مجوز ادغام واحدهای آموزش عالی با هدف کاهش هزینه و افزایش کیفیت صادر شد
گروه اقتصاد اجتماعی
یکی از طرح‌هایی که از سال گذشته بطور جدی در وزارت علوم آغاز شد، طرح آمایش سرزمین در جهت ماموریت‌گرایی در آموزش عالی است. «آمایش سرزمین» عنوان طرحی است که با در نظر گرفتن جغرافیای مورد نظر، فضا‌ها و منابع در پی بهترین توزیع ممکن جمعیت بر حسب منابع طبیعی و فعالیت‌های اقتصادی است. براساس چشم‌انداز 1404 آموزش عالی کشورمان باید سرآمد، رقابت پذیر، دارای هویت ایرانی- اسلامی و پیشتاز در منطقه جنوب غربی آسیا باشد. همچنین اسناد بالادستی چون نقشه جامع علمی کشور، سند تحول علم و فناوری و برنامه پنجم توسعه، اهداف و وظایف زیادی را برای وزارت علوم تعیین کرده تا به عنوان موتور محرکه موجب توسعه فناوری، تولید علم، اشتغال و رشد اقتصادی پرشتاب در منطقه مطرح شود. این طرح پس از بررسی کارشناسان در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای تحول در نظام آموزش عالی انتخاب و تدوین شده است. کارشناسان آموزشی معتقدند این طرح و اجرای مطالعات آمایش باید با اتکا به نقشه کلان توسعه علم و فناوری کشور صورت بگیرد و دستاوردهای آمایش باید پشتیبان سیاست‌های توسعه علم و فناوری کشور باشد.
مدلی برای توسعه و ساماندهی
برای بررسی نقاط قوت و ضعف این مصوبه با خسرو کرمی کارشناس آموزش گفت‌وگو کردیم. کرمی به «تعادل» گفت: «بررسی وضع موجود با هدف بررسی تغییرات و گستردگی آموزش عالی در دولت یازدهم نشان می‌دهد، آموزش عالی ما به مرحله‌یی رسیده که بتواند در زمینه پاسخگویی به نیازهای جامعه گام بردارد. بنابراین این طرح می‌تواند به عنوان مدلی برای توسعه و ساماندهی آموزش عالی برگزیده شود.» وی با برشمردن چند دلیل برای ارزیابی موفقیت‌آمیز این طرح افزود: «با توجه به توسعه آموزش عالی در چند دهه گذشته می‌توان انتظار داشت برای داشتن آموزش عالی کارآمد، هدفمند و در خدمت توسعه کشور، باید پاسخگوی نیازهای حال و آینده جامعه بود و ظرفیت‌ها و توانمندی‌های مناطق مختلف را در توسعه آموزش عالی مدنظر قرار داد. برای نمونه مزیت نسبی یک منطقه در حوزه کشاورزی، صنعت، گردشگری، توسعه زیرساخت‌های اقتصادی و منابع نفت و گاز و بهره‌برداری از آنهاست. طبیعی است
آموزش عالی موظف است در جهت پاسخگویی به این نیازها و توانمندی‌ها در آن منطقه فعالیت کند. از وی در رابطه با ملزومات آغاز طرح پرسیدیم و شنیدیم: «برای عملیات آغازاین طرح، مهم‌ترین بحث این است که تعداد دانشگاه‌ها و موسسات، رشته‌ها، گروه‌های آموزشی را متناسب با نیاز هر استان طراحی کنیم. در حال حاضر استان‌هایی داریم که 60 درصد ظرفیت آموزش عالی آنها در رشته‌های علوم انسانی است، در صورتی که ظرفیت‌ها، توانمندی‌ها و زیرساخت‌های استان غیر از این است مثلا در بخش کشاورزی، دامداری و دامپروری یا گردشگری است. این نشان می‌دهد باید سهم این استان را در بقیه گروه‌ها همچون کشاورزی، صنعت و گردشگری افزایش و در مقابل به تدریج سهم مازاد را در رشته‌های دیگر کاهش داد، این یعنی توسعه متوازن و هدفمند رشته‌ها در سطح استانی و منطقه‌یی.»
