تردید در اجرای تعهدات توافقنامه پاریس

مدیر طرح ملی تغییر آب و هوا می‌گوید: ایران حدود 10ماه برای تصویب توافقنامه پاریس در مجلس شورای اسلامی زمان دارد

گروه اقتصاد اجتماعی مهدی کریمیان

از زمان امضای توافقنامه مقابله با تغییرات آب و هوایی در پاریس و در طول 6ماه گذشته، بریتانیا به جهت تلاش‌های موثر برای به ثمر نشستن توافقنامه پاریس با تحسین‌های بسیاری رو به رو شده است.

اما با خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، تعهد به توافقنامه پاریس از سوی این کشور در هاله‌یی از ابهام قرار گرفته است

از سوی دیگر در صورتی که بریتانیا به تعهداتش پایبند نماند و در اجرای مفاد توافقنامه پاریس تاخیری پیش بیاید فرصت خوبی برای گروه‌های مخالف توافقنامه و از آن مهم‌تر رهبران حزب راست ‌کشورها و در صدر آنها دونالد ترامپ به وجود می‌آید تا نتایج این توافقنامه را زیر سوال ببرند.

جاناتان گرنت، کارشناس محیط زیست می‌گوید: این مساله به خودی خود یک قدم رو به عقب است اما نگرانی‌ها از انتخابات آتی ریاست‌جمهوری امریکا بیشتر است. دونالد ترامپ وعده داده است که در صورت انتخاب شدن به عنوان رییس‌جمهور امریکا از توافقنامه پاریس کنار خواهد کشید و به تعهداتی که در دوره ریاست‌جمهوری قبلی داده شده پایبند نخواهد ماند. به همین علت جامعه جهانی امیدوار است تا هر چه سریعتر قبل از اینکه انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا به انجام برسد موارد این توافقنامه به تصویب برسد و شرایط برای عمل نکردن به این توافقنامه سخت شود.

به گزارش «تعادل» و به نقل از گاردین، بریتانیا به عنوان عضو اتحادیه اروپا نقش مهمی در به ثمر رسیدن این توافقنامه داشت.از آن جمله می‌توان به تلاش‌هایی که برای ایجاد محدودیت در انتشار گازهای گلخانه‌یی انجام داد. همچنین بریتانیا یکی از کشورهای پیشگام در عمل به تعهدات خود درباره توافقنامه پاریس است.

در حال حاضر نه بریتانیا و نه اتحادیه اروپا هنوز مفاد توافقنامه پاریس را به تصویب نرسانده‌اند. به عبارت دیگر این توافقنامه جنبه الزام‌آور و قانونی پیدا نکرده است و هنوز در حد یک پیشنهاد است.

این بدان معنی است که یا نخست‌وزیر آینده بریتانیا باید تصمیم بگیرد که آیا این توافقنامه را تصویب کند یا دیوید کامرون، نخست‌وزیر فعلی این کشور این توافقنامه را به صورت فوری تصویب کند.

فرانسه مقابله با تغییرات آب و هوایی

را تصویب کرد

دو هفته پیش فرانسه توافقنامه پاریس را تصویب کرد و به نخستین کشور عضو اتحادیه اروپا بدل شد که به این توافقنامه جنبه قانونی و الزام آور داده است.

فرانسوا اولاند، رییس‌جمهور فرانسه می‌گوید: امضا توافقنامه خوب است اما تصویب کردن آن بهتر است. وی از سران کشورهای اروپایی خواست تا آخر سال جاری میلادی این توافقنامه را تصویب کنند.

بریتانیا نیز می‌تواند به تبعیت از فرانسه این کار را انجام دهد. اما با توجه به التهاب سیاسی موجود پس از نتایج همه‌پرسی و خارج شدن از اتحادیه اروپا، در دستور کار قرار گرفتن این مورد در دستور کار بسیار بعید به نظر می‌رسد.

