بورس این روزها وضعیت نسبتا خوبی را پشت سر می‌گذارد و به نوعی شاخص کل بورس روی مدار سبز حرکت می‌کند. اما همچنان ریسک در بورس وجود دارد و نباید این ریسک‌ها را نادیده گرفت.
معضل بودجه برای بورس هر سال تکرار می‌شود و این موضوع در فصل پاییز چالش سنگین‌تری با بورس دارد. دولت موظف است مطابق هر سال بودجه را تا روز 15 آذر ماه تحویل مجلس دهد اما امسال این اتفاق رخ نداد.روابط عمومی سازمان بورس و اوراق بهادار در توییتی اعلام کرد: بسته اصلاح احکام بودجه‌ای حمایت از تولید و بازار سرمایه که از ماه‌ها قبل در جلسات مشترک با کانون‌ها و نمایندگان صنایع، توسط سازمان بورس تهیه و به کمیسیون اقتصادی ارسال شده بود، با حضور مجید عشقی، رییس سازمان بورس و ا وراق بهادار در این کمیسیون بررسی و جمع‌بندی شد. به‌طور کلی عواملی چون کسری بودجه، تورم، نرخ خوراک، نرخ ارز، مالیات، عوارض و ... می‌تواند روی بازار سرمایه تاثیر بگذارد و مسیر سرمایه‌گذاری را تغییر دهد. همانطور که گفته شد هر ساله 15 آذر ماه باید لایحه بودجه تقدیم مجلس شود، امسال برخلاف سال‌های اخیر اخبار زیادی از بودجه به گوش نمی‌رسد. تنها چند روز پیش بود که مسعود میرکاظمی، رییس سازمان برنامه بودجه گفت که دولت در بودجه ۱۴۰۲ هیچ برنامه‌ای برای افزایش قیمت حامل‌های انرژی ندارد و افزایش ۲۰۰ هزار میلیارد تومانی منابع هدفمندی یارانه‌ها با توجه به عدم افزایش قیمت حامل‌های انرژی در سال جاری و سال آینده، موهوم است و عدم تحقق اهداف را به دنبال خواهد داشت.
بررسی لایحه بودجه نشان می‌دهد که بودجه علاوه بر پیش‌بینی هزینه و درآمدهای دولت، زیرمجموعه‌های آن و طرح‌های دولتی عواملی همچون نرخ خوراک، کسری بودجه، نرخ ارز، عوارض، مالیات، بودجه عمرانی و حتی تورم را می‌تواند پوشش می‌دهد که تمامی درآمد بودجه هر ساله از قیمت فروش نفت به پالایشگاه‌ه‍ا اعلام می‌شود که اغلب 95 درصد قیمت نفت خلیج‌فارس است. قیمت فروش خوراک پتروشیمی‌ها به‌‌خصوص نرخ خوراک گاز طبیعی که هر سال در بودجه تصویب می‌شود، بر هزینه‌های شرکت‌های پتروشیمی تأثیر خواهد گذاشت که با نرخ تصویب قیمت دلار در بودجه مشخص می‌شود. در همین حال شرکت‌های استخراج کانه‌های فلزی به دلیل انتفاع از حق بهره‌برداری از منابع طبیعی موظف هستند هر ساله بخشی از فروش خود را به خزانه‌داری کشور واریز کنند که با این میزان تغییر، سودآوری این شرکت‌ها نیز به‌شدت تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. در خصوص نرخ مالیات باید گفت که افزایش مالیات‌ها یا تغییر آن می‌تواند سودآوری شرکت‌ها با خطر مواجه کند. از سوی دیگر میزان انتشار اوراق نیز در بودجه تعیین می‌شود. میزان انتشار اوراق با توجه به تورم و کسری بودجه کشور تعیین می‌شود و افزایش و کاهش آن می‌تواند تاثیر بسزایی روی بازار سرمایه داشته باشد.
