ایجاد 1.2 میلیون شغل در دولت روحانی
احمدتوکلی اشتباه خود را پذیرفت
«آیا دولت یازدهم در ایجاد اشتغال موفق عمل کرده است؟» این سوالی است که نهتنها از سوی جامعه آکادمیک و روشنفکری کشور مطرح میشود بلکه ذهن مخالفان و منتقدان دولت را هم بهشدت درگیر کرده است. اما میان همه نظرات موافق و مخالف یک نقطه اشتراک وجود دارد و آن هم این است که با وجود عملکرد مثبت دولت یازدهم در بهسامانکردن متغیرهای کلانی همچون تورم و رشد اقتصادی اما وضعیت اشتغال همچنان در شرایط نامساعدی است؛ اتفاقی که برخی آن را ناشی از رکود و سیاستهای غلط دولتهای قبلی میدانند و برخی از تندروترها هم منشأ آن را کمکاری و عدمتحقق وعدههای دولت معرفی میکنند. هفته پیش احمد توکلی در پی نامهنگاریهای متوالی خود نامهیی خطاب به معاون اول رییسجمهور نوشته و به استناد گزارش اخیر مسعود نیلی در رابطه با بیکاری، نتیجه گرفته بود که طی 27ماه (2سال و 3ماه از تابستان 92 تا پاییز 94) دولت یازدهم نهتنها نتوانسته است بهطور خالص شغلی ایجاد کند، بلکه هر ماه 5352ایرانی نیز شغل خود را از دست دادهاند. اما مسعود نیلی این اعداد را یک اشتباه محاسباتی این نماینده مجلس خوانده و توضیح داده تنها عاملی که میتواند باعث بروز چنین اشتباهی
شده باشد، تعجیل و غفلت یا اغماض غیراخلاقی از مبانی آماری مربوطه در فضای انتخاباتی کنونی است. در ادامه متن نامه مسعود نیلی به احمد توکلی را با توضیح آمار بیکاری و آمار اشتغال در دولت یازدهم میخوانیم.
اغماض غیراخلاقی از مبانی آماری
در نامه تاریخ سهشنبه ۲۷ بهمن ۱۳۹۴ جنابعالی که به عنوان جناب آقای جهانگیـری معاون اول محـترم رییسجمهور انتشار عمومی پیدا کرد، علاوه بر مطالبی که خطاب به ایشان نوشتهاید و بنده به آنها نمیپردازم، در پاراگراف دوم بند «۴» به مصاحبه اینجانب در مورد میزان بسیار اندک خالص اشتغال ایجاد شده طی سالهای ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ براساس آنچه اینجانب در برنامه پایش ۲۵ فروردین ۱۳۹۲ ارائه کردم، پرداخته و اعلام کردهاید: «مقایسه آمار مشابه تعداد شاغلان سالهای ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ نشان داد در طول سالهای میانی دولت سابق، هر سال فقط ۱۴هزار شغل ایجاد شده است. رسانههای منسوب به اصلاحطلبی، فردای پخش آن برنامه پایش، آمار ارائه شده توسط دکتر نیلی را تکاندهنده خوانده و با تمسخر تعداد اشتغال ایجاد شده در دوره آن دولت را حدود صفر اعلام کردند». در ادامه با ارائه آماری ادعا کردهاید که با بهکارگیری همان روشی که بنده آمار مذکور را استخراج کردهام، میتوان نتیجه گرفت که خالص اشتغال ایجاد شده در فاصله ۲۷ ماه فعالیت این دولت (از پایان تابستان ۱۳۹۲ تا پایان پاییز ۱۳۹۴) با بیش از ۱۴۴هزار نفری کاهش مواجه بوده است؛ به این معنی که عملکرد دولت یازدهم در
زمینه اشتغال، به مراتب بدتر از آن چیزی است که بنده در آن تاریخ گزارش کردهام. ضمنا در همان تاریخ، مطلب دیگری تحت عنوان: «در دولت فعلی هر ماه ۵۳۵۲نفر شغلشان را از دست دادهاند»، با کلماتی کاملا مشابه، اینبار از طرف بخش اقتصادی سایت الف انتشار پیدا کرده که همان ادعا را مطرح کرده است. در ادامه توضیح خواهم داد که جنابعالی مرتکب اشتباهی محاسباتی شدهاید و از آنجا که این اشتباه از نظر مبانی آماری بدیهی و ابتدایی است، تنها عاملی که میتواند باعث بروز آن شده باشد، تعجیل و غفلت یا اغماض غیراخلاقی از مبانی آماری مربوطه در فضای انتخاباتی کنونی است.
