در شرایطی که مجلس سال گذشته در بودجه تصویب کرده بود که دولت به جای یارانه نقدی، پس از فراهم شدن مقدمات لازم کالابرگ الکترونیکی عرضه کند، در بودجه 1402 اعلام کرده که دولت می‌تواند در کنار کالابرگ، یارانه نقدی را نیز ادامه دهد، تصمیمی که به نظر با هماهنگی دولت، انتخاب نهایی میان گزینه‌ها را به عهده مردم می‌گذارد.
در شرایطی که دولت وعده داده بود از حدود دو ماه پس از حذف ارز 4200 تومانی در اردیبهشت ماه، شرایط را برای اجرای کالابرگ الکترونیکی فراهم کند، در نهایت این موضوع به روزهای پایانی سال انجامید. در روزهای پایانی اسفند، مردم در سراسر کشور می‌توانند برای نخستین‌بار انتخاب کنند که یارانه نقدی بگیرند یا از اعتبار یارانه‌ای خود استفاده کنند. نخستین‌بار این خبر چند روز قبل از سوی وزیر اقتصاد اعلام شد.
خاندوزی با بیان اینکه یارانه نقدی حذف نمی‌شود، اظهار کرد: کالابرگ الکترونیکی البته به صورت اختیاری از پایان اسفند برای همه مردم ممکن خواهد بود اما یارانه نقدی حذف نمی‌شود؛ در این طرح اعتبار کلیه خانوارهای یارانه‌بگیر شارژ شده است و آنان می‌توانند یک ماه زودتر از دریافت یارانه نقدی، از این اعتبار جهت خرید ۱۰ قلم کالای اساسی استفاده کنند.
سخنگوی اقتصادی دولت یادآور شد: در صورت استفاده از این مزیت و خرید کالا از محل اعتبار یارانه، به‌میزان اعتبار استفاده‌شده از یارانه ماه بعد خانوار کسر و مابقی به‌صورت نقدی، در موعد مقرر واریز یارانه به حساب سرپرست خانوار واریز خواهد شد. به این ترتیب آن طور که اعلام شده از همین ماه در سراسر کشور امکان پیگیری خرید اعتباری به عنوان کالابرگ الکترونیک وجود خواهد داشت. آن طور که دولت اعلام کرده، در حال حاضر کالابرگ برای 10 کالا اجرایی خواهد شد.
به موجب این طرح امکان خرید اعتباری ۱۰ قلم کالای اساسی شامل ماست، شیر، پنیر، قند و شکر، ماکارونی، روغن مایع، برنج، مرغ و تخم‌مرغ تا سقف مبلغ یارانه خانوار یک ماه زودتر از تاریخ واریز نقدی فراهم شده است. ارزش ریالی سبد مذکور ۵۳۰ هزار تومان است ولی سهم پرداختی مردم برای خرید ۱۰ قلم کالا ۲۳۵ هزار و ۷۵۰ هزار تومان است و در صورت تورم احتمالی و افزایش قیمت‌ها این سهم تغییر نمی‌کند. در این طرح دولت به منظور اعمال سیاست‌های حمایتی خود به بستر فنی مطمئن و فراگیری نیاز دارد از این رو جهت رفع این نیاز، شبکه ملی اعتبار (شما) راه‌اندازی شد. استفاده از اعتبار کالابرگ الکترونیکی کاملا اختیاری است و یارانه هیچ کسی قطع نمی‌شود.
خانوارها می‌توانند یک ماه زودتر از مبلغ یارانه خودشان خرج کنند و چنانچه تمایل به خرید کالای الکترونیکی نبود، همچنان امکان برداشت نقدی یارانه واریزی ماه‌های آینده وجود دارد. استفاده از اعتبار کاملا اختیاری بوده و از طریق تمامی کارت‌های بانکی به نام سرپرست خانوار امکانپذیر است. در مورد کالاهای مشمول طرح هم الزامی به خرید یک نشان تجاری خاص نیست و افراد می‌توانند از گروه‌های کالایی اعلام شده از هر نشان تجاری دلخواه خرید خود را انجام دهند.
به گفته حمید فرداد ـ مجری پروژه کالابرگ الکترونیکی و مدیرعامل شرکت خدمات فناوری اطلاعات رفاه ایرانیان، شرکت فروشندگان در این طرح اختیاری است. فروشندگان صنوف خواربار، لبنیات، پروتئین و فروشگاه‌های زنجیره‌ای و تعاونی مصرف، می‌توانند با مراجعه به نرم افزار «بازار» و «مایکت» یا از طریق درگاه الکترونیکی shoma.sfara.ir نسبت به نصب برنامه کاربردی «شما» و ثبت نام از قسمت پنل فروشنده به فروشندگان مجاز در این طرح ملحق شوند.
