گلناز پرتوی مهر| به زعم برخی کارشناسان، شرکت‌های پتروشیمی در کشور ما در شرایط بدی رشد کرده‌اند و به مانند فرزندی ناقص به حمایت‌های همه‌جانبه دولت و رانت خوراک و انرژی ارزان وابسته هستند. این وابستگی به عدم توسعه زنجیره ارزش این صنایع، بهره‌مندی خارجی‌ها از یارانه دولتی در ایران، عدم مدیریت مصرف انرژی، بی‌علاقگی صنایع به تولید محصولات با فناوری بالا و مشکلات دیگر منجر شده است. از سوی دیگر، این رانت خوراک و سوخت ارزان، کاهش درآمدهای پایدار دولت و بروز تورم را در پی داشته که عواقب خطرناکی برای کشور دارد.
به گزارش خبرنگار «تعادل» به زعم این دسته از کارشناسان، نباید این وضعیت را ادامه دهیم و با اعطای خوراک ارزان به پتروشیمی‌ها زمینه را بیش از پیش برای صادرات مواد اولیه پتروشیمی مانند متانول فراهم کنیم. به ویژه با توجه به شرایط فعلی در بازارهای جهانی که قیمت متانول افت داشته و بهای گاز افزایش یافته است، ادامه این روند منطقی به نظر نمی‌رسد.
بر اساس این گزارش، از طرف دیگر مشخص کردن یک قیمت ثابت ریالی برای خوراک پتروشیمی‌ها کار درستی نیست و باید قیمت‌ها بر اساس یک فرمول سیال و مناسب مشخص شود. همانطور که میعانات گازی را در حدود 95 درصد از قیمت صادراتی‌اش مشخص می‌کنیم، قیمت گاز نیز باید به میزانی از قیمت صادراتی‌اش در نظر گرفته شود. پیشنهاد جایگزین برای خوراک گازی شناور به جای فرمول مصوب وزارت نفت، پگ شدن قیمت خوراک گاز به قیمت گاز صادراتی است که نرخ خوراک پیشنهادی معادل 80 درصد نرخ صادراتی گاز شود تا منافع کشور تأمین شود.
بنابراین گزارش، بدین‌ترتیب فرمول جدید خوراک گاز علاوه بر اینکه با قیمت گاز صادراتی و منطقهای گاز ارتباط خواهد داشت، در جهت کاهش رانت خوراک و هدفمندسازی یارانه‌ها حرکت خواهد کرد و موجب خواهد شد که علاوه بر نفع کلی کشور و کاهش کسری بودجه دولت، برای شرکت‌های پتروشیمی نیز بسیار مناسب‌تر باشد. زیرا در فرمول قبلی گاز، علاوه بر حضور هاب گازی اروپا که به دلیل تحریم گازی روسیه با مشکل جدی و افزایش بسیار زیاد قیمتی روبرو شده بود، به فرمول منطقهای و صادراتی گاز ایران متصل خواهد شد و بدین‌ترتیب علاوه بر اینکه فرمول شناور خواهد بود و به قیمت منطقهای گاز ایران وابسته خواهد شد، با توجه به اینکه نرخ صادراتی گاز ایران نیز بلندمدت است و کمتر نسبت به تغییرات ناگهانی قیمت گاز در اروپا یا دیگر بخش‌های دنیا حساسیت خواهد داشت و قیمت آن مشخص، پایدار و همچنین از شناوری نسبی نیز برخوردار خواهد بود.
بنابراین اصلاح فرمول خوراک به نحوی که سقف ریالی و فرمول سابق متکی بر قیمت هاب گازی اروپا حذف گردند و به جای آن فرمولی مبتنی بر قیمت منطقهای و صادراتی گاز ایران تهیه شود هم نفع ملی خواهد داشت و هم موردقبول شرکت‌های پتروشیمی با خوراک گازی خواهد بود و به این ترتیب یک فرمول جدید برای خوراک گاز تعیین خواهد شد که هم شناور و هم شفاف است و مورد توافق همه گروه‌ها واقع خواهد شد.
در همین ارتباط در ادامه گفت‌وگویی با بهروز محبی، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس و همچنین عضو کمیسیون تلفیق بودجه 1402 داشتیم که می‌خوانید.
