بیداد فیلترینگ
گزارش وبسایت کلادفلر از سرویس‌های اینترنتی محبوب جهان در سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد که بیش از نیمی از این وبسایتهای پربازدید، خارج از دسترس کاربران ایرانی هستند. براساس این گزارش، از بین ۱۳ سایت پربازدید دنیا، ۶ مورد از آنها دچار فیلترینگ شده و چند مورد دیگر نیز به خاطر تحریم‌ها، سرویسی به کاربران ایرانی نمی‌دهند. این گزارش همچنین نشان می‌دهد نیمی از شبکه‌های اجتماعی محبوب در دنیا نیز در ایران فیلتر هستند. همچنین از میان ۳۰ اپلیکیشن پردانلود ایرانیان در گوگل‌پلی طی هفته نخست سال ۱۴۰۲، ۱۷ اپلیکیشن در دسته فیلترشکن‌ها بوده‌اند. دور زدن فیلترینگ همواره یکی از دغدغه‌های اساسی کاربران اینترنت در ایران بوده است.
شروع محدودیتهای اخیر اینترنت که حالا تقریباً بیش از ۶ ماه از آن می‌گذرد باعث شد نیاز کاربران ایرانی به VPN بیش از همیشه حس شود. فیلتر شدن دو پلتفرم محبوب اینستاگرام و واتس‌اپ تاثیر بسزایی در رشد استفاده مردم از فیلترشکن‌ها داشت. اکنون نیز شرایط مشابه دوران اوج محدودیتهای اینترنت در پاییز ۱۴۰۱ است و استفاده از فیلترشکن همچنان جزئی انکارناپذیر از حیات کاربران اینترنت در ایران به شمار می‌رود. به‌طوری که در اولین هفته سال ۱۴۰۲ از میان ۳۰ اپلیکیشن پر دانلود هفته، ۱۷ فیلترشکن وجود داشت.
نکته نگران‌کننده در مورد این فیلترشکن‌ها گمنام بودن بسیاری از آنهاست که امنیت کاربران را به شکل جدی تهدید می‌کند. گزارش سه ماه اول سال ۲۰۲۲ که شرکت کسپرسکی در تابستان ۱۴۰۱ منتشر کرده بود نشان می‌دهد ۳۵ درصد گوشی‌های ایرانی آلوده به بدافزار هستند، یعنی از هر سه گوشی موبایل یک عدد آلوده است. این آمار به پیش از شهریورماه ۱۴۰۱ مربوط است و پس از فیلتر شدن اینستاگرام و واتس‌اپ و رشد ناگهانی نیاز مردم به فیلترشکن‌ها، دستگاه‌های استفاده‌کننده از این اپلیکیشن‌ها بیش از همیشه تهدید می‌شوند. همچنین شروع محدودیت‌ها باعث رشد چشمگیر ترافیک ربات‌ها در اینترنت ایران نیز شده است. با شروع محدودیت‌ها در اواخر شهریورماه این رشد آغار شد و به جایی رسید که چهارم آبان‌ماه ۱۴۰۱ طبق داده‌های رادار کلادفلر، نزدیک به ۹۵ درصد ترافیک اینترنت ایران سهم ربات‌ها بود. ایران در دو ماه پایانی سال ۲۰۲۲ به‌راحتی رتبه نخست در جهان از این حیث را کسب کرد.
نیمی از سرویس‌های اینترنتی محبوب دنیا در ایران فیلتر هستند
گزارش وبسایت کلادفلر از سرویس‌های اینترنتی محبوب جهان در سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد که نیمی از سرویس‌های اینترنتی و نیمی از شبکه‌های اجتماعی محبوب جهان در ایران فیلتر هستند. کاربران ایرانی نمی‌توانند با بیش از نیمی از وبسایتهای پربازدید جهان، سر و کار داشته باشند؛ دست‌کم بدون استفاده از ابزارهای فیلترشکن و دور زدن تحریم‌ها.
دیگر گزارش‌های منابع معتبر جهانی نیز تقریبا آمار مشابهی را ارایه می‌کند که نشان می‌دهد نیمی از سرویس‌ها و وبسایتهای محبوب اینترنت در دنیا برای کاربران ایرانی در دسترس نیست. گزارش کلادفلر نشان می‌دهد که پربازدیدترین سرویس‌های اینترنتی در دنیا به‌ترتیب فهرست زیر است: گوگل، فیس‌بوک، اپل و تیک تاک (مشترکاً سوم)، یوتیوب، مایکروسافت، سرویس‌های آمازون، اینستاگرام، آمازون، نت‌فلیکس، توییتر، یاهو و آی‌کلاد. از بین سرویس‌های ذکر‌شده در لیست کلادفلر، آمازون و سرویس‌های آمازون نیز خارج از دسترس کاربران ایرانی است و مواردی مانند تیک‌تاک، یوتوب، اینستاگرام، توییتر و نت‌فلیکس و... نیز در ایران فیلتر هستند. از بین این وبسایتهای فیلتر‌شده، زمزمه بازگشایی یوتیوب در چند ماه گذشته شنیده شده بود که به‌نظر می‌رسد فعلا در دستور کار قرار ندارد. همچنین در دولت گذشته، تلاش‌هایی برای رفع فیلتر توییتر توسط وزارت ارتباطات انجام شد که به‌نتیجه نرسید.
