تمدید 4ماهه تعلل هند در فرزاد B
گروه انرژی|حمید مظفر|
اگر به تاریخچه همکاری کشور هندوستان با ایران در بخش انرژی نگاهی بیندازیم در می‌یابیم که تعلل و وقت‌کشی از جانب طرف هندی، فصل مشترک تمامی این همکاری‌ها بوده است. پروژه خط لوله انتقال گاز موسوم به خط صلح، پرداخت بدهی‌های نفتی به ایران و آغاز سرمایه‌گذاری در میدان گازی فرزاد B نمونه‌های برجسته تعلل هندی‌ها در همکاری با ایران است. با تصویب نهایی IPC صنعت گاز ایران، حضور هندی‌ها در میدان فرزاد را انتظار می‌کشید اما هندی‌ها باز هم طبق سنت تعلل خود به پیش رفتند تا درنهایت با تشر وزیر نفت و تهدید به کنار گذاشته‌شدن از این میدان به خود آمدند و اکنون مجددا از تمایل شدید خود به حضور در این میدان سخن می‌گویند. مقامات هندی این‌بار حتی پا را فراتر گذاشته‌اند و اعلام کرده‌اند که در چهار ماه آینده قرارداد توسعه این میدان به امضا خواهد رسید. اظهارنظری که با توجه به سابقه هندی‌ها به سختی باورپذیر به نظر می‌آید و باید منتظر ماند و دید که آیا این کشور سرانجام فرمان توسعه گاز میدان فرزاد را در دست خواهد گرفت یا همچنان به دنبال گرفتن بیشترین امتیازات به نفع خود است. گزارش «تعادل» را در این زمینه می‌خوانید.
هندی‌ها بیش از یک دهه است که صحبت از ورود به میدان گازی فرزاد و آغاز سرمایه‌گذاری خود در آن می‌کنند. به گزارش «تعادل» به نقل از تسنیم، نخستین قرارداد اولیه اکتشاف و توسعه فرزاد B با کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های هندی در سال 2000 به امضا رسید. این قرارداد هیچگاه به مرحله توسعه نرسید و در همان مرحله اکتشاف باقی ماند. بی‌تفاوتی هندی‌ها نسبت به این قرارداد ادامه داشت تا اینکه 13سال بعد رستم قاسمی، وزیر نفت وقت ایران اعلام کرد که مذاکرات سازنده‌یی میان تهران و دهلی‌نو برای نهایی‌کردن حضور هندی‌ها در این پروژه صورت گرفته است.
به گزارش«تعادل»، میدان گازی فرزادB در سال 2008 توسط شاخه امور بین‌المللی شرکت ONGC در بلوک اکتشافی خلیج فارس کشف شد.
در اوت/سپتامبر 2010، این شرکت یک طرح توسعه‌یی تجدیدنظر شده برای تولید 60 درصد از 21.68 تریلیون فوت مکعب منابع گازی این میدان را به دولت ایران ارائه کرد، اما در ادامه به دلیل تهدید ناشی از تحریم‌های امریکا علیه شرکت‌هایی که بیش از 20 میلیون دلار سرمایه‌گذاری در بخش انرژی ایران انجام بدهند، از امضای قرارداد امتناع کرد. ایران در فوریه 2012، اولتیماتومی یک ماهه به کنسرسیومی به سرپرستی شرکت ONGC برای توسعه این میدان گازی داد. برای بیش از دو سال دولت ایران تهدید خود مبنی بر توقف فعالیت ONGC در بلوک فارسی را عملی نکرد.
این حکایت با پایان عمر دولت دهم و آغاز به کار دولت یازدهم ادامه داشته و دارد. هندی‌ها همواره اصرار زیادی برای ماندن در این میدان گازی از خود به خرج دادند. به‌طوری که در مهرماه سال 92 و تنها چند ماه بعد از روی کار آمدن بیژن زنگنه بر مصدر وزارت نفت، هندی‌ها که این ترس را داشتند که با رفتن رستم قاسمی -که درواقع این طرح در زمان او به آنها واگذار شده بود و خود نیز به همکاری با آنها تمایل داشت- وزیر جدید نظر دیگری داشته باشد، از طریق وزارت نفت‌شان، اقدام به نامه‌نگاری با وزیر نفت ایران کردند.
وزیر نفت هند در نامه به وزیر نفت ایران ضمن تاکید بر توسعه روابط تجاری و سودآور میان تهران و دهلی نو، بار دیگر خواستار مشارکت هند در توسعه میدان گازی فرزاد B و امضای قرارداد مشارکت در تولید برای حضور شرکت‌های هندی در توسعه این میدان گازی شد.