تورم و بورس
افزایش پایه پولی و حجم نقدینگی منتج به افزایش تورم در کشور می‌شود. این اتفاق می‌تواند بازارهای مالی را تحت‌تاثیر قرار دهد که در این میان بازار سرمایه نیز از این موضوع متاثر خواهد شد و نرخ بازده موردانتظار سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران و فعالان اقتصادی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
به این ترتیب که اگر اثر افزایش نرخ تورم بر بهای تمام‌شده تولید زیاد باشد و نرخ محصولات و خدمات به آن نسبت یا بیشتر رشد نداشته باشد، سود شرکت کاهش پیدا می‌کند، در نتیجه قیمت سهام آن نیز به‌تبع آن کاهش پیدا می‌کند، اما باید به این موضوع توجه داشت که افزایش نرخ شرکت‌های تولیدکننده کالاهای اساسی می‌تواند در کوتاه‌مدت بر حاشیه سود تاثیرگذار باشد. همچنین این اتفاق به لحاظ سرمایه‌درگردش نیز می‌تواند ریسکی را متوجه شرکت کند، اما در کل در چنین شرایطی به‌نظر می‌رسد که این اتفاق، تاثیر مثبتی بر سودآوری این صنایع داشته باشد. در رابطه با شرایط فعلی بازار سرمایه نیز باید این موضوع مطرح شود که در حال‌حاضر، بازار سرمایه متاثر از عوامل مختلفی چون نرخ بهره، درآمدهای نفتی، نرخ ارز، نرخ تورم، حذف ارز ترجیحی و خارج‌شدن دولت از صنایع خودرویی است، در نتیجه ترکیب این عوامل و تاثیر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری آنها به گونه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای است که هنوز نتوانسته نقدینگی قابل‌توجهی را برای رونق بیشتر بازار سرمایه جذب کند. با توجه به اینکه روند رشد نرخ تورم در سال‌های اخیر بالا بوده است، اثر تورم روی بازدهی دارایی‌های مالی از موضوعات مهم و قابل‌توجه است که می‌توان از نظریه فیشر بر این اثر استفاده کرد.
جدال تالار شیشه‌ای با نرخ بهره
بر اساس گزارش بانک مرکزی، میانگین موزون نرخ بهره بازار بین بانکی در هفته چهارم آذر ماه با افزایش قابل توجه 0.11 واحد درصدی مواجه شده است. به این ترتیب این نرخ در پایان روز 23 آذر ماه 1401 به 20.99 درصد رسید.
از سوی دیگر مطابق اعلام بانک مرکزی، حداقل نرخ توافق بازخرید پس از 14 هفته درجا زدن در سطح 21 درصد، این هفته با کاهش 0.2 واحد درصدی همراه شد. به این ترتیب حداقل نرخ ریپو در پایان این هفته رقم 20.8 درصد را به ثبت رساند. رشد 0.11 واحد درصدی نرخ بهره بین بانکی در هفته جاری، باعث شد که این نرخ بار دیگر در مرز 21 درصد قرار بگیرد؛ مرزی که نرخ سود بازار بین بانکی، 20 هفته است که پشت آن قرار دارد.
به نظر می‌رسد که جهش نرخ بهره بین بانکی به آستانه کانال 21 درصدی بی‌دلیل نیست و علت آن کاهش سرکوب این نرخ توسط بانک مرکزی است.مطابق بررسی‌های انجام شده، بانک مرکزی که مدت‌هاست با تزریق منابع خود به بازار شبانه، سیاست سرکوب نرخ بهره بین بانکی را اتخاذ کرده، این اقدام را متوقف کرده است. چرا که در این هفته هیچ پولی از بانک مرکزی وارد بازار بین بانکی نشده است.
برخی از فعالان اقتصادی می‌گویند که اقتصاد فدای بورس می‌شود. مهم‌ترین عاملی که باعث شده بانک مرکزی سیاست کنترل نرخ سود بین بانکی را پیش بگیرد، تامین منافع سهامداران بازار سرمایه است. نرخ بهره بین بانکی از اواخر سال گذشته در یک روند نزولی قرار گفت و در 30 تیر ماه به اوج خود در 21.31 درصد رسید. درست پس از همین رکوردشکنی بود که جلسه‌ای بین علی صالح آبادی، رییس کل بانک مرکزی و مجید عشقی، رییس سازمان بورس، برای تعیین تکلیف نرخ سود بین بانکی برگزار شد. زیرا سهامداران بورسی معتقد بودند که افزایش نرخ بهره بین بانکی تاثیر منفی بر معاملات بازار سهام دارد و سعی داشتند با اعمال فشار برای کاهش این نرخ، شرایط بازار را بهتر کنند.