فیس‌بوک و یوتوب و توییتر در ایران در سال ۸۸ به فیلترینگ کامل دچار شدند. تیک‌تاک نیز از سال ۹۸ از دسترس کاربران ایرانی خارج شده و با‌اینکه فیلترینگ آن هیچگاه به‌طور رسمی اعلام نشد اما به‌نظر می‌رسد هم تحریم‌ها و هم مسدودسازی آن به‌صورت همزمان انجام شده است. نت‌فلیکس نیز در همان اوایل راه‌اندازی خود در دی‌ماه ۱۳۹۴ فیلتر شد. نت‌فلیکس در آن زمان اعلام کرده بود که قصد دارد سرویس خود را در ۱۳۰ کشور دنیا از جمله ایران گسترش دهد اما با فیلتر شدن آن، دست کاربران به این سرویس محبوب استریمینگ جهانی، کوتاه ماند. خرید از وبسایت آمازون نیز بنا به دلایل مختلف از جمله عدم دسترسی کاربران به حساب‌های جهانی و.. شدنی نیست و این مجموعه طی سالیان گذشته نیز به خاطر نقض تحریم‌ها علیه ایران جریمه شده است و از همین رو تحریم‌های سختگیرانه‌تری را نسبت به کاربران ایرانی در سال‌های اخیر داشته است.
از بین سایر اسامی این لیست، گوگل نیز چندباری در ایران دچار مسدودیت شده است. به عنوان مثال در شهریورماه سال ۱۳۸۶ این وبسایت و سرویس‌های آن در ایران برای مدت زمانی فیلتر شدند و در تابستان سال گذشته نیز، این وبسایت دچار اختلال‌های شدیدی شد. وبسایت مایکروسافت نیز در پاییز ۱۴۰۱ به‌طور موقت از دسترس خارج شد و پس از چند هفته، رفع فیلتر شد. وبلاگ‌های یاهو که با نام یاهو ۳۶۰ در ایران شناخته می‌شد و زمانی بین کاربران بسیار محبوب بود در سال ۱۳۸۵ فیلتر شدند و خود این سرویس نیز در سال ۱۳۹۰ دچار مسدودسازی موقتی شد.
نیمی از شبکه‌های اجتماعی محبوب در دنیا در ایران فیلتر است
در گزارش کلادفلر به شبکه‌های اجتماعی محبوب در دنیا نیز اشاره شده که اسامی آن به شرح زیر است: فیس‌بوک، تیک‌تاک، اینستاگرام، توییتر، اسنپ‌چت، لینکدین، دیسکورد، ردیت، پینترست، کوای. از بین اسامی این بخش نیز پنج سایت اول محبوب جهان در ایران فیلتر شده‌اند. سرویس لینکدین نیز در پاییز سال گذشته به‌طور موقت فیلتر شد و پس از چند هفته رفع فیلتر شد. سرویس دیسکورد نیز در ایران بارها دچار فیلترینگ شده است.
وبسایت ردیت نیز چند سالی در ایران فیلتر بود و در سال ۱۳۹۶ رفع فیلتر شد اما دوباره در اسفند ماه سال گذشته، دچار فیلترینگ شد. گفتنی است که Reddit یک وب‌گاه برای جمع‌آوری اخبار و یک جامعه بزرگ است که کاربران در آن می‌توانند در مورد هر موضوعی به بحث و تبادل نظر بپردازند و خبرها و لینک‌های گوناگون را به اشتراک بگذارند. پینترست نیز در سال ۱۳۹۶ پس از سال‌ها فیلتر بودن، در دسترس قرار گرفت و تا امروز دوباره مسدود نشده است. شبکه اجتماعی kwai نیز یک پلتفرم شبیه به تیک‌تاک است و متعلق به کشور چین است.
اولین‌هایی که در دسترس نیستند
با نگاهی به اولین‌های محبوب در دیگر بخش‌های معرفی شده در گزارش کلادفلر نیز به این نکته پی خواهیم برد که در بیشتر بخش‌ها، محبوب‌ترین سرویس اینترنتی دنیا در ایران یا فیلتر هستند یا خارج از دسترس کاربران قرار دارند؛ به عنوان مثال در بخش اخبار وبسایت بی‌بی‌سی، در بخش خدمات مالی، پی‌پال و در بخش ارزهای مجازی، بایننس، همگی یا فیلتر هستند یا خدمتی به کاربران ایرانی ارایه نمی‌دهند.
حتی در زمینه گیم نیز وبسایت روبلاکس که محبوب‌ترین در سال ۲۰۲۲ بود بدون استفاده از فیلترشکن برای کاربران ایرانی در دسترس نخواهد بود. بر اساس گزارش کلادفلر، بیشترین موضوعی که وبسایتهای اینترنتی در آن فعالیت دارند و کاربران به دنبال آنها هستند؛ به حوزه تکنولوژی برمی‌گردد و پس از آن موضوعاتی نظیر اقتصاد و خرید آنلین و سبک زندگی و شبکه‌های اجتماعی در بین گزینه‌های کاربران قرار دارد. مواردی مانند حوزه املاک، آب و هوا و سایت‌های مذهبی نیز کمترین مخاطب را در سال گذشته در جهان داشتند.