این نامه پس از آن منتشر شد که بیژن زنگنه ۳ امتیاز نفتی و گازی را که در دولت محمود احمدی‌نژاد به هندی‌ها اعطا شده‌بود، لغو کرد. این سه امتیاز شامل لغو تخفیف 84سنتی فروش گاز به‌ازای هر MBTU به سرمایه‌گذاران هندی برای ساخت مجتمع‌های جدید پتروشیمی، لغو دریافت پول به روپیه و لغو قرارداد مشارکت در تولید برای میدان گازی فرزادB بود. زنگنه به هند اعلام کرده بود: «نمی‌تواند دولت و مجلس را برای پذیرش این قرارداد (قرارداد مشارکت در تولید برای توسعه میدان گازی فرزادB) متقاعد کند».
پس از این واکنش قهری زنگنه در مهرماه 92 بود که وزیر نفت هند برای بهبود فضای بین ایران و هند نامه‌یی به وزیر نفت نوشت. به گزارش «تعادل» به نقل از شانا، در متن نامه ویرپا مویلی به زنگنه آمده بود: « اطمینان خاطر دارم که روابط میان دهلی نو و تهران رو به توسعه است و با مدیریت شما بر صنعت نفت ایران این مناسبات گسترش خواهد یافت.»
در آن زمان بسیاری این نامه مویلی را جلب نظر مساعد زنگنه برای رسمی و نهایی کردن سرمایه‌گذاری شرکت‌های بزرگ نفت و گاز او‌ان‌جی‌سی، ایندین اویل و اویل ایندیا در میدان گازی فرزاد B در بلوک فارسی واقع در خلیج فارس دانستند.
2 سال انتظار برای یک قدم
انتظار برای نخستین گام جدی هندی‌ها در راستای عمل به محتوای نامه وزیر انرژی‌شان حدود دو سال به طول انجامید و در نهایت فروردین‌ماه سال 94 نخستین هیات سرمایه‌گذاری پتروشیمی هندی پس از امضای تفاهم لوزان و مشخص‌شدن چارچوب سیاسی برجام میان ایران و کشورهای 1+5 به تهران سفر کرده و با مقامات وقت شرکت ملی صنایع پتروشیمی دیدار کردند. سفری که در آن زمان هرچند با تابلو سرمایه‌گذاری پتروشیمی انجام شد اما منابع خبری معتقد بودند که هندی‌ها در این سفر به دنبال تحقق اهداف دیگری ازجمله به دست آوردن فرزاد B هستند. در آن تاریخ رویترز به نقل از منبعی که خواستار فاش‌نشدن نامش بود، اظهار کرد: «براساس اطلاعات به دست آمده هند نه‌تنها به دنبال نفت بیشتر با شرایط بهتر و همچنین دیگر فرصت‌های سرمایه‌گذاری است، بلکه به دنبال حقوق توسعه‌یی در میدان گازی فرزاد B در بلوک فارسی نیز است».
ادامه تعلل مثال زدنی
اما همانطور که انتظار می‌رفت ثمری از این سفر نیز محقق نشد و هندی‌ها کماکان با طمأنینه و آرامش به کار خود ادامه می‌دادند تا اینکه نوبت به سفر وزیر انرژی این کشور به تهران رسید. «درامندرا پرادهان» در فروردین‌ماه سال جاری به تهران سفر کرد و همراه با بیژن زنگنه به اتاق بازرگانی تهران رفت تا در جمع بازرگانان ایرانی و هندی سخن بگوید. در آستانه سفر پرادهان به تهران فضای رسانه‌یی سنگینی در ایران علیه هندی‌ها به خاطر عدم پرداخت بدهی‌های نفتی خود به وجود آمده بود. هرچند هندی‌ها مانند گذشته انفعال خود را در این زمینه در پشت تحریم‌های غربی علیه ایران پنهان می‌کردند. وزیر انرژی هند در آن سفر به «تعادل» پاسخ داد که وزارت نفت ایران در پروژه میدان گازی فرزاد B ترک مناقصه کرده است. امتیازی که از نظر پرادهان پاداش هندی‌ها برای خالی نکردن پشت ایران در دوران تحریم است.
پرادهان تهران را ترک کرد، پس از آن نخست‌وزیر هند نیز به تهران سفر کرد و با رییس‌جمهور ایران دیدار کرد و در رابطه با پروژه‌های مختلف ازجمله توسعه بندر چابهار مذاکراتی انجام شد اما هنوز که هنوز است با گذشت بیش از 6ماه از این مذاکرات هندی‌ها ما را غافلگیر نکرده‌اند و به تعلل مثال‌زدنی خود ادامه می‌دهند.
