شواهد موجود نشان می‌دهد که وضعیت تولیدات صادراتی کشورمان خوب نیست. به‌طوری که ارزش هر تن محصولات وارداتی ما حدود 1800 دلار و ارزش هر تن محصولات صادراتی‌مان حدود 350 دلار است. برای رهایی از این وضعیت باید بسیار سریع سیاست‌های صنعتی را تغییر دهیم و با ایجاد صرفه اقتصادی در تکمیل زنجیره ارزش و از صرفه افتادن خام‌فروشی و صادرات انرژی مجازی، به سمت توسعه صنعتی مبتنی بر عقلانیت برویم.
سید مهدی حسینی، کارشناس حوزه انرژی، در گفت‌وگو با خبرنگار«تعادل» در خصوص تشریح شرایط کشورمان که درگیر صادرات انرژی مجازی هستیم و نتوانسته‌ایم از خام‌فروشی فاصله بگیریم، تصریح کرد: ما به دلیل عدم دستیابی به فناوری‌های نوین حتی نتوانسته‌ایم ذخایر را به صورت خام از زیر زمین استخراج کنیم. وی عنوان کرد: کشورهای دیگر به‌شدت در حال استخراج منابع هستند و آنها را به صورت خام یا فرآوری شده می‌فروشند. لیکن ما نتوانسته‌ایم در این زمینه‌ها به خوبی عمل کنیم. در زمینه توسعه زنجیره ارزش محصولات هم نتوانسته‌ایم خوب کار کنیم.
وی ادامه داد: گاز یا نفت به محصولات نهایی تبدیل نمی‌شود و محصولات اولیه یا میانی را صادر می‌کنیم. قطعاً توسعه زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی، نفت و گاز به نفع کشور است و می‌تواند برایمان ارزش افزوده داشته باشد. ما باید به افزایش تولید بپردازیم و تا جایی که می‌توانیم آن را به محصولات نهایی تبدیل و صادر کنیم.
وی در ادامه گفت: باید سیاست‌گذاری‌های درستی در زمینه توسعه زنجیره ارزش محصولات داشته باشیم. مثلاً من زمانی که مدیرعامل شرکت پتروشیمی بودم، سفری به عربستان برای بازدید از شرکت سابیک عربستان داشتم. در آنجا متوجه شدم ارزش ترکیب محصولات پتروشیمی که ما برای تولید انتخاب کرده بودیم در آن زمان حدود 160 دلار در تن بود. اما ارزش ترکیب محصولاتی که عربستان انتخاب کرده بود، حدود 400 دلار بود.
وی گفت: این نشان می‌داد که سبد انتخابی محصولات پتروشیمی آنها برای تولید نسبت به ما ارزش بیشتری داشت. بنابراین، ما انتخاب‌های درستی نداشتیم و باید سیاست مان را عوض کنیم و بهترین راهکار در این زمینه توسعه و تکمیل زنجیره ارزش محصولات تولیدی فعلی و حرکت به سمت فرآیندهای با بازدهی بالاتر و شاخه صنعتی مهم‌تر در صنایع پتروشیمی و پتروپالایشگاهی است.
حسینی ادامه داد: ظرفیت‌سازی در صنعت پتروشیمی بسیار اقدام خوبی است. اما باید سیاست‌گذاری‌های دقیقی داشته باشیم. مثلاً الان در حوزه متانول مجوزهای زیادی داده‌ایم و حجم تولیدات به گونه‌ای است که نه تنها چند ده برابر نیاز بازار خود را پوشش دادیم بلکه این حجم بالا تولید متانول غیراقتصادی بازار جهانی را به هم می‌ریزد. در شرایط فعلی باید در زمینه توسعه زنجیره ارزش محصولات مختلف مخصوصاً متانول فعال شویم. انتخاب یک ترکیب صحیح از محصولات برای تولید به گونه‌ای که محصولات ارزش بالایی داشته باشند، اهمیت زیادی دارد.
وی در خصوص اعمال سیاست اعتبار مالیاتی که قرار است به منظور سوق دادن صنایع کشور به سمت توسعه زنجیره ارزش محصولات شان مورد استفاده قرار بگیرد، تصریح کرد: من همواره در هر جایی که فرصتی برای گفتن نظراتم داشته‌ام، مشوق‌های مالیاتی را توصیه کرده‌ام.
هر نوع سیاست تشویقی که در جهت بهبود صنعت، افزایش درآمدهای ناشی از تولید و توسعه صادرات باشد، قطعاً موثر خواهد بود. اعتبار مالیاتی نیز می‌تواند به عنوان یک مشوق در راستای سوق دادن صنایع به توسعه زنجیره ارزش محصولاتشان عمل کند. وی با اشاره به اینکه طرح‌هایی که بتواند مشوقی برای توسعه صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا در کشورمان باشد، مورد قبول است گفت: توسعه صادرات به ما کمک می‌کند که در بازارهای جهانی حضور داشته باشیم و دارای قدرت شویم. در دنیای امروز قدرت اقتصادی نیز اهمیت بالایی دارد و فقط قدرت نظامی مطرح نیست. در شرایط فعلی به منظور بهبود فضای اقتصادی و صنعتی کشور نیاز داریم که سیاست‌های صحیحی در راستای توسعه زنجیره ارزش محصولات به اجرا گذاشته شود.
حسینی یادآور شد: هر نوع سیاست‌گذاری از جمله اعتبار مالیاتی که به ما کمک کند به توسعه صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا بپردازیم، قدمی رو به جلو محسوب می‌شود. به انحای مختلف باید صنایع را به سمت توسعه زنجیره ارزش محصولاتشان سوق دهیم و اعتبار مالیاتی نیز یکی از سیاست‌هایی است که می‌توانیم به کار بگیریم.
وی عنوان کرد: صنایع باید متوجه شوند که فقط نباید به تولید بپردازند و محصولی را بفروشند. باید جایگاه تحقیق و توسعه در صنایع ما بالا برود و صنایع در این بخش سرمایه‌گذاری داشته باشند. به ویژه ما باید از نوسانات در بخش مالیاتی برای تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران پرهیز کنیم و فضای با ثباتی را برایشان به وجود بیاوریم. در سایه این ثبات و امنیت اقتصادی است که می‌توانیم به پیشرفت صنایع امیدوار باشیم.
رییس سابق کمیته بازنگری در قراردادهای نفتی کشور تأکید کرد: هر چقدر ما با بهره مندی از ظرفیت‌های داخلی و اعمال سیاست‌هایی همچون اعتبار مالیاتی به توانمندسازی صنایع بپردازیم و توسعه زنجیره ارزش محصولات را داشته باشیم، قطعاً می‌توانیم به اهدافی مانند مقابله با تحریم‌ها، کاهش واردات فناور به کشور و کاستن از وابستگی به دیگران و افزایش ارزآوری دست پیدا کنیم. تمامی این موارد در گروی اجرای درست سیاست‌هایی است که به منظور توسعه زنجیره ارزش محصولات به اجرا می‌گذاریم. این ملاحظه را هم باید مدنظر داشته باشیم که لازم نیست، چرخ را از ابتدا خودمان تولید کنیم. الان دنیا به دستاوردهای مختلفی دست یافته است و می‌توانیم از تجربیات دیگران بهره ببریم.
