گروه اقتصاد کلان
حدود هفت ماه پس از توافق هستهیی و سه ماه پس از اجرایی شدن برجام، ایران هنوز به دلارهای امریکایی دسترسی ندارد و طبق قوانین امریکا که از سال 2006 به اجرا درآمده بانکهای ایرانی نمیتوانند در اتاق پایاپای فدرال رزرو، دلار امریکا را تصفیه کنند. این موضوع که مورد انتقاد ایران قرار گرفته است، کاخ سفید را بر آن داشته تا طرحی را آماده کند که ایران بتواند دسترسی محدود به دلارهای امریکایی پیدا کند. به گزارش «تعادل» به نقل از والاستریت ژورنال، دولت اوباما در حال طراحی برنامهیی است که به ایران اجازه دهد تا دسترسی محدودی به دلارهای امریکایی بیابد. این روزنامه در گزارشی با اعلام این مطلب به نقل از برخی اعضای کنگره و نیز یک مقام سابق امریکایی نوشت که این برنامه در راستای کاهش تحریمها علیه ایران است. والاستریت ژورنال در ادامه گزارش خود مینویسد که این طرح در حالی ارائه میشود که ایران انتقادهای زیادی را مطرح کرده که با وجود توافق هستهیی که در سال گذشته میان ایران و 6 قدرت جهانی صورت گرفت، تهران هنوز نتوانسته است از منافع اقتصادی این توافق بهره کافی ببرد.
مدیران بانکهای اروپایی و آسیایی در مصاحبههایی که اخیرا انجام دادهاند، گفتهاند که آنها با توجه به ترسی که از اقدام متقابل خزانهداری ایالات متحده و مقرراتی که مبادلات دلار با شرکتهای ایرانی را منع میکنند، دارند مایل به اجرای هیچ تراکنش مالی با ایران نیستند این در حالی است که اکثر مبادلات بینالمللی ایران علیالخصوص در بخش نفت و گاز با دلارهای امریکایی صورت میگیرد.
والاستریت ژورنال به نقل از مقامات کنگره مینویسد که خزانهداری ایالات متحده در حال بررسی این موضوع است که چگونه مجوز دسترسی دلار برای نهادهای مالی ایران را در اتاق پایاپای فلات قاره ایالات متحده صادر کند که الزامی به درگیری بانکهای امریکایی نداشته باشد. یک مقام کنگره که توسط دولت در خصوص این طرح توجیه شده است با اشاره به این نکته که هنوز این طرح نهایی نشده میگوید: «آنها بهدنبال دو مکانیسم برای مبادله تجاری دلار هستند بهطوری که در کوتاهمدت تراکنش نرمال بانکی را متوقف کنند.»
تصمیمی بدون نیاز به تصویب کنگره
این روزنامه اقتصادی امریکا با اشاره به این نکته که با وجود توافق هستهیی تیرماه، هنوز قانون امریکا بانکهای ایالات متحده و خارجی را از معامله دلاری با ایران منع کرده است، مینویسد که عملکرد خزانه در خصوص دسترسی ایران به دلار نیازمند تصویب کنگره نیست. همین موضوع باعث شده است که اعضای کنگره نسبت به این طرح واکنش نشان دهند بهطوری که پل رایان، عضو جمهوریخواه کنگره و رییس آن اظهار داشته که کنگره با تصویب طرحی جلو این کار را میگیرد. هنوز وزارتخانههای خزانهداری و خارجه ایالات متحده در خصوص این طرح که به ایران اجازه دسترسی محدود به دلارهای امریکایی را میدهد، اظهارنظری نکردهاند.
اما جاکوب لیو، معاون وزیر خزانهداری ایالات متحده در هفتههای اخیر تاکید کرده بود که ایالات متحده باید با «روح و متن» توافق هستهیی منطبق باشد و به ایران کمک کند تا از منافع اقتصادی این توافق بهره ببرد. برخی مقامات کنگره هم متعاقب این عمل گفته بودند که انتظار دارند تا خزانهداری در هفتههای در پیشرو کاری انجام دهد.
توصیه کمک به تجارت با ایران
بنا به گفته مقامات ایالات متحده، مسوولان خزانهداری و خارجه در هفتههای اخیر به خاورمیانه، اروپا و آسیا سفر کردهاند و بدون اشاره به طرح مورد نظر با مقامات خارجه و بخش تجاری این کشورها در خصوص کمک به تجارت ایران مذاکره کردهاند.
روز چهارشنبه آقای لیو در موسسه بینالمللی صلح کارنگی سخنرانی کرد و این بحث را مطرح کرد که اگر ایالات متحده در خصوص توافق هستهیی با ایران همکاری نکند تا از منافع اقتصادی آن بهره ببرد، اعتبار بینالمللی ایالات متحده به خطر میافتد.
به گفته آقای لیو، «این ریسک که تحریمها به بیش از حد برسد، در نهایت باعث میشود که فعالیتهای تجاری از سیستم مالی ایالات متحده دور بشود و اگر آلترناتیوهایی که برای ایالات متحده به عنوان مرکزی برای فعالیتهای مالی در نظر گرفته شده است، نقش بزرگتری را ایفا کنند این خطر حادتر خواهد شد.»
اعضای هر دو حزب کنگره گزارشهایی را که گفتهاند کاخ سفید در حال آمادهسازی طرحی برای دسترسی ایران به دلارهای امریکایی است را مورد سرزنش قرار دادهاند.
ابراز نگرانی جمهوریخواهان
در همین حال به گزارش رویترز، انتشار اخباری در مورد تصمیم کاخ سفید برای صدور مجوز معاملات دلاری با ایران جمهوریخواهان کنگره امریکا را بهشدت نگران کرده است.
مقامات دولتی امریکا میگویند: باز کردن راه معاملات دلاری با ایران در وزارت خزانهداری در حال بحث و بررسی است اما هرگونه تغییر سیاستی که انجام شود بهمعنای دسترسی گسترده ایران به نظام بانکی امریکا نخواهد بود.
یک مقام آگاه دولت امریکا در این باره گفت: دولت امریکا در نظر دارد، برخی تحریمهای علیه ایران را کاهش دهد و به شرکتهای غیرامریکایی اجازه دهد برای انجام معاملات دلاری با ایران دسترسی محدودی به نظام بانکی امریکا داشته باشند. وی افزود: این موضوع در حال مطالعه است و تاکنون هیچ تصمیمی گرفته نشده است و چنین تصمیمی قریبالوقوع نیست. رویترز همچنین نوشت: پیشتر جک لو وزیر خزانهداری امریکا نسبت به تاکید بیش از حد امریکا بر ابزار تحریم هشدار داده و گفته بود این کار اعتبار امریکا در سطح جهانی را خدشهدار میکند. این در حالی است که جمهوریخواهان کنگره بهشدت مخالف هرگونه کاهش تحریمها علیه ایران هستند.