در آخرین برگ از این داستان روز دوشنبه بیژن زنگنه در جمع خبرنگاران آخرین اولتیماتوم را به هندی‌ها برای تعیین تکلیف قرارداد میدان
فرزادB اعلام کرد. به گزارش «تعادل»، وزیر نفت گفت: «تاکنون چندین دور مذاکره با شرکت ONGC هند برای توسعه این میدان گازی انجام شده اما پیشنهاد هندی‌ها برای مدل اقتصادی توسعه این میدان مورد تایید نیست».
وی با تاکید اینکه آخرین فرصت را به شرکت ONGC ارائه کردیم تا یک مدل اقتصادی منطقی برای توسعه میدان فرزاد B ارائه کنند، اظهار داشت: «بیش از این منتظر هندی‌ها نمی‌مانیم و اگر ماه جاری هیاتی که از شرکت ONGC هند به تهران می‌آید مدل اقتصادی مطلوبی ارائه نکند، تصمیم دیگری خواهیم گرفت». وزیر نفت در پاسخ به این پرسش که آیا در صورت عدم ارائه مدل مطلوب اقتصادی برای توسعه میدان فرزاد B هندی‌ها از توسعه این میدان کنار گذاشته خواهند شد، بیان کرد: «امیدواریم این اتفاق نیفتد، اما اگر پیشنهاد قابل قبولی ارائه نکنند، قطعا تصمیم دیگری خواهیم گرفت».
در تکمیل این هشدار، روز سه‌شنبه امیرحسین زمانی‌نیا، معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت با هیاتی به سرپرستی مدیرکل وزارت نفت و گاز طبیعی دولت هند دیدار کرد و به طولانی شدن مذاکرات فنی و مالی برای توسعه میدان گازی
فرزادB اشاره کرد. زمانی‌نیا در این دیدار خواستار این شد که وزارت نفت و گاز هند شرکت ONGC را تشویق کند تا با سرعت بیشتری درباره مدل مالی مشارکت در میدان گازی فرزاد B اقدام کند.
سند وقت‌کشی هندی‌ها
این هشدارها درنهایت سبب شد تا روز گذشته دولت هند در این رابطه بیانیه‌یی را صادر کرده و اعلام کند که دو کشور تا ماه مارس توافقی را برای توسعه این میدان به امضا خواهند رساند. این بیانیه هندی‌ها در وهله اول سندی رسمی بر ادامه سناریوی وقت‌کشی هندی‌ها در این پروژه است. براساس این بیانیه هندی‌ها حداقل تا چهار ماه دیگر گام عملی برای توسعه این میدان برنخواهند داشت و سابقه هندی‌ها نیز نشان می‌دهد که پس از این چهارماه نیز هیچ تضمینی وجود ندارد که هندی‌ها فرصت بیشتری را نسوزانند.
اکنون این پرسش به وجود می‌آید که چرا وزارت نفت باید کماکان به مماشات خود با طرف هندی ادامه دهد. هندی‌ها تصمیم دارند تا پکیج کاملی از توسعه صنعت پتروشیمی در ایران راه بیندازند. آنها همزمان به دنبال در اختیار گرفتن توسعه میدان گازی فرزاد B، سرمایه‌گذاری برای ساخت واحدهای پتروشیمی و همچنین توسعه بندر چابهار هستند. یعنی تمام زنجیره لازم برای توسعه صنعت پتروشیمی خود در ایران را از خوراک، تولید و صادرات خواهانند. سابقه اعطای چنین امتیاز گزافی حتی به چینی‌ها و روس‌ها نیز دیده نمی‌شود. با این وجود هند تا جایی که می‌تواند و از دستش بر می‌آید، در حال سوزاندن فرصت‌های توسعه‌یی در ایران است.
بدون شک اگر شرکت ملی نفت چنین سناریویی را با کشوری اروپایی داشت، فغان مخالفان دولت برای صیانت از منافع ملی بلند می‌شد اما اکنون فشاری بر وزارت نفت برای توقف مماشات با هندی‌ها دیده نمی‌شود. هند کشوری قدرتمند و در زمره پیشگامان اقتصادهای نوظهور به حساب می‌آید و در دوران تحریم نیز در بعضی موارد به کمک ایران برآمد اما در بزنگاه‌های دیگری نیز با بهانه تحریم، پشت ایران را خالی کرد که خط لوله صلح و عدم پرداخت بدهی‌های خود به ایران نمونه‌های بارز آن هستند. بنابراین بسیاری معتقدند فرش قرمزی که ایران بیش از یک دهه برای ورود هندی‌ها به صنعت گاز خود پهن کرده است، ارزشی بیش از حمایت‌های این کشور از ایران در دوران تحریم دارد و وزارت نفت توجیهی برای پذیرش بیشتر این برخورد هندی‌ها با خود ندارد.