۱. آماری که از سوی اینجانب در برنامه پایش ارائه شد، از مقایسه میزان اشتغال «سالانه» طی سالهای ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ به دست آمده بود که به دلیل اهمیت بالای نتایج و وسواس اینجانب، با نتایج سرشماری سالهای ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ نیز کنترل مجدد و راستیآزمایی شده و اساسا به دلیل کنترل با نتایج سرشماری بود که سال شروع بررسی را بهجای سال ۱۳۸۴ یعنی شروع بهکار دولت نهم، سال ۱۳۸۵ قرار داده بودم؛ چون نمیخواستم خدشهیی در این ارزیابی مهم از نظر علمی وارد شود. آمار ارائه شده توسط اینجانب، ارقام قابل مقایسه با هم را مبنا قرار داده بود؛ درحالیکه همانطور که توضیح داده خواهد شد، در محاسبه جنابعالی یا افرادی که برای شما این محاسبات را انجام دادهاند، ارقام «فصلی» ناهمسان با یکدیگر مبنای مقایسه قرار گرفته است. لازم به توضیح است کسانی که حداقل آشنایی با دادههای اقتصادی دارند میدانند که غالب متغیرهای اقتصادی، دارای «رفتار فصلی» هستند که همین ویژگی باعث میشود ارقام سالانه، جمع ساده ارقام فصلی نباشد و در اصطلاح، پس از «فصلی زدایی» مورد استفاده قرار گیرند. توجه به رفتار فصلی، بهویژه در آمار بازار کار ایران به دلیل تعداد قابل توجه شاغلان
بخشهای کشاورزی و ساختمان دارای اهمیت زیاد است. لذا کارشناسان (و طبیعتا اقتصاددانان) هیچگاه آمار فصل پاییز یک سال را با آمار فصل تابستان سال دیگر مقایسه نمیکنند؛ چراکه قیاس صورت گرفته قیاس نادرستی است.
۲. تعداد شاغلان کل کشور همواره در فصول بهار و تابستان بیش از پاییز و زمستان بوده است. از آنجا که برخی شغلها در کشور، بهخصوص در بخشهای کشاورزی و ساختمان، فصلی است؛ در فصول بهار و تابستان که فصل فعالیتهای بیشتر است، افراد بیشتری نسبت به فصول پاییز و زمستان مشغول کار هستند. بنابراین اگر کسی بخواهد مخاطب را به اشتباه بیندازد، مستقل از اینکه چه دورهیی را بررسی میکند میتواند آمار پاییز را با تابستان مقایسه کند و نتیجه دلخواه خود را در زمینه نامطلوب بودن عملکرد اشتغال بگیرد. در ۱۰سال گذشته، اشتغال فصل پاییز بهطور متوسط، حدود ۶۳۰هزار نفر از فصل تابستان کمتر بوده است. لذا ممکن است اشتغال فصل پاییز در یک سال کمتر از اشتغال فصل تابستان سال قبل باشد ولی کل اشتغال سال بیشتر باشد یا بالعکس. به همین دلیل متغیرهای فصلی را در هر فصل «صرفا با فصول مشابه» در سالهای مختلف مقایسه میکنند و مقایسه آمار فصل پاییز یک سال با فصل تابستان ۲سال قبل اساسا مقایسهیی نادرست و بیمعنی است.
