رکود در صنعت سیمان و کاهش فروش این محصول در بازارهای داخلی و خارجی چند سالی است که در این صنعت خودنمایی می‌کند. بر این اساس طی سال 95 تنها 7میلیون و 300هزار تن سیمان از مبادی گمرک کشور خارج شده که این رقم نسبت به سال 94 که 15میلیون تن بوده بیش از 50 درصد کاهش داشته است. این درحالی است که در سال 93 حجم صادرات سیمان 18میلیون تن ثبت شده است. در این شرایط فعالان صنعت سیمان در نظر دارند با همکاری بورس کالا شرایطی را فراهم آورند که بتوانند صادرات سیمان را افزایش دهند. در این ارتباط با علی پناهی معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس کالا، عبدالرضا شیخان دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان و پیام آرمات مدیر کالا و انرژی‌یکی از کارگزاری‌ها به گفت‌وگو پرداختیم. اینکه بورس کالا تا چه اندازه می‌تواند در رونق صنعت سیمان و ایجاد بازارهای صادراتی برای این محصول موثر واقع شود، موضوع مورد بررسی این گزارش است.
حجم تولید و عرضه سیمان و کلینکر در سال 95 به رقم 55 میلیون تن رسید که در مقایسه با سال 94 که این رقم معادل 60 میلیون تن بوده است، کاهش حدود 10درصدی را نشان می‌دهد. از سوی دیگر مقایسه حجم صادرات این محصول با سال 94 نیز بیانگر کاهش میزان صادرات سیمان طی سال 95 است. بر این اساس طی سال 95 بیش از 15 میلیون تن سیمان به کشور عراق صادر شد که این رقم با کاهش بیش از 50 درصدی به 7میلیون و 300هزار تن رسیده است.
رییس انجمن تولیدکنندگان سیمان در ارتباط با حجم تولید و عرضه سیمان در سال گذشته به روزنامه تعادل گفت: البته این میزان 70درصد توان تولید کشور است که خوشبختانه افت چندانی هم نسبت به سال قبل‌تر نداشته‌ایم. عبدالرضا شیخان افزود: طی سال 95 حدود 55 میلیون تن سیمان و کلینکر در کشور تولید شد که از این میزان 47میلیون و 500 هزار تن در داخل کشور توزیع و 7میلیون و 300هزار تن نیز صادر شده است. وی با بیان اینکه صادرات ما به کشور عراق که در سال‌های گذشته بزرگ‌ترین خریدار سیمان از ایران بود، کاهش یافته است، تصریح کرد: در سال 94 از 15میلیون تن صادرات سیمان 60 درصد به کشور عراق اختصاص داشت که اکنون سهم عراق به 40درصد رسیده و به نظر می‌رسد طی سال جاری نیز این رقم همچنان روند کاهشی خود را ادامه دهد. او ادامه داد: طی سال 95 صادرات سیمان به کشورهای عراق، آسیای میانه، تانزانیا، کنیا و سری‌لانکا بوده است. شیخان با تاکید بر اینکه با توجه به قوانین کشور عراق مبنی بر ممنوعیت واردات سیمان باید بازارهای جدیدی را برای صادرات سیمان ایجاد کنیم، خاطرنشان کرد: البته برای حفظ کارخانه‌های تولیدکننده و تداوم فعالیت آنها باید بتوانیم مصرف
سیمان در کشور را در پروژه‌های عمرانی افزایش دهیم که خوشبختانه در این ارتباط اقداماتی هم در دست اجراست ازجمله اینکه نوسازی بافت‌های فرسوده در دستور کار دولت و شهرداری‌ها قرار گرفته و از سوی دیگر احداث جاده‌های بتنی به جای آسفالت در دستور کار وزارت راه و شهرسازی قرار دارد. او توضیح داد: عمر جاده‌های بتنی بیش از 5/2برابر جاده‌های آسفالته است و اگر این پروژه به سرانجام برسد شاهد افزایش تقاضای سیمان در سال جاری به حجم 3میلیون تن خواهیم بود.
