سی و هفتمین عضو هیات‌رییسه اتاق ایران کیست؟
گروه تشکل‌ها|
از ابتدای انقلاب تاکنون اتاق بازرگانی دوره‌های مختلفی را سپری کرده است. براساس قانون بیشترین اختیارات از سوی هیات نمایندگان به هیات‌رییسه می‌رسد و معمولا هیات‌رییسه‌ها در هر دوره به شکلی تغییر می‌کنند که چند عضو از دوره‌های قبلی در آن باقی می‌ماند. به همین دلیل با اینکه در دوره هشتم هستیم و هر دوره 7 عضو در هیات نمایندگان انتخاب شده است با این وجود تاکنون تنها 36نفر سابقه عضویت در هیات‌رییسه اتاق ایران را داشته‌اند. انتخاب نفر سی و هفتم بهانه‌یی بود تا نگاهی به لیست کامل اعضای هیات رییسه ادوار مختلف و عملکرد هر یک بیندازیم. نکته جالب افزایش تغییر و تحولات در هیات‌رییسه در دوره‌های اخیر است. در دوره هفتم برای نخستین بار شاهد 3 انتخابات میان دوره برای هیات‌رییسه بودیم و در این دوره نیز با گذشت کمتر از 2 سال تاکنون 2 انتخابات میان‌دوره رخ داده است.
57 تا 70، سال‌های انقلاب و جنگ
با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 57 دیدگاه‌های مختلفی درباره اتاق بازرگانی وجود داشت. عده‌یی به دنبال انحلال آن بودند و عده‌یی دیگر معتقد بودند با تغییرات گسترده می‌توان این نهاد را به عنوان یک نهاد حامی انقلاب حفظ کرد. در نهایت تصمیم بر این شد که عده‌یی از افراد که مورد تایید انقلاب بودند به فرمان امام (ره) اداره امور اتاق ایران را دردست گیرند. این هیات عبارت بودند از: حاج طرخانی، سید علینقی‌خاموشی، اسدالله عسگراولادی، علاالدین میرمحمد صادقی، میرفندرسکی، محمد علی نوید و ابوالفضل احمدی.
با شکل گرفتن اتاق بازرگانی شاهد بودیم که پس از مدتی هیات‌رییسه تشکیل شد. هرچند که هیات رییسه در آن زمان نه به شکل امروزی بلکه در زمانی طولانی‌تر به فعالیت می‌پرداخت و تفکیک وظایف چندان روشن نبود. به همین دلیل در سال‌های 58 تا 70 عملا 2 گروه هیات‌رییسه، مدیریت اتاق بازرگانی در اختیار گرفت. اعضای این دو هیات‌رییسه به شرح زیر است:
علاء میرمحمد صادقی، میرمصطفی عالی‌نسب، سید علینقی‌خاموشی، اسدالله عسگراولادی، حبیب لولاچیان، محمدعلی نوید، ابوالفضل کرداحمدی، پورشهامی، مهدی حریری، نوید و تربیتی اعضای دو هیات‌رییسه‌یی بودند که یکی در میان تا 1370 اتاق را اداره کردند. در این میان علینقی‌خاموشی، علامیرمحمد صادقی و اسدالله عسگراولادی اعضایی بودند که در هر دو هیات‌رییسه عضویت داشتند.
1374-1370نخستین هیات‌رییسه منسجم
برای نخستین بار در 1370 شاهد تفکیک وظایف اعضای هیات‌رییسه بودیم. با تصویب قانون اتاق بازرگانی در سال 1369 پس از چند ماه انتخابات سراسری برگزار شد و هیات‌رییسه اتاق بازرگانی برای نخستین بار به صورت مشخص و با تفکیک وظایف اداره امور را به دست گرفتند. ترکیب هیات‌رییسه در این دوران به شرح زیر بود:
1- علینقی‌خاموشی رییس اتاق بازرگانی
2- علامیرمحمدصادقی نایب‌رییس اتاق بازرگانی
3- فیروز دولت‌آبادی نایب‌رییس اتاق بازرگانی
4- یحیی آل‌اسحاق نایب‌رییس اتاق بازرگانی
5- اسدالله عسگراولادی نایب‌رییس اتاق بازرگانی
6- محسن خلیلی‌عراقی خزانه‌دار اتاق بازرگانی
7- مهندس مفیدی منشی و عضو هیات‌رییسه اتاق بازرگانی
البته در دو سال پس از شکل‌گیری این هیات رییسه یحیی آل‌اسحاق به عنوان وزیر بازرگانی در دولت دوم هاشمی‌رفسنجانی برگزیده شد. همچنین یک سال پس از شکل‌گیری این هیات‌رییسه، علینقی خاموشی به عنوان رییس اتاق بازرگانی به نمایندگی مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه تهران رسید.