مصوبه‌ای با 410 ماده
مصوبه «سیاست‌ها و ضوابط اجرایی حاکم بر آمایش آموزش عالی در جمهوری اسلامی ایران» که در جلسه 776 مورخ 18/12/1394 شورای عالی انقلاب فرهنگی و بنا به پیشنهاد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری براساس مصوبه مورخ 27/11/1394 ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور به تصویب رسید. در ماده یک این مصوبه آمده براساس قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و در راستای اجرای بند 78 سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه کشور، بندهای 2 و 5 سیاست‌های کلی نظام علم و فناوری ابلاغی مقام معظم رهبری و به‌منظور تحقق شاخص‌های چشم‌اندازی نقشه جامع علمی کشور مرتبط با آمایش آموزش عالی و راهبردهای کلان «نقشه جامع علمی کشور» و سیاست‌های اجرایی مصوب ذیل آن و همچنین توزیع عادلانه منابع، ایجاد فرصت‌های برابر، توزیع ماموریت آموزش نیروی انسانی متخصص مورد نیاز، استفاده از مزیت‌های منطقه‌ای، کاهش تمرکز و جلوگیری از تجمع امکانات، مشارکت دانشگاه‌ها در تصمیم‌گیری متخصص مورد نیاز، استفاده از مزیت‌های منطقه‌ای، کاهش تمرکز و جلوگیری از تجمع امکانات، مشارکت دانشگاه‌ها در تصمیم‌گیری و موضوعات ملی و فرااستانی؛ نظام آموزش عالی کشور از نظر آمایش
سرزمینی به 10 کلان منطقه به شرح زیر تقسیم می‌شود.
منطقه 1- تهران و البرز: شامل دانشگاه‌های تهران، شهید بهشتی، الزهرا(س)، صنعتی شریف، علامه طباطبایی، صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، تربیت مدرس، صنعتی امیرکبیر، علم و صنعت، هنر، خوارزمی.
منطقه 2- گیلان، مازندران و گلستان: شامل دانشگاه‌های گلستان، گنبدکاووس، علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، مازندران، علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، تخصصی فناوری‌های نوین آمل، صنعتی بابل، علم و فناوری مازندران، گیلان، دانشکده آزادشهر.
منطقه 3- اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و زنجان: شامل دانشگاه‌های تبریز، بناب، مراغه، شهید مدنی آذربایجان، صنعتی سهند، هنر اسلامی تبریز، ارومیه، صنعتی ارومیه، زنجان، محقق اردبیلی، تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان.
منطقه 4- همدان، مرکزی، قزوین و قم: شامل دانشگاه‌های بین‌المللی امام خمینی(ره)، بوعلی سینا، ملایر، سیدجمال‌الدین اسدآبادی، صنعتی همدان، اراک، تفرش، صنعتی اراک، حضرت معصومه (س)، صنعتی قم، قم.
منطقه 5- کردستان، کرمانشاه، لرستان و ایلام: شامل دانشگاه‌های کردستان، رازی، صنعتی کرمانشاه، ایلام، لرستان، آیت‌الله‌العظمی بروجردی.
منطقه 6- یزد، اصفهان و چهارمحال و بختیاری: شامل دانشگاه‌های یزد، صنعتی اصفهان، اصفهان، هنر اصفهان، کاشان، شهرکرد، آیت‌الله حائری، اردکان، دانشکده فنی و مهندسی گلپایگان، دانشکده ریاضی و کامپیوتر خوانسار.
منطقه 7- بوشهر، فارس و کهگیلویه و بویراحمد: شامل دانشگاه‌های شیراز، سلمان فارسی، صنعتی شیراز، هنر شیراز، فسا، جهرم، یاسوج، دانشکده فنی و مهندسی لار، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب (انفکاک) .
منطقه 8- هرمزگان، کرمان و سیستان و بلوچستان: شامل دانشگاه‌های شهید باهنر کرمان، صنعتی سیرجان، تحصیلات تکمیلی صنعتی و تکنولوژی پیشرفته، جیرفت، ولیعصر رفسنجان، هرمزگان، سیستان و بلوچستان، زابل، دریانوردی و علوم دریایی چابهار، ولایت ایرانشهر، مجتمع آموزش عالی بم، دانشکده علوم انسانی در دانشگاه (اصولی) نرجس رفسنجان.
منطقه 9- خراسان شمالی، خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سمنان: شامل دانشگاه‌های دامغان، شاهرود، گرمسار، سمنان، بجنورد، فردوسی مشهد، نیشابور، فنی و مهندسی فناوری‌های نوین قوچان، تربت حیدریه، حکیم سبزواری، بیرجند، صنعتی بیرجند، کوثر بجنورد، بزرگمهر قائنات، دانشکده فنی و مهندسی گلبهار، دانشکده کشاورزی و دامپروری تربت‌جام، دانشکده کشاورزی شیروان، فرزانگان سمنان (ویژه دختران)، دانشکده فنی و مهندسی (فناوری‌های نوین) سبزوار.