آمبر راد، دبیر انجمن انرژی و تغییرات آب و هوایی بریتانیا، که توسط بسیاری از کشورها برای در دست گرفتن مدیریت توافقنامه پاریس مورد حمایت قرار گرفته بود، هنوز در مورد برنامه‌های آینده این کشور اعلام نظر نکرده است.

همچنین رییس تغییرات آب و هوایی سازمان ملل، کریستینا فیگرز، قبل از همه‌پرسی بریتانیا اعلام کرد که توافقنامه پاریس در برخی موارد احتیاج به تنظیم مجدد دارد اما به جزییات آن اشاره نکرد.

بریتانیا در صورتی که در توافقنامه باقی بماند باید به تعهدات خود عمل کند. تعهدات این کشور اکثرا بلندمدت هستند مانند برنامه پنج ساله کاهش انتشار کربن موسوم به بودجه کربن.

برای عمل نکردن به این تعهدات باید توافقنامه پاریس از سوی بریتانیا لغو گردد و این چیزی است که تعدادی از فعالان برگزیت به آن علاقه‌مند هستند. اما این اقدام در کوتاه‌مدت بعید به نظر می‌رسد چراکه در پارلمان بریتانیا این نظریه هنوز طرفدار زیادی ندارد.

برگزیت، باب میل مخالفان توافقنامه پاریس

استفن کورنلیوس، مشاور ارشد سازمان حیات وحش جهانی، می‌گوید: بریتانیا بدون اجبار و به خواست خود توافقنامه پاریس را امضا کرده است. این کشور در صورت خروج از سازمان ملل نیز می‌تواند نقش مهم و تعیین‌کننده خود را در این توافقنامه ایفا کند. بریتانیا باید هر چه سریع‌تر توافقنامه را به تصویب برساند.

این یک موضوع مهم برای بریتانیاست که تقریبا دو درصد از گازهای گلخانه‌یی را منتشر می‌کند. اما موضوع مهم‌تر پیامی است که خروج احتمالی بریتانیا برای دیگر کشورهای جهان دارد. کشورهایی که منتظر بهانه هستند تا از این توافقنامه خارج شوند.

گرنت می‌گوید: نتیجه امروز یک گام بلند رو به عقب برای همکاری‌های جهانی در این سطح است. بریتانیا یکی از کشورهای پیشرو در زمینه مقابله با تغییرات آب و هوایی هم در داخل کشور و هم در کل اروپا بوده است. حالا این اقدامات مهم در معرض خطر هستند خصوصا با توجه به اینکه بسیاری از حامیان برگزیت مخالف سیاست‌های توافقنامه پاریس از جمله مالیات بر کربن و استانداردهای بهره‌وری هستند.

پیامدهای سیاسی بزرگ‌تر، هنوز به‌طور کامل مشخص نیستند. اما آن چه مشخص است این است که برگزیت به عنوان نماد مخالفان توافقنامه پاریس شناخته خواهد شد.

بسیاری از مخالفان توافقنامه پاریس از برگزیت دلگرم شده‌اند چراکه نقاط مشترک زیادی بین این دو جناح وجود دارد. فعالان محیط زیست از بریتانیا تقاضا کرده‌اند که صرف نظر از نتایج همه‌پرسی به تعهدات خود در توافقنامه پاریس عمل کند.

ترک اتحادیه اروپا به معنی ترک سیاره زمین نیست

جان ساون، مدیر اجرایی صلح سبز در بریتانیا، می‌گوید: ترک اتحادیه اروپا به معنی این نیست که بریتانیا جامعه بین‌المللی و سیاره زمین را ترک می‌کند. این به این معنی است که توافقنامه پاریس هنوز به اندازه قبل برای آینده بریتانیا مهم است.