1378-1374 حضور پررنگ دولتی‌ها
این دوره از هیات‌رییسه با حضور بسیار پررنگ دولتی‌ها در اتاق بازرگانی همراه بود. در ترکیب هیات رییسه برای نخستین بار حداقل دو مدیر با سابقه دولتی حضور داشتند. همچنین یک رییس اتاق بازرگانی نیز در اوایل این هیات‌رییسه کماکان قوه مقننه حضور داشت. ترکیب هیات‌رییسه در این دوره به شرح زیر است:
1- علینقی خاموشی رییس اتاق بازرگانی
2- حسین نقره‌کارشیرازی نایب‌رییس اتاق بازرگانی
3- علامیرمحمد صادقی نایب‌رییس اتاق بازرگانی
4- محمد نهاوندیان نایب‌رییس اتاق بازرگانی
5- حسین ناجی نایب‌رییس اتاق بازرگانی
6- محسن خلیلی‌عراقی خزانه‌دار اتاق بازرگانی
7- سیدحسین سلیمی منشی و هیات‌رییسه اتاق بازرگانی
این دوره نخستین دوره حضور نهاوندیان در هیات رییسه بود که عملا با حمایت یحیی آل‌اسحاق به عضویت هیات‌رییسه اتاق ایران راه یافت. وی که در سال 1372 بعد از بازگشت از امریکا در وزارت بازرگانی زمان یحیی آل‌اسحاق استخدام شده بود و در ابتدای این دوران معاون وی بود و عملا جای وی را در هیات‌رییسه گرفت. هرچند که در دوران وزارت محمد شریعتمدار نیز این سمت را حفظ کرد. همچنین نقره‌کارشیرازی نیز که در دوران بعد یکی از طولانی‌ترین دوران دبیرکلی اتاق ایران را تجربه کرد در این دوره عضو هیات‌رییسه اتاق بازرگانی ایران بوده است.
1382- 1378 آخرین دوره حضور تشکل‌ها
این دوران را باید آخرین دوره حضور تشکل‌ها در هیات‌رییسه دانست. بهاالدین ادب که یکی از مهم‌ترین منتقدان عملکرد رییس اتاق بازرگانی و تئوریسین جریانی که بعدها به نام تحول لقب گرفت در این دوره از سوی یکی از تشکل‌ها در هیات نمایندگان اتاق ایران حضور داشت و به هیات‌رییسه رسید. وی پیش از آن در مجلس شورای اسلامی عضو بود و دوره این هیات‌رییسه همزمان با دوران نمایندگی وی در مجلس ششم اسلامی بود. بحث‌های تغییرات ساختاری که در مجلس مطرح می‌شد در این دوران در اتاق بازرگانی نیز توسط ادب پیگیری می‌شد. در نهایت اختلافات میان ادب و علینقی خاموشی باعث شد که خاموشی در آیین‌نامه اتاق بندی را بگنجاند که بر اساس آن نمایندگان تشکلی نتوانند در هیات‌رییسه حضور داشته باشند. به همین دلیل این ماده در آیین‌نامه به بند ادب معروف شد و هنوز هم به قوت خود باقی است. اعضای این دوره هیات‌رییسه به شرح زیر است:
1- علینقی خاموشی رییس اتاق بازرگانی
2- علاالدین میرمحمد صادقی نایب‌رییس اتاق بازرگانی
3- حسین ناجی نایب‌رییس اتاق بازرگانی
4- حسین نقره‌کارشیرازی
5- محسن خلیلی‌عراقی نایب‌رییس اتاق بازرگانی
6- اسدالله عسگراولادی خزانه‌دار اتاق بازرگانی
7- بهاالدین ادب منشی و عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی
این دوره همچنین آخرین دوره حضور برخی چهره‌های قدیمی اتاق بازرگانی در هیات رییسه مانند اسدالله عسگراولادی و محسن خلیلی‌عراقی بود. این دو با وجود اینکه در تمام دوره‌های بعد در هیات نمایندگان حضور داشتند هیچ‌گاه مجددا موفق نشدند در هیات‌رییسه حضور داشته باشند.
1386- 1382 دوران تحول
این دوره را باید اوج درگیری و اختلاف در اتاق بازرگانی دانست. در انتخابات اول دوره برای نخستین بار علینقی خاموشی موفق نشد ریاست اتاق تهران را به دست آورد و اکثریت اتاق تهران در اختیار جریان‌های مخالف وی که سپس به نام تحول با یکدیگر متحد شدند، قرار داشت. در نهایت اما خاموشی با اختلاف اندکی توانست کرسی ریاست خود بر اتاق ایران را حفظ کند ولی چهره‌های مختلف وی مانند محمدرضا بهزادیان و مجتبی خسروتاج به هیات‌رییسه اتاق بازرگانی ایران راه یافتند. هیات‌رییسه در این دوره به شرح زیر بود:
1- علینقی خاموشی رییس اتاق بازرگانی
2- علاالدین میرمحمد صادقی نایب‌رییس اتاق بازرگانی
3- مجتبی خسروتاج نایب‌رییس اتاق بازرگانی
4- محمدباقر رجال نایب‌رییس اتاق بازرگانی
5- محمدرضا بهزادیان نایب‌رییس اتاق بازرگانی
6- مسعود دانشمند خزانه‌دار اتاق بازرگانی
7- ابراهیم جمیلی منشی و عضو هیات‌رییسه اتاق بازرگانی
در این ترکیب از یک‌سو بهزادیان و رجال از گروه خواستاران تحول بودند و از سوی دیگر مسعود دانشمند و ابراهیم جمیلی که پیش از این از بنیانگذاران تحول محسوب می‌شدند از خاموشی حمایت می‌کردند. همچنین مجتبی خسروتاج که در آن دوره معاون وزیر بازرگانی بود از مخالفان روش‌های خاموشی در هیات رییسه محسوب می‌شد. در این دوره شاهد جدا شدن اتاق تهران از اتاق بازرگانی ایران بودیم اما با تغییر دولت و کنار رفتن خسروتاج از هیات‌رییسه و همچنین تغییر موضع رجال در ابتدا بهزادیان از ریاست اتاق تهران و سپس عضویت هیات‌رییسه اتاق ایران کنار گذاشته شد.
