالین فرد باردار است و مساله اطمینان به ماماها به مشکلی جدی تبدیل شده است.
این در حالی است که حتی با حضور پزشک هم بیشتر پروسه کار توسط ماما انجام می‌شود اما متاسفانه اطمینان لازم در این رابطه بین افراد جامعه وجود ندارد. افراشته‌پور به میزان توانایی ماماها در امر زایمان طبیعی اشاره کرده و می‌گوید: متاسفانه میزان توانایی ماماها در این زمینه نادیده گرفته شده است. این در حالی است که حتی در کشورهای پیشرفته نیز دیگر زایمان سزارین جز در موارد اضطراری و شرایطی که فرد به دلیل بیماری شرایط تحمل درد زایمان را نداشته باشد، انجام نمی‌شود. البته اکثر زایمان‌های طبیعی هم زیرنظر ماما انجام می‌شود و اجباری بر حضور پزشک متخصص نیست.
او می‌افزاید: فرهنگ‌سازی در مورد افزایش زایمان طبیعی هم باعث می‌شود هزینه‌های بیمارستان‌ها کاهش پیدا کند هم این روش زایمان باعث تولد فرزندانی سالم‌تر و البته مادرانی به مراتب سرحال‌تر برای مراقب از نوزادان است. در واقع مادری که سزارین می‌کند، به دلیل عوارض ناشی از عمل سزارین ممکن است بین دو روز تا یک هفته توانایی رسیدگی درست به نوزاد خود را نداشته باشد، اما در زایمان طبیعی چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد.
فواید زایمان طبیعی
گلنوش مرادی، ماما نیز درباره فواید زایمان طبیعی به «تعادل» می‌گوید: بعضی افراد بر این باورند که در زایمان طبیعی، بر اثر فشار‌های وارد شده بر سر نوزاد، ضریب هوشی نوزاد کاهش پیدا می‌کند. در صورتی‌که زایمان طبیعی بر ضریب هوشی نوزاد تأثیر مثبت خواهد داشت. در روش زایمان طبیعی از طرف مادر نوعی پروتئین خاص در مغز نوزاد افزایش می‌یابد که همین امر باعث بالا رفتن ضریبِ هوشی نوزاد می‌گردد. او می‌افزاید: با تحقیقات انجام شده از نظر فواید زایمان طبیعی به این نتیجه رسیده‌اند که 85 تا 90 درصد زایمان‌های طبیعی فواید بسیاری برای مادر و نوزاد دارد.
از آنجایی که تولد نوزاد برای مادر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، به همین دلیل برای انجام زایمان طبیعی به نحوه صحیح برنامه‌‌ریزی‌های لازم را انجام می‌دهند. نوزادان حاصل از زایمان طبیعی، از نظر پزشکی عوارضِ کمتری هم در دوران نوزادی و هم در سنین بالاتر خواهند داشت. این نوزادان در بدو تولد زودتر از نوزادان حاصل از زایمان سزارین شروع به تغذیه شیر مادر می‌کنند و مشکلاتِ تنفسی کمتری دارند. گلنوش مرادی می‌گوید: نقش زایمان طبیعی در تنفس کودک از اهمیتِ ویژه‌ای برخوردار است. زمانیکه نوزاد در رحم است، ریه‌های او پر از مایع آمنیوتیک بوده و در حین زایمان طبیعی این مایع تا حدودی خارج می‌شود.
علل مشکلات تنفسی در حینِ زایمان به‌‌صورت قطعی معلوم نیست؛ اما تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی بدن مادر و جنین طی زایمان طبیعی، برای رشد و تکامل نوزاد تأثیر بسیاری دارد؛ زیرا دردِ زایمان برای مادر باردار و آزاد شدن هورمون‌های او منجر به رشد ریه‌های نوزاد می‌شود. نوزادان در بدو تولد سیستم ایمنی نابالغی دارند که باید به قوی شدن سیستم ایمنی نوزاد کمک کرد. نوزادانی که با زایمان طبیعی به دنیا می‌آیند، از طرف مادر باکتری‌های مفیدی را دریافت می‌کنند که روی سیستم ایمنی نوزاد و سلامت روده‌های او تأثیر مستقیم دارد. در زایمان طبیعی به خاطر گلبول‌های سفید نوزاد که در واقع سطح کاتکول آمین را نیز افزایش می‌دهند، ایمنی نوزاد بیشتر شده و از او محافظت می‌کند.
