گروه تشکل‌ها|
با گذشت یک سال از عمر هیات رییسه اتاق بازرگانی می‌توان امروز قضاوت دقیق‌تری نسبت به عملکرد این اتاق نسبت به دوره‌های گذشته داشت. هر چند که در ابتدای دوره این هیات رییسه به ویژه رییس بدون رقیب جدی به کرسی ریاست تکیه زدند اما به نظر می‌رسد با گذشت یک سال انتقادات نسبت به عملکرد هیات رییسه درحال افزایش است. پیش از این اکثر انتقادات مربوط به عملکرد از سوی کسانی مطرح می‌شد که دیگر در هیات نمایندگان دارای پست نبودند اما اکنون با گذشت یک سال اعضای هیات نمایندگان فعلی نیز شروع به انتقادهای تند نسبت به عملکرد هیات رییسه کرده‌اند.
حال این سوال مطرح است که واقعا مشکل هیات رییسه فعلی چیست؟ این هیات رییسه به ویژه محسن جلال‌پور که با رایی نسبتا خوب موفق به ریاست شد در چه بخش‌هایی ضعف داشته که امروز شاهد این حجم از انتقادات علیه وی هستیم؟ بر همین اساس 5 چالش اساسی هیات رییسه که در ماه‌های اخیر به شدت از سوی منتقدان هیات نمایندگان مطرح شده مورد بررسی قرار گرفته است.
تفرقه در اتاق‌های بازرگانی
شعار جلال‌پور و هیات رییسه دوره هشتم در زمان ریاست برداشتن تفرقه موجود میان هیات نمایندگان اتاق بازرگانی بود. جلال‌پور چندین بار از اصطلاح جنگ‌های حیدری و نعمتی درباره گروه‌های مختلف اتاق بازرگانی استفاده کرد و حتی تاکید داشت تنها دلیلی که حاضر به پذیرش ریاست شد، برداشتن اختلاف میان اتاق‌های بازرگانی بود.
با این وجود در یک سال گذشته نه تنها این اختلافات حل نشده بلکه شاهد تشدید آن در اتاق‌های بازرگانی هستیم. درست در یک سالگی هیات نمایندگان شیراز شاهد بودیم که این اتاق اصلی دچار اختلافاتی اساسی شد و در نتیجه آن رییس و نایب‌رییس این اتاق از هیات رییسه کنار رفتند. هر چند اتاق بازرگانی سعی دارد این اختلاف را سرپوش بگذارد اما صحبت‌های ضد و نقیض اعضای هیات نمایندگان شیراز به خوبی از اختلافات گسترده در این اتاق بازرگانی خبر می‌دهد. درحال حاضر براساس رای هیات نمایندگان اتاق شیراز ریاست این اتاق تغییر کرده اما این موضوع هنوز به تایید اتاق بازرگانی ایران نرسیده است.
مساله شیراز تنها مورد از ناهماهنگی اتاق‌های بازرگانی نیست. حتی اتاق بازرگانی تهران و ایران که هم در یک شهر قرار دارند و هم دارای اعضای مشترک هستند، نمی‌توانند در کارها با یکدیگر هماهنگ عمل کنند. درحال حاضر 3 نایب‌رییس در هیات رییسه اتاق ایران از اتاق تهران آمده اما عدم هماهنگی به حدی است که مراسم رسمی افطاری دو اتاق در یک روز قرار گرفت و باعث مشکلات زیادی برای اعضای مشترک دو اتاق شد. همچنین از اتاق‌های مختلف بحث اختلاف به شدت به گوش می‌رسد و به نظر می‌رسد تا قبل از رسیدن عمر این اتاق به نیمه اتفاقات زیادی در آن رخ خواهد داد.
دولتی شدن هیات رییسه
انتقاد اصلی چهره‌های مختلف تشکلی به عملکرد هیات رییسه اتاق ایران نزدیکی بیش از حد هیات رییسه به دولت است. دولت درحال حاضر از اتاق در بحث‌های مختلفی مانند سفرهای خارجی به عنوان یک اهرم استفاده می‌کند اما اخیرا عملکرد اتاق برای لابی‌های دولتی مانند لابی برای مشخص کردن پست‌های کلیدی در مجلس افزایش پیدا کرده است.
هر چند براساس قانون اتاق مشاور 3 قوه است اما به نظر می‌رسد اولا اتاق به سمت یک قوه یعنی دولت متمایل شده و دوما از یک مشاور بی‌طرف به یک ابزار در اختیار دولت بدل شده است. در دوره‌های قبل اتاق بازرگانی همیشه به عنوان یک حامی نقاد مطرح بود که ایرادات عملکرد دولتی را مطرح می‌کرد اما امروز با وجود آنکه مشکلات زیادی در سیاست‌های اقتصادی دولت به ویژه در بحث رکود وجود دارد اما اتاق کاملا ساکت است و اگر بحثی نیز با دولت وجود دارد این بحث در پشت درهای بسته و بدون اطلاع دیگران انجام می‌شود.
دخالت دولت در تعیین هیات رییسه اتاق هشتم امروز خود را در دولتی شدن اتاق بازرگانی نشان داده است. امروز بخش خصوصی دیگر نمی‌تواند به صراحت از حضور پررنگ دولتی‌ها انتقاد بکند چراکه مسوولان بخش خصوصی ارتباط بیش از اندازه‌یی با دولت پیدا کرده‌اند. در حقیقت ماهیت اتاق بازرگانی به این دلیل اهمیت داشت که این اتاق بتواند به عنوان یک مشاور مستقل صحبت کند اما در این دوره شاهد تبدیل شدن اتاق به یک تریبون دولتی هستیم.
