حذف لامپ‌هایی به بهای 2 نیروگاه بزرگ
سهم 24 درصدی برق‌دزدی از اتلاف شبکه برق در ایران
گروه انرژی نادی صبوری
هنوز با یک چشم گرداندن ساده در پنجره آپارتمان‌هایی که رو به خیابان هستند، می‌توان فهمید که لامپ رشته‌یی از دل مردم رخت
بر‌نبسته است. لامپی که حسین سجادی، مدیرعامل سازمان بهره‌وری انرژی ایران اعتقاد دارد با برچیده شدن خط تولید آن پس از 6 ماه هیچ اثری در کشور نخواهد داشت. اما آیا این اتفاق ممکن و شدنی است؟ «تعادل» چندی پیش در گزارشی با عنوان«چه کسی لامپ‌های رشته‌یی را خاموش می‌کند؟» به موانع پیش روی تحقق ممنوعیت تولید این نوع از لامپ‌ها اشاره کرد. موانعی که روز گذشته سجادی در نشست خبری خود در پاسخ به «تعادل» آنها را قابل رفع دانسته و بعضی از موارد را نادرست تلقی کرد.
طبق گفته‌های مدیرعامل سازمان بهره‌وری انرژی ایران اکنون 4 کارخانه تولید لامپ‌های رشته‌یی با 20خط تولید وجود دارد و روز گذشته صاحب یکی از این کارخانه‌ها درخواست لغو مجوز تولید لامپ رشته‌یی خود را به وزارت صنعت ارائه کرده است. خبر خوشی که مدیرعامل سابا را نسبت به تغییر رویه 3 تولید کننده دیگر نیز امیدوار کرده است.
همچنین سجادی در پاسخ به دیگر پرسش«تعادل» درباره ممنوعیت واردات این نوع از لامپ‌ها به ایران نیز اظهار کرد که از زمان مصوبه دولت در فروردین ماه تاکنون هیچ گونه ثبت سفارشی در این زمینه انجام نشده است. اقدام‌هایی که طبق اظهارات مدیرعامل سابا موجب 1700مگاوات کاهش پیک مصرف شبکه برق است. به این معنا که با حذف لامپ‌های رشته‌یی که در صورت جفت و جور بودن امور تنها 4ماه به طول می‌انجامد حدود 2نیروگاه تولید برق در مصرف و اتلاف برق ایران صرفه‌جویی صورت خواهد گرفت.
درحالی که «تعادل» پیش از این در گزارش خود نوشته بود که به واسطه مشکلات احتمالی در سازمان تجارت جهانی تاکنون واردات لامپ‌های رشته‌یی در ایران به طور جدی ممنوع نمی‌شد، مدیرعامل سابا بیان کرد که از زمان مصوبه دولت تاکنون هیچ ثبت سفارشی از این لامپ‌ها صورت نگرفته است.
البته گویا عدم ثبت سفارش لزوما به معنای عدم واردات نیست در همین زمینه مدیرعامل سازمان بهره‌وری انرژی با بیان اینکه برآورد می‌شود، سالانه ۱۰تا ۱۵میلیون لامپ کم‌مصرف که عمدتا هم چینی هستند وارد کشور می‌شود، گفت: روزانه به همین میزان لامپ کم‌مصرف در داخل تولید می‌شود که کیفیت به مراتب بهتری نسبت به لامپ‌های وارداتی دارند.
وی افزود: ورود لامپ‌های کم‌مصرف غیراستاندارد مطمئنا از مبادی غیررسمی صورت می‌گیرد به همین دلیل آماری از میزان واردات لامپ‌های کم‌مصرف غیراستاندارد وجود ندارد.
سجادی با اشاره به اینکه گمرک کشور اجازه ورود لامپ‌های غیراستاندارد را به کشور نمی‌دهد، گفت: برای جمع‌آوری لامپ‌های غیراستاندارد به تازگی تفاهمنامه سه جانبه‌یی میان سازمان بهره‌وری انرژی، سازمان استاندارد و انجمن لامپ برای جمع‌آوری لامپ‌های غیراستاندارد از بازار صورت گرفته تا با این اقدام بتوانیم لامپ‌های غیراستاندارد را شناسایی و جمع‌آوری کنیم.
مدیرعامل سازمان بهره‌وری انرژی با اشاره به اینکه هنوز مراحل اجرایی این کار آغاز نشده است، گفت: واردات لامپ‌های کم‌مصرف که اغلب چینی هستند، کیفیت پایین‌تری نسبت به لامپ‌های تولید داخل دارند.
تاثیر برق‌دزدی بر تلفات شبکه
طبق آخرین آمارهای ارائه شده از سوی توانیر، آمار تلفات شبکه برق در ایران اکنون از 14.5درصد به 11درصد رسیده است. کاهشی که با استناد به اظهارات روز گذشته مدیرعامل سابا صرفا از طریق کنترل تلفات غیرفنی صورت گرفته است. تلفات غیرفنی نوعی از تلفات است که به اعمالی مانند حذف انشعاب‌های غیرمجاز و جلوگیری از دستکاری کنتورها گفته می‌شود. اکنون 3.5درصد از این مساله رفع شده و حدود 1.5درصد دیگر از اتلاف شبکه برق در ایران نیز به انشعاب‌های غیرمجاز بازمی‌گردد. به این ترتیب درحالی که تاکنون 3.5درصد سهم برق دزدی از اتلاف شبکه برق رفع شده و 1.5درصد باقی مانده است، می‌توان ادعا کرد که در آمار 14.5درصدی قبل از شروع طرح کاهش اتلاف شبکه برق، انشعاب‌های غیرمجاز سهمی 5 درصدی را به خود اختصاص می‌دادند. به این ترتیب حدود 24درصد آمار اتلاف شبکه برق در ایران تا قبل از این و حدود 13درصد در وضعیت فعلی مربوط به انشعاب‌های غیرمجاز است.