وی تصریح کرد: تسویه‌حساب و واریز مبالغ خریدهای اعتباری (مابه‌التفاوت مبلغ پرداختی مردم با قیمت کالاها) مشابه تسویه با فروشندگان از طریق کارتخوان بوده و اتصال به این طرح کاملا رایگان است و شهروندان می‌توانند ضمن مراجعه به سامانه shoma.sfara.ir اپلیکیشن شما را دانلود و نصب کنند تا با فروشگاه‌های طرف قرارداد با طرح آشنا شوند.
آن طور که نمایندگان مجلس و البته بخش مهمی از کارشناسان اقتصادی تاکید دارند، استفاده از یارانه غیر نقدی در بلندمدت به سود مردم خواهد بود. زیرا با توجه به نرخ بالای تورم، ارزش یارانه 300 و 400 هزار تومانی، از اردیبهشت تاکنون نیز کاهش پیدا کرده اما در صورتی که مردم کالاهایی را با قیمت مصوب خرید کنند، می‌توانند در بلندمدت حمایت ثابتی را دریافت کنند. در این بین اما جامعه تاکنون استقبال چندانی از این موضوع نکرده و به نظر می‌رسد مردم ترجیح می‌دهند که همچنان از یارانه نقدی استفاده کنند.
شاید یکی از دلایل این موضوعی پیچیدگی‌های استفاده از این یارانه باشد. اینکه چه کالاهایی در چه فروشگاه‌هایی عرضه می‌شود، در صورتی که قیمت تمام شده از میزان یارانه بیشتر شود چه اتفاقی می‌افتد و اگر در ماه‌های بعد دیگر به 10 کالای اعلام شده نیاز نداشتند، تکلیف یارانه چه می‌شود برخی از سوال‌هایی است که هرچند دولت تلاش کرده به آنها پاسخ دهد اما همچنان ابهاماتی در این حوزه وجود دارد.
موضوع دیگر به تجربه مردم از کوپن در دهه‌های گذشته باز می‌گردد. اقشاری از مردم، این خاطره را به یاد دارند که کیفیت برخی کالاهای کوپنی پایین‌تر از کالاهای آزاد موجود در بازار بود و از این رو بعضا بازار سیاهه‌ای در فروش کوپن و خرید کالا با پول نقد به وجود می‌آمد. با این وجود شاید با گذشت چند ماه و افزایش اقبال مردم به کالابرگ، میزان استفاده از این شیوه نیز افزایش پیدا کند، هرچند دولت این موضوع را نیز مطرح کرده که اگر استقبال از کالابرگ زیاد نباشد، بار دیگر تمرکز اصلی بر روی یارانه نقدی خواهد رفت، با این وجود مجلس اعلام کرده که هر دو گزینه برای دولت مجاز خواهد بود.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی هفته قبل با پیشنهاد محسن دهنوی نماینده تهران برای الحاق یک بند به تبصره ۱۴ موافقت کردند. بر این اساس دولت مجاز است از محل منابع تبصره ۱۴ و ردیف اعتباری ۵۳۰۰۰۰ -۱۹ جدول شماره ۹ این قانون به منظور جبران کاهش قدرت خرید دهک‌های پایین درآمدی ناشی از افزایش قیمت کالاهای اساسی در سال ۱۴۰۲ علاوه بر یارانه نقدی و معیشتی در قالب کالابرگ الکترونیکی به خانوارهای مشمول پرداخت کند.
آیین‌نامه اجرایی این بند شامل نحوه تعیین خانوارهای مشمول با اولویت پنج دهک پایین درآمدی به پیشنهاد سازمان برنامه و بودجه کشور (مسوول)، وزارت امور اقتصادی و دارایی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی حداکثر تا پایان اردیبهشت‌ماه به تصویب هیات وزیران می‌رسد. محسن دهنوی عضو هیات رییسه مجلس شورای اسلامی در توضیح پیشنهاد خود گفت که با توجه به تورم موجود قدرت خرید مردم به نسبت خردادماه کاهش پیدا کرده و جبران آن در نتیجه حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی کفاف تامین مایحتاج خانواده را نمی‌دهد. وی ادامه داد: دولت در این باره دغدغه دارد و این موضوع با هماهنگی دولت تهیه شده است آیین‌نامه را هم دولت می‌نویسد اولویت دادن کالابرگ از دهک‌های یک تا پنج است.