توسعه مرزهای صادراتی
رییس انجمن تولیدکنندگان سیمان با اشاره به اینکه برای توسعه صادرات نیز باید بتوانیم مرزهای صادراتی خود را توسعه دهیم، گفت: بر این اساس با کشورهای کنیا، تانزانیا، سری‌لانکا و عمان وارد مذاکره شده‌ایم و به توافق‌هایی نیز دست پیدا کرده‌ایم و با بورس کالا نیز به توافقاتی رسیده‌ایم تا بتوانیم صادرات سیمان را منحصر به عرضه در این بورس کنیم. وی اضافه کرد: در واقع به دنبال این هستیم که بورس کالا تنها مرجع صادرات سیمان در کشور شود و هر تولیدکننده‌یی برای صادرات محصول خود باید از این کانال اقدام کند.
شیخان در پاسخ به اینکه اجبار عرضه‌های صادراتی در بورس کالا در چه مرحله‌یی قرار دارد و آیا توافقی با نهادهای مربوطه داشته‌اید؟ گفت: بیش از 90درصد مسائل در این ارتباط حل شده است، صنعت سیمان با بورس کالا و گمرک به توافق رسیده و در نهایت باید وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز با بورس کالا و صنعت سیمان به تفاهم برسد و امیدواریم بتوانیم تا پایان اردیبهشت صادرات سیمان را از طریق بورس کالا داشته باشیم.
این فعال صنعت سیمان همچنین در پاسخ به اینکه آیا عرضه سیمان در بورس کالا برای مصارف داخل کشور قابلیت اجرایی شدن دارد، گفت: به اعتقاد من و از آنجا که سیمان بیش از 80 سال است که به طور سنتی داد و ستد می‌شود درحال حاضر نمی‌تواند در بورس کالا مورد معامله قرار گیرد چراکه باید آموزش‌های وسیعی در این باره صورت گیرد و فعالان بازار خود را با نظام بورس تطبیق دهند؛ از طرف دیگر در شرایط رقابتی موجود که فعالان این بازار سعی دارند با کم کردن حاشیه سود خود فروش و تولید خود را بالا ببرند، عرضه سیمان در بورس کالا محلی از اعراب ندارد. در واقع وقتی بازار رونق داشته و رقابت وجود داشته باشد، حضور در بورس معنا پیدا می‌کند.
بورس کالا صادرات سیمان را افزایش می‌دهد
عرضه سیمان در بورس کالا به افزایش صادرات آن کمک خواهد کرد. بورس کالا با بیان این مطلب در گفت‌وگو با «تعادل» افزود: بیش از 3سال است که با انجمن سیمان و فعالان این صنعت مذاکراتی برای حضور مجدد سیمان در فهرست کالاهای بورس کالا داشته‌ایم. علی پناهی ادامه داد: بر این اساس مشکلات فعالان صنعت سیمان را شنیدیم تا بتوانیم با عرضه در بورس کالا مشکلات بازار آن را سامان دهیم؛ در واقع با عرضه سیمان در بورس کالا شبکه بازاریابی بورس کالا به همراه کارگزاران بورس کالا برای فروش این محصول تلاش خواهند کرد و بالطبع حجم فروش بالا خواهد رفت و امیدواریم کاهش صادراتی که در سال 95 شاهد بودیم در سال 96 تکرار نشود. وی اضافه کرد: طی جلساتی با فعالان صنعت سیمان به این نتیجه رسیدیم که عرضه سیمان در بورس کالا را در تالار صادراتی آغاز کنیم و عرضه داخلی آن را به علت مسائل گوناگون در مرحله بعدی قرار داده‌ایم. وی افزود: برای این منظور درحال تدارک برای ایجاد تالار کارگزاران بورس کالا در منطقه کردستان عراق هستیم تا بتوانیم صادرات سیمان به عراق را افزایش دهیم. پناهی در تشریح مشکلاتی که فعالان صنعت سیمان برای عرضه این کالا در بورس عنوان
می‌کردند، گفت: یکی از ایرادات قیمت تثبیتی سیمان بود که بر این اساس با مذاکراتی که با وزارت صنعت، معدن و تجارت و اتاق بازرگانی داشتیم، توانستیم این محدودیت را برطرف کنیم و طبق ماده 18 قانون توسعه ابزارهای مالی سیمان از قیمت‌گذاری دولتی معاف شود. وی با اشاره به دیگر مشکلی که فعالان سیمان برای صادرات این کالا با آن درگیر هستند، تصریح کرد: یکی از مشکلات فعالان صنعت سیمان چند قیمتی بودن این کالا در مقاصد صادراتی به علت بُعد مسافتی است، به عبارتی برای صادرات به عراق کارخانه‌هایی که در غرب کشور واقع هستند محصول خود را با قیمت کمتری نسبت به کارخانه‌های مرکز و شرق کشور به فروش می‌رسانند چون هزینه‌های باربری کمتری می‌پردازند. او اضافه کرد: بر این اساس برای عرضه صادراتی سیمان در بورس کالا روی 2 مقصد افغانستان و عراق متمرکز شده‌ایم.