مساله رکود و مشکلات اعضا
وظیفه اصلی هر تشکلی پیگیری درخواست‌های اعضای آن تشکل است. درحال حاضر مهم‌ترین خواسته بخش خصوصی حل مساله رکود اقتصادی است. این رکود باعث آسیب جدی به کسب و کار اعضای اتاق بازرگانی شده است. در حقیقت اگر در دوره‌های قبل شاهد تلاش بخش خصوصی برای به دست آوردن کرسی و تریبون در جلسات دولت بودیم برای این بود که این دست مشکلات گفته شود. اما امروز شاهد هستیم که با وجود داشتن فرصت گفت‌وگوی مستقیم با دولت اتاق بازرگانی در دادن راهکار برای رکود کاملا منفعل عمل کرده است. در حقیقت در یک سال گذشته اکثر وقت هیات رییسه به مساله سفر و گفت‌وگو با کشورهای دیگر اختصاص یافته درحالی که مساله مشکلات اعضا کماکان پابرجاست. این موضوع در کنار مسائل دیگری مانند تغییرات ساختاری در اتاق باعث شده است که اکثریت صاحبان کارت‌های بازرگانی نگاه مثبتی به عملکرد یک سال گذشته نداشته باشند. قرار بود در این یک سال تغییر و تحولات زیادی در اتاق بازرگانی و ساختار آن رخ دهد اما هنوز خبری از این موضوع نیست. به نظر می‌رسد مسائل درونی اتاق و وظایفی همچون پیگیری حقوق اعضا قربانی مسائلی مانند سفرهای خارجی و حضور در مجامع مختلف شده و رییس اتاق فرصت کافی برای رسیدگی به این موضوعات را ندارد.
عدم همکاری لازم در هیات رییسه
در دوره قبل ما شاهد نواب رییسی پرکار و پرتحرک بودیم هر چند که رییس اتاق چهره‌یی مطرح‌تر بود اما باز هم نقش نواب رییس بسیار پررنگ بود. اما در این دوره با وجود حضور چند چهره مطرح به عنوان نواب اما کمتر خبری از آنها در کارهای اتاق بازرگانی است.
مسعود خوانساری و پدرام سلطانی حتی از دوره قبل که یکی تنها عضو هیات نمایندگان و دیگری نایب‌رییس آخر بود بسیار کم فروغ‌تر شده‌اند و هیچ صحبتی از آنها نیست. محمدرضا انصاری که یکی از مطرح‌ترین شرکت‌های ایران را مدیریت می‌کند امروز بسیار نقش کمرنگی در اتاق بازرگانی ایفا می‌کند.
غلامحسین شافعی که تجربه یک سال و نیم ریاست اتاق بازرگانی را در کارنامه دارد امروز مدت‌هاست که در مجامع مختلف سکوت می‌کند و هیچ خبری از نطق‌های جنجالی وی نیست.
به نظر می‌رسد بخشی از این موضوع به عدم تقسیم وظایف در هیات رییسه مربوط باشد. درحال حاضر در هیات رییسه هیچ خبری از تقسیمات دوره قبل نیست و مشخص نیست که هر کدام از این چهره‌ها قرار است چه کاری انجام دهند. در عوض رییس اتاق که خود نقش سخنگوی اتاق را نیز ایفا می‌کند در تمامی مجامع حضور پیدا کرده و نه تنها به نمایندگی از اتاق بازرگانی بلکه به نمایندگی از 2 اتاق اصناف و تعاون نیز به ابراز نظر می‌پردازد.
از سوی دیگر کارهای داخلی اتاق به جای هیات نمایندگان به مشاورین رییس واگذار شده است. این درحالی است که بسیاری از این مشاوران کاندیدای حضور در هیات نمایندگان بوده‌اند اما بخش خصوصی به آنها اعتماد نکرد با وجود این در این دوره به عنوان مشاور حتی در جزیی‌ترین مسائل اتاق بازرگانی دخالت می‌کنند.
بایکوت کامل چهره‌های کارآمد گذشته اتاق
اتاق بازرگانی از ابتدای انقلاب شاهد حضور چهره‌های فراوانی در درون خود بوده است. در این دوره به نام جلوگیری از اختلاف تمامی این چهره‌ها به دست فراموشی سپرده شده‌اند. اگر اتاق بازرگانی توانست در مقاطعی بسیار اثرگذار و متفاوت باشد دلیل اصلی آن را باید در تقابل گروه‌ها با اندیشه‌های مختلف دید. در این دوره سیاست رییس اتاق ایران حذف به عقاید برای جلوگیری از بروز اختلاف نظر بود. با این وجود همانطور که گفته شد این اختلاف نظر امروز درحال شکل‌گیری است و موافقانی که باعث ریاست این هیات رییسه شدند امروز به منتقدان اصلی آن بدل گشته‌اند. به نظر می‌رسد کنار گذاشتن چهره‌های قدیمی اتاق کم کم خود را در بی‌تجربگی اتاق در تقابل با دولت نشان می‌دهد.
در مجموع می‌توان نتیجه گرفت که به زودی اتاق بازرگانی با مشکلات جدی‌تری روبه‌رو خواهد شد. این یک روال است که اتاق در دوره‌های مختلف ابتدا با همدلی کار خود را آغاز کند ولی در پایان دوره اختلاف نظرهایی ایجاد شود اما امروز شاهد این هستیم که این اختلاف نظرها بسیار زودتر از موعد درحال شکل‌گیری است و تنها با گذشت یک سال اختلافات به انتقادهای تند هیات نمایندگان از هیات رییسه بدل شده است.
