مصوبه‌‌ای برای پایان تنش یا آغاز فصل جدید درگیری
گروه بورس
شورای رقابت سرانجام به تصویب دستورالعمل تنظیم بازار محصولات پتروشیمی اقدام کرده تا درگیری چندساله بین صنایع بالادستی و پایین‌دستی پتروشیمی را حل‌وفصل کند. هرچند این مصوبه با مخالفت شدید صنایع بالادستی روبه‌رو شده اما بورس کالا از آن استقبال کرده و آن را نقطه عطفی در عرضه پتروشیمی در بورس کالا می‌داند.
به گزارش «تعادل» این مصوبه در چهار زمینه، عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا را مستثنی کرده است که در مجموع حجم زیادی از دادوستد این محصول در بورس کالا را دربرنمی‌گیرد. این چهار مورد شامل محصولاتی می‌شود که یا از طریق لوله بین دو مجتمع پتروشیمی منتقل شده باشد یا به سفارش یک یا چند مصرف‌کننده در مدت محدود تولید شود یا در یک سال گذشته تنها یک خریدار داشته باشد و نهایتا اینکه توسط دولت مشمول تخصیص یارانه مستقیم شده و قیمت‌گذاری یا تسهیم آنها براساس نظر مرجع ذیصلاح قانونی تعیین شود. براین اساس چنانچه محصولی خارج بورس کالا عرضه شود و مشمول این چهار بخش نباشد خلاف قانون تلقی شده و با آن برخورد خواهد شد.
براساس این گزارش، موضوع عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا طی سال‌های اخیر موضوع پرتنشی بین شرکت‌های پایین‌دستی و بورس کالا از یک طرف و وزارت صنعت، معدن و تجارت و صنایع بالادستی از طرف دیگر بود. برای حل این اختلاف کارگروهی تشکیل شد که به زعم برخی کارشناسان، کارایی زیادی نداشت لذا مصوبه دیروز شورای رقابت می‌تواند به عنوان حسن‌ختامی براین درگیری تلقی شود؛ هرچند که این مصوبه با واکنش تند صنایع بالادستی روبه‌رو شد به‌طوری‌که دبیر انجمن کارفرمایی صنعت پتروشیمی طی اظهارنظری گفته بود که مصوبه تنظیم بازار محصولات پتروشیمی از سوی شورای رقابت با اشکال و ایرادهای اساسی مواجه بوده و مواردی که به عنوان عرضه مجاز مواد پتروشیمی در بازار خارج از بورس کالا عنوان شده، قابلیت اتکا ندارد. احمد مهدوی ابهر درخصوص موارد استثنا شده نیز افزود: «از جمله مواردی که به عنوان عرضه خارج از بورس کالا مجاز شمرده شده، انتقال محصولات پتروشیمی بین مجتمعی از طریق لوله بین دو مجتمع پتروشیمی است، در حالی که خوراک بین مجتمعی همواره و صرفا از طریق خط لوله برقرار نمی‌شود. محصولاتی همچون نفتا همواره با تانکر بین مجتمع‌ها حمل می‌شود یا اتفاق
افتاده که یک واحد پتروشیمی مستقر در تبریز برای دریافت خوراک و مواد مورد نیاز خود اقدام به حمل مواد با تانکر از مجتمع‌های مستقر در اراک می‌کند.»
عرضه محصولات براساس اصل 44
براساس این گزارش، در جلسه 263 مورخ 29 شهریور ماه 95 شورای رقابت با توجه به وضعیت بازار محصولات پتروشیمی و برای تسهیل در رقابت از طریق ایجاد شفافیت در بازار این محصولات و منع انحصار از طریق نظارت بر مبادلات، مصوبه‌یی با محوریت اصل 44 قانون اساسی از سوی شورای رقابت تنظیم و برای ذی‌نفعان ارسال شده است.
به گزارش «تعادل»، ماده یک مصوبه اخیر شورای رقابت به تعریف مسائل کلی پرداخته و می‌گوید که محصولات پتروشیمی کلیه کالاهایی که ذیل گروه پتروشیمی در بورس کالای ایران پذیرش شده‌اند یا در آینده با رعایت مقررات مربوطه پذیرش می‌شوند را شامل می‌شود. در ادامه مصوبه آمده است کالایی که به صورت سفارشی بوده و مصرف عمومی ندارد یا برای مصرف خاصی که در مدت معین و محدود تولید می‌شود کالای خاص قلمداد خواهند شد.
استثنائات عرضه پتروشیمی در بورس کالا
ماده 2 مصوبه شورای رقابت اشاره می‌کند که کلیه تولیدکنندگان جهت فروش در داخل ملزم هستند به جز در موارد زیر، تمامی محصولات پتروشیمی خود را با رعایت مقررات مربوطه در بورس کالا عرضه کنند. محصولاتی که استثنا هستند در مرحله اول شامل محصولات پتروشیمی بین‌مجتمعی است که از طریق لوله بین دو مجتمع پتروشیمی منتقل می‌شود. در مرحله بعد محصولات پتروشیمی خاص که به سفارش یک یا چند مصرف‌کننده در مدت محدود تولید می‌شود، قرار دارد همچنین محصولات پتروشیمی که در یک سال گذشته تنها یک خریدار داشتند برای عرضه در بورس کالا مستثنی هستند و درنهایت محصولات پتروشیمی که توسط دولت مشمول تخصیص یارانه مستقیم می‌شود و قیمت‌گذاری یا تسهیم آنها براساس نظر مرجع ذیصلاح قانونی تعیین شدند، می‌توانند خارج از بورس کالا عرضه شوند. این ماده به دلیل اهمیت موضوع دارای دو زیرمجموعه است که در نخستین تبصره آن آمده است که هر نوع عرضه محصولات پتروشیمی در داخل کشور که خارج از بورس کالا انجام شود به استثنای موارد فوق، عرضه خارج از شبکه مجاز تلقی می‌شود و تابع مقررات مربوطه خواهد بود. همچنین در تبصره2 ماده 2 قید شده است تولیدکنندگانی که محصول آنان در بورس
پذیرش نشده است، موظفند ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ این دستورالعمل نسبت به پذیرش محصول خود در بورس کالا با رعایت مقررات مربوطه اقدام کنند. بعد از فرصت یک ماهه عرضه محصولات این شرکت‌ها در خارج از بورس، عرضه خارج از شبکه تلقی می‌شود و طبق مقررات اقدام خواهد شد. هرچند در مواردی که با درخواست پذیرش این محصولات در هیات پذیرش بورس کالای ایران مخالفت شود به تشخیص کارگروه از اجرای این بند مستثنی می‌شوند.