معاون عملیات و نظارت بورس کالا در ادامه اظهار کرد: بحث دیگری که در این جلسات مطرح شد تعیین قیمت پایه برای عرضه سیمان بود. طبق ماده 25 دستورالعمل معاملات بورس کالا، عرضه‌کننده باید قیمت پایه خود را به بورس اعلام کند و بورس نیز پس از بررسی نظر خود را اعلام خواهد کرد. وی تصریح کرد: در این مورد فعالان صنعت سیمان اعتقاد داشتند که اگر انجمن سیمان قیمت پایه را با مشورت تولیدکنندگان اعلام کند چندگانگی قیمت نخواهیم داشت و سیمان در گرید‌های مختلف با قیمت ثابت عرضه خواهد شد، درواقع به این ترتیب مشکل چندگانگی قیمت در مقاصد صادراتی نیز از بین خواهد رفت. پناهی با اشاره به اینکه تاکنون برای صنعت سیمان از طریق بورس کالا تامین مالی نیز صورت گرفته است، تصریح کرد: بر این اساس در بهمن سال 94 مبلغ 20میلیارد تومان برای تولید سیمان پرتلند تیپ 2 اوراق سلف موازی استاندارد با سود روزشمار 23درصد و بازدهی 24 تا 28درصدی در سررسید، منتشر شد. او ادامه داد: درواقع با حضور شرکت‌های سیمانی در بورس کالا زمینه تامین مالی و انتشار اوراق تامین مالی برای آنها فراهم می‌شود که نسبت به سیستم بانکی بروکراسی و تضامین کمتری دارد و سهل‌الوصول‌تر است.
به گفته این مدیر بورسی، شرکت بورس کالای ایران آمادگی کامل برای پذیرش شرکت‌های سیمانی دارد و بر این اساس قرار است عرضه صادراتی سیمان در بورس کالا تا آخر خرداد امسال آغاز شود.
ایجاد بازار صادراتی جدید برای سیمانی‌ها
ایجاد بازارهای هدف جدید مهم‌ترین وظیفه بورس کالا در قبال فعالان صنعت سیمان است. مدیر کالا و انرژی کارگزاری یکی از بانک‌ها با بیان این مطلب در گفت‌وگو با «تعادل» افزود: اینکه در شرایط موجود عرضه سیمان در بورس کالا را با عرضه‌های صادراتی آغاز کنیم، اقدام بسیار مناسبی است اما برای این کار مجموعه بورس کالا و کارگزاران باید بتوانند بازارهای هدف صادراتی جدید را مورد ارزیابی قرار دهند تا درنهایت فروش این محصول به کشورهای جدید و مشتریان جدید تحقق پیدا کند.
پیام آرمات در پاسخ به اینکه چه لزومی دارد که فعالان صنعت سیمان محصول خود را از طریق بورس کالا صادر کنند، گفت: جدای از بحث‌های مربوط به شفافیت بازار و دریافت‌های مالیاتی دولت عرضه سیمان در بورس کالا در صورتی با موفقیت همراه خواهد بود که مجموعه بورس کالا بتواند شرایطی را ایجاد کند که خریداران جدید از کشورهای جدید محصول را خریداری کنند. درواقع باید عرضه در بورس کالا بتواند به افزایش حجم صادرات منتهی شود و بازار جدیدی را برای این محصول ایجاد کند وگرنه در حال حاضر نیز خود شرکت‌ها محصول خود را صادر می‌کنند. وی تصریح کرد: بنابراین این توقع از سوی سیمانی‌ها وجود دارد و بورس کالا نیز به‌عنوان شرکتی که در این زمینه تخصص دارد باید با اتخاذ راهکارهایی به افزایش فروش صادراتی کمک کند و در کنار آن کارگزاران هم باید بازاریابی مناسبی در این زمینه داشته باشند تا خواسته فعالان صنعت سیمان برآورده شود.