نفع شرکت‌های پتروشیمی از تولید متانول فقط به خاطر خوراک ارزان است
محبی نجم‌آبادی، عضو کمیسیون تلفیق بودجه 1402، با اشاره به اینکه لازم است در کشورمان به تکمیل زنجیره ارزش محصولات توجه داشته باشیم و از خام فروشی پرهیز کنیم، در گفت‌وگو با خبرنگار «تعادل» تصریح کرد: ما با تأسیس شرکت‌های پتروشیمی قدم اول را برای دور شدن از خام فروشی نفت و گاز برداشتیم. اما تولید محصولات و تکمیل زنجیره ارزش آنها مراحل مختلفی دارد و نباید در بخش‌های اولیه متوقف شویم. هر چه حلقه‌های تولید را کامل‌تر کنیم، سود بیشتری می‌بریم و به نفع کشور است. ما قطعاً باید از مواد اولیه‌ای که در اختیار داریم، حداکثر بهره‌برداری را داشته باشیم و آنها را به محصولات نهایی تبدیل کنیم.
وی تاکید کرد: نباید اجازه دهیم دیگران با فناوری‌های نوین به فرآوری مواد اولیه ما بپردازند و آنها را با قیمت‌های بسیار بالایی به فروش برسانند و از سودهای کلانش بهره مند شوند. باید نفع تولید محصولات نهایی به کشور برسد. خام فروشی عاقلانه و قابل قبول نیست و باید برای آن چاره‌اندیشی‌های لازم را داشته باشیم. ما فارغ‌التحصیلان زیادی در رشته‌های متفاوت داریم و با استفاده از توان علمی داخلی می‌توانیم به سمت تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر حرکت کنیم. باید از این فرصت‌ها در راستای افزایش سودآوری برای کشور بهره ببریم.
وی در ادامه گفت: اینکه ما گاز را به عنوان یک خوراک گران با قیمت بسیار پایین در اختیار پتروشیمی‌ها قرار دهیم و آنها متانولی تولید کنند که در بازارهای جهانی ارزش بالایی ندارد، برای‌مان یک شکست محسوب می‌شود. این موضوع که رقبای ما با استفاده از پسماندها و زغال سنگ توانسته‌اند به تولید متانول بپردازند و آن را به بازارهای جهانی بفرستند و ما هنوز از گاز به عنوان یک ماده ارزشمند برای تولید متانول استفاده می‌کنیم، قابل قبول نیست. نباید از چرخه رقابت در بازارهای جهانی برای تولید محصولات پتروشیمی باز بمانیم و باید برای این موضوع فکری کنیم. واقعیات نشان می‌دهد که ما ارزش افزوده‌ای ایجاد نکرده‌ایم و از انرژی رایگانی که در اختیار داریم برای تولید محصولات نهایی بهره نبرده‌ایم.
وی افزود: قطعاً باید به سمت تکمیل زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی مانند متانول حرکت کنیم. در فضای رقابتی فعلی رقبا تلاش می‌کنند با هزینه‌های کمتر به تولید مواد مختلف بپردازند و ما باید همگام با تحولات جهانی پیش برویم. اینکه تولید متانول برای شرکت‌های پتروشیمی سودآور است، فقط دلیلش این است که گاز را با قیمت بسیار پایین و تقریباً رایگان در اختیار این شرکت‌ها قرار می‌دهیم. اینکه روندی تنها برای شرکت‌ها سود داشته باشد و نفعی را عاید کشور نکند، قابل قبول نیست. باید شرکت‌های پتروشیمی از تولید در لایه‌های اول عبور کنند و با تولید محصولات با ارزش افزوده بالا برای کشور سودآوری داشته باشند.
محبی گفت: این پیشنهاد کارشناسان که می‌گویند تعیین یک قیمت ثابت برای خوراک پتروشیمی‌ها درست نیست و باید از یک فرمول سیال و مناسب بهره ببریم، کاملاً منطقی است. ما نمی‌توانیم تا همیشه گاز را به صورت رایگان و رانتی در اختیار پتروشیمی‌ها قرار دهیم. بالاخره باید به سمت واقعی‌سازی قیمت‌ها گام‌برداریم و شرایطی را به وجود بیاوریم که شرکت‌ها در فضای رقابتی به تولید بپردازند و تکمیل زنجیره ارزش محصولاتشان را در دستور کار قرار دهند. موضوع قیمت خوراک پتروشیمی‌ها باید به دقت مورد بررسی قرار بگیرد و اجازه ندهیم منافع مردم قربانی نفع شرکت‌های خاصی شود. جایی که مزیتی برای تولید نداریم، منطقی نیست در آنجا سرمایه‌گذاری داشته باشیم.
وی تصریح کرد: همانطور که در بالا گفتم این موضوع نیاز به بررسی‌های دقیق دارد و باید نرخ خوراک پتروشیمی‌ها را طوری مشخص کنیم که منافع مردم قربانی نشود. عرضه خوراک به صورت بسیار ارزان به پتروشیمی‌ها کار درستی نیست و باید منافع کشور و مردم در این زمینه مدنظر قرار بگیرد. با توجه به رانت خوراکی که پرداخت می‌کنیم، شرکت‌های پتروشیمی سودآوری دارند.