در چنین شرایطی آخرین یارانه سال جاری شب گذشته به حساب سرپرستان خانوار واریز شد. یارانه کمک معیشتی مرحله ۱۴۵ مربوط به اسفند ماه ۱۴۰۱ به حساب تمامی سرپرستان خانوار مشمول دریافت یارانه در سراسر کشور واریز و از ساعت ۲۴ روز شنبه (۲۰ اسفند ماه) قابل برداشت است. این یارانه بر اساس دهک‌بندی اعلامی از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و مطابق معمول، به حساب سرپرستان خانوار واریز و از ساعت ۲۴ روز (شنبه ۲۰ اسفند ماه) قابل برداشت است.
بر همین اساس، در صورتی‌که سرپرستان خانوار جزو دهک‌های اول تا سوم هستند، مبلغ ۴۰۰ هزار تومان به‌ازای هر نفر و در صورتی‌که جزو دهک‌های چهارم تا نهم قرار دارند، مبلغ ۳۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر به حساب آنان واریز خواهد شد. چنانچه سرپرستان خانوار از کالابرگ الکترونیکی استفاده نکرده باشند، رقم کامل یارانه برایشان قابل برداشت است و در صورت استفاده به همان میزان از یارانه خانوار کسر شده و باقی مانده مبلغ به حساب سرپرست خانوار واریز می‌شود.
در صورتی‌که سرپرستان خانوار پیش از این نسبت به دریافت تسهیلات قرض الحسنه ۱۰ میلیون ریالی دوم کرونا اقدام کرده‌اند، باقی مانده اقساط این تسهیلات از مبلغ واریزی به حساب آنان کسر خواهد شد. همچنین سرپرستان خانواری که تسهیلات اعزام به عتبات عالیات (اربعین) را دریافت نموده‌اند اقساط این تسهیلات به نسبت بعد خانوار از حساب ایشان کسر خواهد شد. در این مرحله، سرپرستان خانواری که اقدام به ثبت نام نکرده‌اند چنانچه در آزمون انجام شده توسط وزارت رفاه جزو دهک‌های اول تا نهم قرار گرفته باشند، یارانه اسفند ماه را مطابق دهک‌بندی اعلام شده دریافت خواهند کرد.
همچنین سرپرستان خانواری که یارانه نقدی آنها در اردیبهشت ماه قطع شده بود و درخواست بازبینی خود را در سامانه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ثبت کرده بودند، چنانچه در بازبینی انجام شده توسط وزارت رفاه جزو دهک‌های اول تا نهم قرار گرفته باشند، یارانه اسفند ماه را مطابق دهک‌بندی اعلام شده دریافت خواهند کرد. متقاضیان بازبینی دهک‌بندی اعلام شده، می‌توانند جهت ثبت یا پیگیری درخواست خود به سامانه اعلامی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به آدرس https: //hemayat.mcls.gov.ir مراجعه کرده یا با تلفن گویای ۰۹۲۰۰۰۰۶۳۶۹ تماس حاصل کنند. ثبت‌نام از افرادی که تاکنون از دریافت یارانه نقدی جا مانده‌اند یا متقاضی جدید دریافت یارانه هستند نیز همچنان ادامه دارد. این افراد می‌توانند با مراجعه به تارنمای پنجره ملی خدمات هوشمند به آدرس https: //my.gov.ir نسبت به ثبت‌نام خانوار خود اقدام کنند.
جهت ثبت‌نام در این سامانه، در اختیار داشتن شماره تلفن همراه به نام سرپرست خانوار، کد ملی، کد پستی، تاریخ تولد و شماره شبای بانکی مربوط به سرپرست خانوار متقاضی جدید یا جامانده از یارانه، ضروری است. تمامی اشخاص می‌توانند جهت کسب اطلاع از آخرین وضعیت یارانه خانوار، کد دستوری #کد ملی*۴۳۸۵۷*۴* (ستاره ۴ ستاره ۴۳۸۵۷ ستاره کد ملی مربع) را با شماره تلفن همراه به‌نام خود شماره‌گیری کنند. با نهایی شدن برنامه‌ها در سال جاری، احتمالا یارانه در سال آینده تصویری جدید را تجربه خواهد کرد، تصویری که مردم آن را خواهند ساخت و باید دید که آیا زور تورم بیشتر است و تجارب نه چندان مثبت جامعه در استفاده از کوپن، یارانه نقدی را در اولویت قرار خواهد داد.