بورس در روز گذشته
شاخص کل بورس تهران در پایان معاملات دیروز یعنی شنبه، ۲۶ آذرماه با ۲ هزار و ۸۴۰ واحد کاهش در ارتفاع یک میلیون و ۴۶۹ هزار واحدی ایستاد. شاخص هم‌وزن با ۲هزار و ۷۱۴ واحد افزایش به ۴۳۶ هزار و ۴۷۷ واحد و شاخص قیمت با یک هزار و ۶۱۵ واحد رشد به ۲۵۹ هزار و ۸۲۱ واحد رسید. شاخص بازار اول، سه هزار و ۶۱۷ واحد و شاخص بازار دوم، ۹۵۹ واحد کاهش را ثبت کردند.
در روز گذشته در معاملات بورس تهران، بیش از هفت میلیارد و ۶۲ میلیون سهم، حق‌تقدم و اوراق بهادار به ارزش ۴۲ هزار و ۶۵۲ میلیارد ریال معامله شد. همچنین صنایع پتروشیمی خلیج فارس (فارس) با ۵۲۹ واحد، بانک ملت (وبملت) با ۴۸۸ واحد، بانک پارسیان (وپارس) با ۲۳۲ واحد، بانک صادرات ایران (وبصادر) با ۲۰۸ واحد، ایران خودرو (خودرو) با ۱۹۵ واحد، پتروشیمی بوعلی سینا (بوعلی) با ۱۸۲ واحد و بانک تجارات (وتجارت) با ۱۶۹ واحد تاثیر مثبت بر شاخص بورس داشت.
در مقابل فولاد مبارکه اصفهان (فولاد) با یک هزار و ۱۰۲ واحد، پالایش نفت اصفهان (شپنا) با ۸۲۱ واحد، معدنی و صنعتی گل گهر (کگل) با ۷۵۶ واحد، ملی صنایع مس ایران (فملی) با ۷۵۶ واحد، شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا) با ۴۸۶ واحد و پتروشیمی نوری (نوری) با ۴۱۸ واحد تاثیر منفی بر شاخص بورس به همراه داشت.
بر پایه این گزارش، روز شنبه نماد گسترش سرمایه‌گذاری ایران خودرو (خگستر)، ایران خودرو (خودرو)، پالایش نفت اصفهان (شپنا)، شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا)، بورس کالای ایران (کالا)، نوش مازندران (غنوش) و بانک ملت (وبملت) در نمادهای پُرتراکنش قرار داشتند. گروه خودرو هم در معاملات دیروز صدرنشین برترین گروه‌های صنعت شد و در این گروه یک میلیارد و ۱۹۱ میلیون برگه سهم به ارزش چهار هزار و ۷۳۱ میلیارد ریال دادوستد شد. شاخص فرابورس نیز دیروز کمتر از یک واحد کاهش داشت و به ۱۸ هزار و ۸۵۷ واحد رسید. در این بازار بیش از پنج میلیارد و ۶۴ میلیون برگه سهم و اوراق مالی دادوستد شد و تعداد دفعات معاملات امروز فرابورس بیش از ۲۳۹ هزار و ۷۲۱ نوبت بود. تولید نیروی برق دماوند (دماوند)، فرابورس ایران (فرابورس)، تجلی توسعه معادن و فلزات (تجلی)، بانک دی (دی)، بیمه سامان (بساما) و تهیه توزیع غذای دنا آفرین فدک (گدنا) تاثیر مثبت بر این شاخص داشتند. در ادامه بیمه پاسارگاد (بپاس)، پالایش نفت لاوان (شاوان)، آهن و فولاد غدیر ایرانیان (فغدیر)، پتروشیمی تندگویان (شگویا)، پتروشیمی زاگرس (زاگرس)، پالایش نفت شیراز (شراز) و صنایع پتروشیمی تخت جمشید (شجم) تاثیر منفی بر این شاخص داشتند.