در واقع، انجام تعهدات مهم‌تر از قبل شده است چرا که ما در آستانه مذاکره برای معاملات تجاری جدید هستیم و عمل نکردن به تعهداتمان می‌تواند اثرات منفی بر جای بگذارد. جانشین دیوید کامرون با تصویب توافقنامه پاریس می‌تواند به دنیا نشان دهد که بریتانیا مانند قبل در جامعه بین‌المللی حضور دارد.

دابی استاک وال، مدیرعامل اجرایی شرکت سندبگ، یکی از شرکت‌هایی که در زمینه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌یی در اروپا فعال است می‌گوید: بریتانیا توافقنامه پاریس را به عنوان یکی از اعضای اتحادیه اروپا امضا کرده است. حالا که این کشور از اتحادیه اروپا خارج شده است هر دو طرف باید نسبت به این توافقنامه متعهد باقی بمانند.

این یک امر مهم است که بریتانیا همانند قبل همکاری‌های خود را با اتحادیه اروپا در مورد مقابله با تغییرات آب و هوایی ادامه دهد.

توافقنامه پاریس وقتی الزام‌آور می‌شود که حداقل 55کشور امضا‌کننده که حداقل 55درصد از گازهای گلخانه‌یی را منتشر می‌کنند این توافقنامه را تصویب کنند. در حال حاضر جز فرانسه و نروژ تنها کشورهای کوچک مانند باربادوس، بلیز و فیجی این توافقنامه را تصویب کرده‌اند. کشورهای عمده تولید‌کننده گازهای گلخانه‌یی عبارتند از چین با 20.09درصد، امریکا با 17.89درصد، روسیه با 7.53درصد، هند با 4.10درصد، ژاپن با 3.79درصد و کانادا با 1.95درصد.

جمع تولیدات این چند کشورکه به همراه مکزیک و اندونزی از 55درصدی که در متن توافقنامه پاریس ذکر شده بیشتر است لذا تصویب توافقنامه توسط این کشورها می‌تواند گام بلندی جهت مقابله با تغییرات آب و هوایی باشد. ایران نیز با تولید 1.3درصد از گازهای گلخانه‌یی جزو کشورهایی است که در صدر این جدول قرار می‌گیرند.

بریتانیا تعهدات دیگری هم دارد

آیا خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا واقعاً می‌تواند بر تعهدات محیط زیستی آن در فضای بین‌المللی سایه بیندازد؟ محسن ناصری، مدیر طرح ملی تغییر آب و هوا که زیرنظر سازمان حفاظت محیط زیست فعالیت می‌کند معتقد است پاسخ به این سوال منفی است.

ناصری در گفت‌وگو با «تعادل» می‌گوید: «دولت بریتانیا می‌تواند تعهدش در کنفرانس پاریس را زیر پا بگذارد اما این کشور به عنوان یک کشور صنعتی، در جای دیگر تعهداتی را در زمینه کاهش گازهای گلخانه‌یی پذیرفته است که ملزم به اجرای آنهاست.

به عنوان مثال، بریتانیا ذیل پیمان کیوتو برای کاهش میزان تولید و انتشار گازهای گلخانه‌یی تعهد کرده است و این برای آنها الزام‌آور است.»پیمان کیوتو در دسامبر ۱۹۹۷ در شهر کیوتو واقع در ژاپن مورد مذاکره قرار گرفت و برای امضا در ۱۶ مارس ۱۹۹۸ افتتاح و در ۱۵ مارس ۱۹۹۹ اختتام یافت. این موافقتنامه پس از تصویب آن توسط روسیه در ۱۸نوامبر سال ۲۰۰۴، در ۱۶فوریه سال ۲۰۰۵ به حالت اجبار درآمد. در نتیجه، در اکتبر سال ۲۰۰۶ تمامی ۱۶۶کشور و نهادهای دیگر دولت‌های شرکت‌کننده در اجلاسیه پیمان، موافقتنامه را به امضا درآورده بودند.