منطقه 10- خوزستان: شامل دانشگاه‌های شهید چمران اهواز، صنعتی جندی‌شاپور دزفول، خلیج فارس، صنعتی خاتم‌الانبیاء بهبهان، صنعتی شهدای هویزه، علوم و فنون دریایی خرمشهر، کشاورزی و منابع طبیعی رامین.
کاهش هزینه‌های سربار با ادغام واحدهای آموزشی
این طرح دارای مصوباتی است که اعلام می‌دارد«وضعیت دانشگاه‌های پیام نور، علمی - کاربردی و فرهنگیان متناسب با سیاست‌های این مصوبه، حسب مورد با پیشنهاد وزارت ذی‌ربط تعیین و به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی خواهد رسید. همچنین تغییر در حوزه و تعداد مناطق با پیشنهاد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی خواهد بود. در ماده دوم این مصوبه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری موظف است به‌منظور بهبود ساختار مدیریت و تصمیم‌گیری در نظام آموزش عالی و تقویت اختیارات موسسات آموزش عالی مناطق مذکور در ماده یک، طرح مدیریت هر منطقه را در چارچوب مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی اجرا نماید. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای ساماندهی واحدهای آموزش عالی می‌تواند واحدهای آموزش عالی را تجمیع و ادغام کند به نحوی که پاسخگوی نیازهای منطقه‌یی و منجر به کاهش هزینه‌های سربار و ارتقای کیفی خدمات شود. در ماده بعدی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری موظف است به‌منظور ارتقای کیفیت علمی و فرهنگی، پاسخگویی به نیازهای منطقه‌یی و ملی و حمایت ویژه از موسسات برتر، طرح رتبه‌بندی و اعتبارسنجی موسسات آموزش عالی کشور را تهیه و پس از تصویب در
ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور، به اجرا درآورد و نتایج اجرای آن را به اطلاع عموم برساند.
ماده 5 این مصوبه به این نکته اشاره دارد که وزارت علوم، تحقیقات و فناوری موظف است به‌منظور پاسخگویی به نیازهای گوناگون کشور در بخش‌های مختلف، طرح ماموریت‌گرایی موسسات آموزش عالی را با توجه به سطوح عملکردی بین‌المللی، ملی، منطقه‌یی و خاص تدوین کند و پس از تصویب به اجرا درآورد. در ماده ششم وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به‌منظور هماهنگی و ایجاد روند یکسان جذب دانشجو در موسسات آموزش عالی، طرح جامع نظام پذیرش و سنجش آموزش عالی را در کلیه زیرنظام‌های آموزشی تدوین کند و به تصویب مرجع ذی‌ربط می‌رساند.
حمایت ویژه از دانشگاه‌های کارآفرین
بر اساس ماده بعدی این طرح وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به‌منظور توجه ویژه به آموزش‌های مهارتی وتامین و تجهیز زیرساخت‌های مورد نیاز، با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزارت آموزش و پرورش و سایر دستگاه‌های اجرایی، نظام جامع آموزش‌های فنی و حرفه‌یی و مهارتی را تدوین و به تصویب ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور می‌رساند. در تدوین این طرح کارشناسان از رابطه میان اشتغال و دانشگاه غافل نبوده و اعلام کردند که وزارت علوم، تحقیقات و فناوری موظف است به‌منظور ارتقای سطح اشتغال‌پذیری، ایجاد تناسب میان تحصیل و نیازهای جامعه و تطبیق محتوای دروس دوره‌های آموزش عالی با نیازهای شغلی، از دانشگاه‌های پیگیر وضعیت اشتغال و کارآفرین دانش‌آموختگان حمایت ویژه به عمل آورد. علاوه بر این موضوع هماهنگی و نظارت بر برنامه‌ریزی و اجرای این مصوبه همانند اسناد آمایش آموزش عالی مربوط به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی، برعهده ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور است.
تبصره ماده نهم اعلام می‌کند که ستاد موظف است بطور سالانه گزارشی از آخرین وضعیت اجرای آمایش آموزش عالی را به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه نماید. در ماده پایانی این طرح اشاره شده که این مصوبه شامل 410 ماده و 3 تبصره در جلسه 776 به تاریخ 18/12/1394 شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید.