قیمت‌گذاری محصولات پتروشیمی
ماده 3 این مصوبه در راستای اجرای بند 5 ماده 58 قانون بوده و دستورالعمل تنظیم نحوه تعیین قیمت پایه محصولات پتروشیمی در بورس کالا به صورت «نرخ ارز سامانه سنا × قیمت فوب خلیج فارس × 95 درصد= قیمت پایه» تعیین می‌کند. هر چند در مواردی که قیمت فوب خلیج فارس وجود نداشته باشد، از قیمت مورد استناد در مراجع معتبر بین‌المللی استفاده می‌شود. در ضمن در تبصره 2 ماده سوم آمده است که شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران موظف است قیمت پایه را براساس دستورالعمل فوق به‌طور هفتگی محاسبه کند و به کارگروه جهت تعیین ارائه دهد. همچنین مبنای نوسان قیمت مجاز کالاهای پتروشیمی به میزان 10درصد قیمت پایه بوده و بورس کالا حسب شرایط بازار و عرضه می‌تواند طبق دستورالعمل معاملات خود نسبت به تغییر محدوده نوسان مجاز اقدام کند.
براساس این گزارش، در ماده 6 این مصوبه آمده است که برای ایجاد امکان پایش مداوم وضعیت بازار، کارگروهی در مرکز ملی رقابت با دعوت از نمایندگان وزارت نفت، وزارت صنعت معدن و تجارت، شرکت ملی صنایع پتروشیمی، بورس کالای ایران، اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و اتاق تعاون ایران تشکیل می‌شود. همچنین ماده 7 می‌افزاید که ماموریت کارگروه موضوع ماده6 این دستورالعمل عبارت از تهیه و ارائه گزارش‌های نظارتی وضعیت بازار محصولات پتروشیمی و تخلفات از این دستورالعمل به شورای رقابت، تعیین و اعلام قیمت پایه محصولات با رعایت ماده (3) این دستورالعمل، تعیین و اصلاح حداقل عرضه بر اساس ماده (5) این دستورالعمل هر تولیدکننده، تعیین فهرست محصولاتی که باید از طریق بورس عرضه شود و فهرست محصولات خاص و مجاز به عرضه خارج از بورس کالاموضوع بندهای «الف» تا «د» ماده 2 این دستورالعمل هر 6ماه یک‌بار، تنظیم و ارائه پیشنهادات لازم برای تنظیم مقررات مدیریت بازار و رفع انحصار به شورای رقابت و نظارت بر سهمیه‌ها و عملکرد سایت بهین‌یاب و تهیه گزارش‌هاست.
نحوه اجرای عرضه محصولات
در ماده 8 مصوبه شورای رقابت در خصوص عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا ذکر شده است که در سامانه الکترونیکی پایش و اطلاع‌رسانی محصولات پتروشیمی متعلق به شرکت ملی صنایع پتروشیمی با همکاری کارگروه و انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی، فعالان صنعت به اطلاعات تولید، موجودی انبار، صادرات و برنامه تعمیرات واحدهای تولیدکننده دسترسی پیدا می‌کنند.
اطلاعات حداقل یک ماه آینده کلیه موارد فوق در این سامانه منتشر خواهد شد. کلیه تولیدکنندگان موظف هستند جهت ارسال اطلاعات این سامانه، با شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران همکاری کنند. موارد عدم ارسال اطلاعات فوق الذکر براساس احکام قانون، قابل پیگیری است. ماده 9 نیز می‌گوید که شرکت بورس کالای ایران موافقت کرد ظرف مدت دو ماه از تاریخ ابلاغ این دستورالعمل با رعایت مقررات قانونی مربوط و ضوابط مصوب شورای عالی بورس با هماهنگی کارگروه موضوع ماده (7) این دستورالعمل در موارد ذیل، دستورالعمل‌های لازم را حسب مورد تهیه و پس از تایید مراجع قانونی ذیصلاح برای اجرا اقدام می‌کند: شرایط معاملات و قراردادهای بلندمدت، سازوکاراجرایی معاملات B2B و خرده فروشی در بورس کالای ایران، پیمان آتی معاملات پتروشیمی در بورس کالای ایران، گسترش انواع قراردادهای سلف مانند سلف موازی، توسعه روش‌های تسویه معاملات به ویژه تسویه اعتباری و مهلت‌دار، فراهم کردن عرضه خاص برای کالاهای مشمول سهمیه‌بندی به تشخیص کارگروه موضوع ماده (7) شرایط لازم برای رعایت استانداردها و خدمات پس از فروش براساس پیشنهاد شرکت ملی صنایع پتروشیمی.