۳. با توجه به توضیحات ارائه شده، اگر بهجای مقایسه نادرست آمار اشتغال فصل تابستان ۱۳۹۲ با پاییز ۱۳۹۴، بهطور صحیح تعداد شاغلان فصل تابستان و پاییز ۱۳۹۲ متناظراً با تابستان و پاییز ۱۳۹۴ مقایسه شود مشاهده خواهید کرد که برخلاف نتیجهیی که جنابعالی گرفتهاید، در فصل تابستان ۱۳۹۴ نسبت به تابستان ۱۳۹۲، ۲۱۲هزار نفر (ماهانه ۸۸۳۳نفر افزایش اشتغال) و در فصل پاییز ۱۳۹۴ نسبت به پاییز ۱۳۹۲، یک میلیون و ۱۷۹هزار نفر به تعداد شاغلان (افزایش ماهانه بیش از ۴۹هزار نفر) طی ۲۴ماه گذشته افزوده شده است.
برای اعمال دقت و اطمینان کامل، لازم است ارقام فصلی زدایی شده سالانه مورد استفاده قرار گیرد اما تا زمان انتشار آن، محاسبه ارائه شده در اینجا، حداقل از این نظر که ارقام قابل مقایسه با یکدیگر را مورد استفاده قرار داده، اشتباه فاحش رخ داده در محاسبات جنابعالی را ندارد. در اینجا برای جلوگیری از اطاله کلام به افزایش غیرطبیعی تعداد شاغلان در دو فصل اول سال ۱۳۹۲ نمیپردازم. کسانی که علاقهمند به بررسی این موضوع جالب هستند، میتوانند به مجموعه مقالات ارائه شده در کنفرانس سال گذشته اقتصاد ایران، برگزار شده توسط موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامهریزی مراجعه کنند. همینقدر اشاره کنم که تابستان سال ۱۳۹۲ مبنای مناسبی برای ارزیابی مقایسهیی اشتغال نیست. از مطالب ارائه شده میتوان نتیجه گرفت که بر خلاف ادعای کاهش اشتغال طی دوره مورد اشاره به میزان بیش از ۵۰۰۰ نفر در ماه، اگر مقایسه بهصورت صحیح انجام شده و سعی نشود از آمار و ارقام بهطور نادرست در ایام انتخابات استفاده شود، مشاهده خواهد شد که تعداد شاغلان نیز افزایش داشته و انتظار میرود با تداوم این روند، اشتغال سال ۱۳۹۴ بهطور معناداری بیش از اشتغال سال ۱۳۹۲
باشد.
لازم به توضیح است اساسا موضوع اشتغال و بیکاری مساله پیچیدهتری نسبت به تورم و رشد اقتصادی است و لذا بهبود وضعیت بازار کار در دوره طولانیتری نمود پیدا میکند. باید توجه داشت بازار کار کشور در اثر تحولات اقتصادی یک دهه گذشته و عدم اشتغالزایی طی این دوره به وضعیت کنونی رسیده است و نباید انتظار داشت طی ۲سال مشکلات آن حل شود. بهبود وضعیت بازار کار نیاز به زمان و اتخاذ سیاستهای صحیح اقتصادی دارد. از طرفی توفیق سیاستهای اقتصادی نیز نیازمند فضای آرام سیاسی و اقتصادی در کشور است. بنابراین شایسته است افرادی که خود را خیرخواه مردم معرفی میکنند، سعی نکنند با بازی با آمار و ارقام، فضای سیاسی، اقتصادی کشور را متلاطم کرده و مردم را نسبت به سیاستهای اقتصادی که طی دو سال گذشته سبب ثبات اقتصادی کشور شده و برخی شاخصهای اقتصادی را از وضعیت بحرانی سالهای ۹۱ و ۹۲ به دامنههای قابلقبولتری رسانده، بیاعتماد کنند.