1390-1386 دوران پس از خاموشی
پس از کنار گذاشتن بهزادیان، در دوره بعدی نوبت خاموشی بود که از هیات رییسه کنار رود. با لابی صورت گرفته میان نهاوندیان و جریان خواستاران تحول عملا نهاوندیان پس از دو دوره دوری از هیات رییسه اتاق بازرگانی این‌بار در کسوت رییس به اتاق بازرگانی راه یافت. اما نکته مهم این دوره این بود که هنوز یاران خاموشی در هیات‌رییسه حضور داشتند. ترکیب در دوره ششم به شرح زیر بود:
1- محمد نهاوندیان رییس اتاق بازرگانی
2- علامیرمحمدصادقی نایب‌رییس اتاق بازرگانی
3- هوشنگ فاخر نایب‌رییس اتاق بازرگانی
4- شجاع‌الدین بازرگانی نایب‌رییس اتاق بازرگانی
5- غلامحسین شافعی نایب‌رییس اتاق بازرگانی
6- مسعود دانشمند خزانه‌دار اتاق بازرگانی
7- ابراهیم جمیلی منشی و عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی
این دوره نخستین دوره حضور شافعی در هیات‌رییسه اتاق بازرگانی ایران و نخستین دوره ریاست نهاوندیان بود.
1394- 1390 دوره پرتغییر
دوره هفتم هیات‌رییسه پرتغییرترین دوره محسوب می‌شود. در ابتدای دوره رد صلاحیت‌های گسترده در انتخابات‌های اتاق‌های بازرگانی را شاهد بودیم که شامل چندین رییس اتاق بازرگانی شد. هرچند که در نهایت در بعضی از رد صلاحیت‌ها تجدیدنظرهایی صورت گرفت اما این موضوع ترکیب هیات‌رییسه را تحت تاثیر قرار داد. ترکیب اولیه هیات‌رییسه به شرح زیر بود:
1- محمد نهاوندیان رییس اتاق بازرگانی
2- غلامحسین شافعی نایب‌رییس اتاق بازرگانی
3- خدامراد احمدی نایب‌رییس اتاق بازرگانی
4- محسن جلال‌پور نایب‌رییس اتاق بازرگانی
5- پدرام سلطانی نایب‌رییس اتاق بازرگانی
6- محمود اسلامیان خزانه‌دار اتاق بازرگانی
7- رحمان سلیمانی منشی و عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی
اما این ترکیب به مرور دچار تغییرات زیادی شد. در نخستین مرحله با مسائلی که برای خدامراد احمدی پیش آمد وی کنار رفت و علامیرمحمد صادقی مجددا به عنوان نایب‌رییس انتخاب شد. اما مهم‌ترین تغییر به خاطر انتخابات ریاست‌جمهوری و حضور نهاوندیان در پاستور رخ داد و غلامحسین شافعی در رقابتی نزدیک در مقابل مسعود خوانساری پیروز شد. در نهایت مسعود کرباسیان که ریاست گمرک را بر عهده داشت جایگزین شافعی به عنوان نایب‌رییس شد.
دوره هشتم و انتخابات مجدد دوم
حال در دوره هشتم انتخابات مجدد این‌بار برای انتخاب آخرین نایب‌رییس مجددا انتخابات برگزار می‌شود.
روند تغییرات نشان داده است که در دوره‌های اخیر تغییرات در هیات رییسه بسیار زیاد بوده است و تاکنون 2 تغییر در ترکیب هیات رییسه را در شرایطی شاهد هستیم که بیش از نیمی از عمر اتاق در این دوره باقی مانده است و احتمال تغییر تا پایان دوره باز هم وجود دارد. البته در این دوره اتفاقات مثبتی رخ داده است که مهم‌ترین آن ندادن کرسی به نماینده دولت در هیات‌رییسه بود. حال باید دید سی و هفتمین شخصی که بر کرسی عضویت هیات‌رییسه تکیه خواهد زد چه کسی خواهد بود.