از جمله کشورهای شرکت‌کننده‌یی که پیمان را امضا کرده ولی از تصویب آن سر باز می‌زنند، می‌توان استرالیا و ایالات متحده امریکا را نام برد. کشورهای دیگر مانند هند و چین که پیمان را تصویب کرده بودند، با وجود جمعیت زیادشان، نیازی به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌یی در زمان قرارداد نداشتند.

براساس ماده ۲۵ پیمان، در نوزدهمین روز پس از تاریخی که در آن نباید کمتر از ۵۵عضو ثبت شده باشد، پیمان اعمال می‌شود. اعضای ثبت شده، کشورهای ضمیمه ۱ هستند که حداقل ۵۵درصد انتشار دی‌اکسیدکربن را در سال ۱۹۹۰ رقم زده‌اند و اسناد تصویب، موافقت و تایید انتشار گازهای گلخانه‌یی خود را علنی کرده‌اند. شرط «۵۵ عضو» در ۲۳ مه ‌سال 2002، هنگامی که «ایسلند» پیمان را تصویب کرد اعمال شد و با تصویب روسیه در ۱۸نوامبر ۲۰۰۴ شرط «۵۵‌درصد» کامل و اعمال اجبار به صورت موثر آن در ۱۶نوامبر ۲۰۰۵ پیاده‌سازی شد. ناصری ادامه می‌دهد: «مشابه آنچه در پیمان کیوتو رخ داد، کشورهای امضا‌کننده توافقنامه پاریس هم از تاریخ امضا، یک سال فرصت دارند که آن را در مجالس یا هر نهاد قانون‌گذاری دیگری که دارند به تصویب برسانند و به اصطلاح آن را در قوانین داخلی‌شان لحاظ کنند. نماینده ایران هم محمد جواد ظریف بود که این پیمان را حدود 1.5ماه پیش به امضا رساند و بنابراین ایران از آن تاریخ یک سال فرصت دارد تا در مجلس شورای اسلامی این طرح را به تصویب برساند.»

مدیر طرح ملی تغییر آب و هوا می‌گوید در منطقه خاورمیانه، عربستان سعودی و ایران بالاترین میزان تولید و انتشار گازهای گلخانه‌یی را دارند. «میزان انتشار گازهای گلخانه‌یی در عربستان سعودی از ایران هم بالاتر است، اما هم ما و هم عربستان سعودی به صورت مطلق و نه حتی به‌عنوان مثال با احتساب GDP یا جمعیت‌مان، یکی از عمده تولید‌کنندگان گازهای گلخانه‌یی در جهان هستیم.»

او ادامه می‌دهد: «ایران درمجموع تعهد کرده که انتشار گازهای گلخانه‌یی‌اش را 12درصد کاهش دهد که 4درصد از این میزان داوطلبانه و بدون هیچ قید و شرطی خواهد بود و برای 8درصد بقیه هم ایران اعلام کرده در صورتی که بتواند از مزایای انتقال تکنولوژی، کمک‌های فنی، برقراری روابط تجاری و امثال آن بهره‌مند شود، تعهد می‌دهد.»

از ناصری در مورد ضمانت‌های اجرایی توافقنامه پاریس پرسیدیم و شنیدیم: «تمام پروتکل‌های محیط زیستی برای اینکه به ضمانت اجرایی برسند نیازمند مشارکت تعداد حداقلی از کشورها هستند و تا تعداد کشورها به این میزان حداقل نرسد نمی‌توان دم از ضمانت اجرایی برای این پروتکل‌ها زد.»

او در مورد شیوه‌های ضمانت اجرایی پروتکل پاریس ادامه می‌دهد: «در متن توافق آمده که اقدامات کشورها در زمینه اجرای تعهداتشان باید شفاف و واضح باشند و البته احتمالا گروه‌هایی هم تشکیل خواهند شد که گزارش‌های کشورهای در زمینه اقداماتی که انجام داده‌اند را بررسی و صحت و سقم آنها را تایید می‌کنند.»

مشاهده صفحات روزنامه