این کارشناس بورس کالا با اشاره به تفاوت صادرات سیمان با محصولات دیگری مانند قیر، سنگ‌آهن و عایق رطوبتی که در حال حاضر از طریق بورس کالا صادر می‌شود، گفت: سیمان محصول بسیار سنگینی است و قیمت پایینی دارد بنابراین حمل آن به مناطق دور نیازمند بررسی قیمت بازار در مقصد صادراتی است، یعنی باید فروش آن از لحاظ اقتصادی توجیه داشته باشد.
پیامد ممنوعیت واردات سیمان به عراق
آرمات در ادامه گفت: پیش از اینکه دولت عراق در سال گذشته قانون ممنوعیت واردات سیمان را به این کشور اعمال کند، بیشتر تولیدکنندگان سیمان در غرب ایران محصول خود را به این کشور صادر می‌کردند و بازار مناسبی دراختیار داشتیم، اما پس از این جریان صادرات سیمان به عراق با افت شدیدی مواجه شد و در حال حاضر عراقی‌ها از ایران کلینکر می‌خرند و با سیاست دولت عراق مبنی بر احیای کارخانه‌های تولیدی در این کشور، کلینکر را تبدیل به سیمان می‌کنند. او توضیح داد: اگر سود کلینکر به‌ازای هر واحد 20 تومان باشد، سود سیمان به‌ازای هر واحد 80تومان است، بنابراین تولیدکنندگان ایرانی برای دریافت سود ناشی از این ارزش افزوده باید به‌دنبال مقاصد صادراتی جدیدی باشند که عرضه سیمان در تالارهای صادراتی بورس کالا می‌تواند نقش خوبی در این زمینه ایفا کند. وی تاکید کرد: در صحبت‌هایی که با تولیدکنندگان سیمان داشته‌ایم اصلی‌ترین انتظار آنها افزایش حجم فروش بوده است، بنابراین در صورت عرضه سیمان در تالار صادراتی بورس کالا باید برنامه‌ریزی دقیقی صورت گیرد تا حجم فروش این شرکت‌ها افزایش پیدا کند نه اینکه درنهایت همان خریداران فعلی از طریق بورس کالا محصول
را خریداری کنند.
او در پاسخ به اینکه آیا عرضه سیمان در بورس کالا برای صادرکنندگانی که می‌خواهند سیاست دامپینگ را برای فروش خود اعمال کنند، از لحاظ تعیین قیمت کف عرضه محدودیت ایجاد نمی‌کند؟ گفت: خیر، در عرضه‌های صادراتی عرضه‌کننده می‌تواند با هر قیمتی محصول خود را عرضه کند، بنابراین فروشندگانی که می‌خواهند کالای خود را با پایین‌ترین حاشیه سود یا حتی با قیمتی کمتر از قیمت تمام شده بفروشند نیز می‌توانند محصول خود را از طریق بورس کالا در بازارهای صادراتی به فروش برسانند. وی توضیح داد: فلسفه عرضه محصولات در بورس آزادسازی قیمت‌ها و رسیدن به بازار آزاد است، بنابراین اگر چنین قوانینی وضع شود دیگر عرضه یک کالا در بورس مزیتی نخواهد داشت؛ این آزادسازی قیمت هم می‌تواند رو به بالا باشد و هم رو به پایین.
مدیر کالا و انرژی کارگزاری بانک سپه در پایان درباره اجبار به عرضه در بورس کالا برای صادرات سیمان گفت: به اعتقاد من در ابتدا نباید چنین قوانینی وضع شود اما در مجموع اجبار به عرضه در تالار صادراتی می‌تواند به بازار خط دهد و آن را هدفمند کند. وی در ادامه به مزیت‌های عرضه در تالار صادراتی بورس کالا اشاره و اظهار کرد: عرضه محصولات صادراتی در بورس کالا علاوه بر اینکه بازاریابی این محصولات را گسترده می‌کند منجر به افزایش فروش و همچنین رشد قیمت آنها کمک می‌کند چراکه با شکل‌گیری صف خرید قیمت افزایش خواهد یافت و اگر هم قیمت بالا نرود لااقل حجم فروش افزایش خواهد یافت.
