اعلام ۱۱۲ دشت ممنوعه در ۹ سال
پاون| بخش اعظمی از چالش آبی امروز ایران ریشه در برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی دارد. برداشتی که متاسفانه در یکی، دو سال اخیر خود را به صورت فرونشست‌ها و فروچاله‌های متعدد در استان‌های مختلف کشور نشان می‌دهد. براساس ارزیابی دفتر حفاظت و بهره‌برداری منابع آب و امور مشترکین از ۶۰۹ محدوده مطالعاتی کشور تا پایان سال ۹۴، تعداد ۳۵۵ محدوده مطالعاتی یا دشت‌ها و مناطقی از این محدوده‌ها ممنوعه اعلام شده است. این در حالی است که در سال ۱۳۸۵ تعداد دشت‌های ممنوعه حدود ۲۴۳ عدد بوده و این یعنی اینکه در ۹ سال گذشته حدود ۱۱۲ دشت به دشت‌های ممنوعه کشور اضافه شده است.
براساس ارزیابی‌های انجام شده از سوی کارشناسان منابع آب و اقلیم، بخش اعظمی از خشک شدن این دشت‌ها ناشی از برداشت‌های بی‌رویه از چاه‌های مجاز و حفر چاه‌های غیرمجاز در این مناطق بوده است؛ به‌طوری‌که حجم مخزن آب زیرزمینی در ۱۳ سال اخیر، به‌طور متوسط سالانه بیش از ۵ میلیارد مترمکعب کاهش پیدا کرده و به صورت تجمعی تا پایان سال ۹۴ به بیش از ۶۶ میلیارد مترمکعب رسیده است.
متاسفانه آمارها برای ۵۰ سال گذشته به‌مراتب بدتر از این بوده و براساس گزارش‌ها میزان تجمعی کاهش مخزن آب‌های زیرزمینی در این سال‌ها به بیش از ۱۲۰ میلیارد مترمکعب کاهش پیدا کرده است.
یکی از برنامه‌های‌های بسیار خوبی که در سال‌های گذشته برای فائق آمدن بر بحران آب به دلیل ماهیت «فرابخشی بودن» آن اجرا شده، تشکیل شورای عالی آب به ریاست رییس‌جمهور بوده است؛ شورایی که تصمیمات آن می‌تواند برای حفظ منابع آبی کشور بسیار حیاتی و در عین حال فصل‌الخطاب باشد. با این حال تا قبل از سال ۹۲ نشست‌های این شورا به صورت مستمر پیگیری نمی‌شد و ۷ جلسه بیشتر تشکیل جلسه نداد. این در حالی است که در ۳سال گذشته این شورا بیش از ۲۰ بار برای حل بخشی از مشکلات پیش‌روی منابع آب کشور تشکیل جلسه داده است.
همچنین از آغاز دولت یازدهم و شروع به کار تیم جدید وزارت نیرو، طرح مهمی به نام «طرح احیا و تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی» مطرح شد و هم‌اکنون نیز در کل کشور در دست اجراست و دستاوردهای قابل توجهی تا این مرحله داشته است. به گونه‌یی که می‌توان گفت یکی از نتایج بسیار مهم آن در ۳سال گذشته، انسداد بیش از ۲۳ هزار و ۷۰۰ چاه غیرمجاز در کشور بوده است. انسداد این میزان چاه در کشور باعث صرفه‌جویی بیش از یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعبی ذخایر آب زیرزمینی کشور شده است. این در حالی است که این میزان برای سال‌های ۹۱-۸۸ تنها برابر با ۴۱۲ میلیون مترمکعب بوده است.
درواقع در ۳سال گذشته روند صرفه‌جویی در منابع آب‌های زیرزمینی از طریق انسداد چاه‌های غیرمجاز بیش از ۲ برابر سال‌های گذشته بوده است؛ گرچه این میزان صرفه‌جویی، با میزان صرفه‌جویی پیش‌بینی شده ۵ میلیارد مترمکعبی سالانه برای جبران کسری ذخیره استاتیک در ۲۰ سال آینده فاصله دارد، اما باز هم وجود «اراده جبران»، قدم بسیار بزرگی است که در طول ۳سال گذشته برداشته شده است.
شایان ذکر است براساس گزارش‌های موجود، بیشترین چاه‌های مسدود شده در میان استان‌های کشور در ۳سال گذشته مربوط به استان فارس با بیش از ۲۵۵۰ حلقه چاه بوده که باعث صرفه‌جویی آب در مخازن زیرزمینی این استان به میزان ۱۹۱ میلیون مترمکعب شده و کمترین میزان انسداد مربوط به استان قم با انسداد ۳۰ حلقه چاه غیرمجاز بوده که منجر به صرفه‌جویی ۱,۸۴ میلیون مترمکعبی آب‌های زیرزمینی در این استان شده است.
همچنین گزارش‌ها حاکی از این است که بیشترین میزان انسداد چاه‌های غیرمجاز در ۳سال گذشته در سال ۹۴ رخ داده که حدود ۹۲۰۹ حلقه چاه بوده است، این در حالی است که کل چاه‌های غیرمجاز مسدود شده از سال ۹۱-۸۸ برابر با ۹۵۲۱ حلقه چاه بوده است. با این حال قابل ذکر است که میزان آب صرفه‌جویی ناشی از انسداد چاه‌های غیرمجاز در سال ۹۴، به تنهایی ۳۲ میلیون مترمکعب بیش از سال‌های ۹۱-۸۸ بوده است.