۴. جناب آقای دکتر توکلی، جنابعالی در مناسبتهای مختلف خود را به عنوان یک فرد منصف و فارغ از مناقشات گروهی معرفی کردهاید. واقعا جای این سوال بهطور جدی وجود دارد به عنوان کسی که تحصیلات اقتصاد دارد و سالها در کسوت نمایندگی گزارشهای مختلف اقتصادی تهیه شده توسط سازمانها و وزارتخانههای مختلف را ملاحظه کرده، چگونه عدم ایجاد اشتغال در فاصله سالهایی که کشور بهطور استثنایی از وفور درآمدهای نفتی برخوردار بوده است را آن هم با یک محاسبه غلط که احتمال سهوی بودن آن کم است با دورهیی که اقتصاد ایران از یک طرف بزرگترین رکود تورمی تاریخ خود را تجربه کرده و از طرف دیگر با شدیدترین کاهش مهمترین عنصر درآمدی خود (درآمدهای نفتی) مواجه است و اتفاقا در دوره وفور، بسیار به آن وابستهتر شده مقایسه میکنید. مطمئن هستم این را میدانید که کل درآمد ارزی حاصل از صادرات نفت امسال کشور بسیار نزدیک به رقم حدود ۲۱میلیارد دلار تحت عنوان عجیب اشتباهات آماری!!! یکسال دوره وفور و تنها کمی بیشتر از درآمد نفتی دو ماه کشور در سال ۱۳۹۰ بوده است. ارقامی که نمیدانم چطور از سوی جنابعالی نادیده گرفته شد. همچنین مطمئن هستم که میدانید کشور
با تنگنای شدید ارزی، بسیار دشوار اداره میشود و در بیان جزئیات این دشواری هم محدودیتهایی دارد که باز مطمئنم به آن واقفید. آنگاه فقط برای جلبتوجه انتخاباتی همه این بدیهیات را نادیده میگیرید.
در پایان پیشنهاد میکنم برای نشان دادن حسن نیت و برای رد این شبهه که ارائه آمار نادرست ذکر شده جنبه انتخاباتی نداشته، صادقانه اعلام کنید که محاسبه صورت گرفته از سوی جنابعالی اشتباهی سهوی بوده است. این اقدام میتواند یک گام به سوی اثبات حسن نیت شما باشد. آزمونی بسیار ساده اما بسیار مهم برای شما خواهد بود.
در همین حال احمد توکلی هم توضیحی داده است. او ضمن تشکر از مسعود نیلی دو نکته را ذکر کرده است:
۱- استدلال ایشان از حیث استناد به آمارها و استنتاج وضعیت بیکاری در دولت فعلی درست است و چنانچه خودشان هم اشاره داشتند، اشکال کار من ناشی از اعتماد به گزارش کارشناسی تهیه و منتشر شده در سایت الف بوده است.
۲- آقای دکتر نیلی ضمن توضیح درستی که دادهاند دعاوی نادرستی نیز داشتهاند. مانند اینکه من در دولت قبلی در برابر کژرویها موضع نمیگرفتم یا در تحلیل عملکرد دولت فعلی توجه به تفاوت امکانات این دولت و دولت سابق ندارم یا انگیزه انتخاباتی محض از بیان آمارها داشتهام.
پاسخگویی به این موارد را به بعد از انتخابات موکول میکنم تا باز زمینه تعبیر و تفسیر انتخاباتی فراهم نشود و سوء تصور جدیدی پیش نیاید. البته آقای دکتر نیلی به حقیقت مهمی که جانمایه پاسخ اینجانب به معاون اول محترم رییسجمهور بوده است، اذعان کردهاند که کشور دچار فراگیرترین و بیسابقهترین رکود شده است حقیقتی که با اعلام مکرر رییسجمهور محترم مبنی بر خروج کشور از رکود مغایرت آشکار دارد.