اما با رسیدن درصد تلفات شبکه برق به 9.5درصد؛ مسیر به شدت سخت و غیرهموار شده و برای کاهش این رقم نیاز به ورود به حوزه فنی پیش خواهد آمد. تغییر نوع آرایش شبکه، تغییر مبدا سیم و فعالیت‌هایی از این دست که بسیار هزینه و زما‌نبر هستند در آن زمان خود را نشان خواهند داد.
قانون‌هایی برای اجرا نشدن
اما گذشته از دو مورد مهم لامپ‌های رشته‌یی و انشعاب‌های غیرمجاز که تاثیر چشم‌گیری بر آمار تلفات شبکه برق داشته و ترجمان اقتصادی آنها ضررهای ریالی بالایی برای اقتصاد ایران است به طور کلی حوزه بهره‌وری انرژی حوزه‌یی با قانون‌های فراوان و عملکرد اندک است. مدیرعامل سابا اعتقاد دارد برخی از قانون‌های این حوزه اتفاق بسیار مترقی و پیشرفته هستند اما در عمل این اتفاق‌ها رخ نمی‌دهد. برای مثال کنترل کنتورهای برق دیماندی و غیردیماندی که باید 6 ماه و یک سال یک بار صورت گرفته تا مانع دستکاری مصرف‌کنندگان در آمار مصرف شود عملا تنها در یکی دو سال گذشته اجرا شده و در سال‌های قبل به دلایل مختلفی مانند نبود بودجه و نیرو مغفول مانده بود.
همه مخالفان یارانه
تقریبا هیچ کدام از دست‌اندرکاران حوزه انرژی در ایران تاکنون اظهارنظری در راستای موافقت با پرداخت هر نوعی از یارانه به این بخش نکرده‌اند. از وزیر نفت و گلایه‌های گاه و بیگاهش از مشکلاتی که پرداخت یارانه برای این وزارتخانه ایجاد کرده تا مدیرعامل سازمان بهره‌وری انرژی که روز گذشته عامل «غیراقتصادی بودن پروژه‌های بهره‌وری انرژی» را در پرداخت یارانه به سوخت در ایران می‌داند و نتیحه این مساله را سختی و مشقت فعالیت در این حوزه.
مدیرعامل سابا در بخش دیگری از صحبت‌های خود به طرح‌های آموزشی این سازمان برای افزایش بهره‌وری و کاهش مصرف در حوزه انرژی نیز اشاره کرد. طرح‌هایی که اقشار و لایحه‌هایی مختلف از جامعه مانند دانش‌آموزان، روحانیون و حتی سرویس‌کاران لوازم خانگی را شامل شده و از دیدگاه سجادی طبق مطالعات جهانی می‌تواند 10درصد کاهش در مصرف را به همراه داشته باشد.
کولرهایی با هزینه فراوان
حتما برای شما هم پیش آمده که در بحبوحه گرما ناگهان با از کار افتادن کولر مواجه شوید. این طور وقت‌ها همه در نخستین اقدام سری به پشت بام می‌زنند و اگر ساز ناکوک کولر جدی بود سراغ تعمیرکارها می‌روند. در بسیاری از موارد الکتروپمپ‌های کولرها با مشکلاتی مواجه می‌شوند و صاحب کولر تصمیم به تعویض این الکتروپمپ می‌گیرد. طبق گفته‌های مدیرعامل سابا به طورکلی بهره‌وری این الکتروپمپ‌ها بسیار پایین و بین 30 تا 40درصد است. اتفاقی که با تعمیر و سیم‌پیچی دوباره عمر الکتروپمپ را کاهش داده و بهره‌وری را به نصف می‌رساند. با این اتفاق که تقریبا 70درصد یک الکتروپمپ جدید نیز برای صاحب کولر هزینه در پی دارد عملا ضرر اقتصادی متوجه شبکه برق همچنین صاحب کولر است اما به واسطه عدم آگاهی این اقدام در ایران بسیار رایج است.
سابا در پسا برجام
سیدحسین سجادی همچنین درباره تفاهمنامه‌ها و قراردادهای منعقده سازمان بهره‌وری انرژی ایران با شرکت‌های خارجی در پسابرجام نیز گفت: پس از به نتیجه رسیدن برنامه جامع اقدام مشترک(برجام) و حتی پیش از آن شاهد رفت و آمدهای زیادی از سوی هیات‌ها و فعالان اقتصادی خارجی به ویژه اروپایی‌ها و آسیایی‌ها به ایران و این سازمان بودیم که البته فقط یک مورد آنها منجر به انعقاد تفاهمنامه شد و سایر مراوده‌ها منتظر به نتیجه رسیدن ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر است.
این تفاهمنامه بین سابا و شرکتی از کره جنوبی در زمینه اجرای پروژه‌های پایلوت (نمونه) در بخش برنامه‌های پاسخگویی بار در قالب برنامه کنترل مستقیم بار (DLC) منعقد شده است. طبق گفته‌های سجادی مدیریت این پروژه با سازمان بهره‌وری انرژی ایران است و هیچ هزینه‌یی توسط طرف ایرانی پرداخت نمی‌شود.
سجادی تصریح کرد: در این پروژه، سامانه ذکر شده در تعدادی از کولرهای گازی موجود کشور که بنا به ضرورت در یک مجتمع ساختمانی یا اداری و... مورد استفاده قرار می‌گیرند، نصب می‌شود که خاصیت آن قطع تناوبی و پشت سر هم کمپرسور کولرهاست.
