بابک صدرایی
بر اساس اعلام سخنگوی وزارت صمت از روز شنبه (امروز) به مدت یک هفته در سامانه یکپارچه تخصیص خودرو از متقاضیان خرید خودروهای وارداتی خارجی ثبت‌نام خواهد شد؛ شرایط ثبت‌نام‌ها هم اینگونه ترسیم شده است که متقاضی باید دارای گواهینامه رانندگی باشد، در ۴۸ ماه گذشته خرید خودرو از شرکت‌های خودروسازی یا بورس کالا نداشته باشد و همچنین دارای پلاک خودروی فعال نباشد، ضمن اینکه۵۰۰ میلیون تومان هم باید در حساب خودش، به صورت بلوکه شده داشته باشد. علی‌رغم این توضیحات مسوولان وزارت صمت، اساسا مشخص نیست این نوع ارایه خودرو تا چه اندازه می‌تواند مشکلات بازار خودروی کشور را حل و فصل کند.
بخش عرضه را تحت تاثیر قرار دهد؟ و از آن مهم‌تر بازار خودروی کشور برای تعادل بخشیدن به عرضه و تقاضا به چه میزان خودرو نیازمند است؟ شخصا معتقدم مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر قیمت خودرو و اساسا بازار خودرو، نرخ دلار است. اما دولت باید پاسخ می‌داد که عرضه این خودروها چه اندازه زمان می‌برد؟ آیا عرضه خودروهای خارجی سریع خواهد بود یا زمان‌دار؟ اساسا مکانیسم کشف قیمتی این خودروها در بازار سهام مشخص نیست؟ معلوم نیست که خریدار، نهایتا چه قیمتی را می‌بایست پرداخت کند؟ معلوم نیست اصرار دولت برای پیش‌فروش این خودروها به چه دلیلی است؟ و ده‌ها پرسش دیگر که هنوز پاسخی به آن داده نشده است. شخصا معتقدم یک چنین مکانیسمی، چشم‌انداز روشنی از آینده بازار خودرو ارایه نمی‌کند. به نظر می‌رسد، دولت بهتر از هر فرد یا جریان دیگری از نوسانات ارزی در روزها و ماه‌های پیش رو باخبر است، به همین دلیل است عرضه خودروهای خارجی را در اتمسفری از ابهام قرار داده است تا با رشد نرخ ارز، بتواند پول بیشتری از مشتریان ایرانی دریافت کند. از سوی دیگر، بدون شفافیت هم نمی‌توان توقع تحول در بازار خودرو را داشت.
مساله مهم بازار خودرو به خاطر وابستگی به بازار ارز است تا بازار ارز ثبات و تعادل نگیرد و تحول نپذیرد نمی‌توان توقعی از متغیر‌های مقطعی داشت. اما پرسش مهم‌تر این است که بازار خودرو به چه میزان خودرو نیاز دارد تا وضعیت متعادلی پیدا کند؟ دولت اعلام کرده، خودرو وارد می‌کند تا عرضه و تعادل در بازار خودرو متوازن شود. این ظاهر ماجراست، اولا باید بدانیم تقاضا در ایران هیجانی است. هر اندازه که بازار ارز با نوسان بیشتری مواجه می‌شود، مردم به دنبال بازارها و کالاهایی می‌گردند که با خیال آسوده‌تر ریال خود را بدل به ارزش افزوده بیشتر کنند. بازار خودرو هم بازاری است که متقاضی زیادی دارد و شاید زودتر از بسیاری از کالاها هم قیمت واقعی‌اش را نمایان می‌کند. بنابراین سرمایه‌گذاری‌های بیشتری در این بازار صورت می‌گیرد. اما باید توجه داشت، طی سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری فراوانی در بازار خودرو صورت گرفته است؛ روزی که این خریداران بخواهند خودروهای خود را بفروشند، بازار قفل خواهد شد و با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌شود.
مردم باید بدانند طی ماه‌ها و سال‌های آینده در بازار خودرو ممکن است با چه خطراتی مواجه شوند. خطری که روز و روزگاری در بازار سهام شکل گرفت و حجم انبوهی از دارایی‌های مردم را از میان برد، ممکن است در بازار خودرو هم نمایان شود. امروز اما مردم به لحاظ روانی نگاه می‌کنند که طی یک‌سال پژوی 207 مثلا از 300میلیون تومان به 1میلیارد تومان رسیده است. هیچ کالای دیگری در هیچ بازاری اینقدر رشد نداشته است. این موضوع جذابیت زیادی در بازار خودرو ایجاد می‌کند. اما در خصوص خودروهای خارجی، دولت اعلام کرده که در ابتدای کار، متقاضیان باید 500میلیون تومان که نصف قیمت مبلغ اولیه است، بپردازند که بلوکه می‌شود. یعنی قیمت این خودروهای خارجی، همگی بالای 1میلیارد است.
عملا آن بخش از بازار که تقاضای اصلی عامه مردم برای خودروهای زیر 500 میلیون تومان است، با این خودروهای خارجی پاسخ داده نمی‌شود و بار این تقاضاها را همچنان خودروهای داخلی به دوش می‌کشند. بنابراین هدف اصلی دولت برای اثرگذاری به نفع اقشار محروم و متوسط از طریق عرضه این نوع خودروهای خارجی محقق نمی‌شود. در واقع دولت از این طریق تنها در آتش بخش سوداگرانه بازار خودرو دمیده است. اما اینکه این عرضه در آینده اثر دارد یا نه؟ باید منتظر تحولات بعدی بازار ارز و متعاقب آن سایر بازارها از جمله بازار خودرو بمانیم تا در نهایت مشخص شود این حجم محدود از عرضه خودروی خارجی آیا کمکی به بهبود عرضه می‌کند یا اینکه خود به عاملی برای سوداگری‌های بیشتر بدل می‌شود؟
