رقابت توأم با مشارکت ایران و چین
نادره شاملو مشاور سابق بانک جهانی
طرح جاده ابریشم قرن بیستویکم از سال 2013 به وسیله رییسجمهور چین به عنوان یک کمربند اقتصادی ابریشم و جاده ابریشم دریایی قرن بیستویکم مطرح شد که در نهایت قادر است چین را به غرب متصل کند. در گذشته نیز جاده ابریشم با هدف اتصال چین به غرب و غرب به چین شکل گرفته بود.
برخی جزئیات بیشتر این ابتکار چین که در سال 2013 با عنوان «ابتکار یک کمربند- یک جاده» ارائه شد، در برگیرنده دو شبکه عظیم یعنی «جاده ابریشم جدید» و «جاده ابریشم دریایی قرن بیست و یک» است. این ابتکار به مسیرهای زمینی و دریاییای اشاره دارد که هدف آن اتصال حلقه اقتصادی شرق آسیا در یک سو و حلقه اقتصاد اروپایی توسعه یافته در سوی دیگر است که پتانسیل توسعه عظیم اقتصادی را برای این کشورها به دنبال خواهد داشت.
طی 2دهه گذشته، مرکز ثقل اقتصاد جهانی به دلیل جمعیت بالا، افزایش شهرنشینی و چشماندازهای مثبت تجارت و سرمایهگذاری به سمت شرق تمایل پیدا کرده است. انتظار میرود رشد اقتصادی آینده آسیا به دلیل توسعه طبقه متوسط در داخل این کشورها، موجب افزایش تقاضای داخلی شود. این امر موجب افزایش ارتباطات و توسعه اقتصادی از طریق مسیرهای زمینی و دریایی از رهگذر انتقال کالا، خدمات، اطلاعات، نیروی کار و فرهنگی خواهد شد که اقتصاد چین را با همسایگانش یکپارچه ساخته است. چین برای اجرایی کردن این طرح، صندوقی به ارزش 40میلیارد دلار ایجاد کرد. از سوی دیگر تلاش کرد تا انگیزه لازم برای اجرای طرحهای زیربنایی را به کشورهای منطقه دهد. برای این کار چین بانک توسعه زیر ساخت آسیایی را با 57 عضو و 100میلیارد دلار سرمایه تاسیس کرد و ایران یکی از اعضای مهم و موسس در آن است.
حال با تشریح این مقدمات باید دید جایگاه ایران در این میان چیست؟ ایران در این طرح نقش کلیدی دارد چون هم یک گذرگاه انرژی در خاورمیانه است هم اینکه با 15 کشور هم مرز دریایی یا زمینی است. به لحاظ دریایی نیز یک گذرگاه آبی مهم برای رسیدن به مناطق شمالی و جنوب غربی جهان است. ایران در حملونقل کالا از چین به قفقاز و آسیای میانه، نقش تعیینکننده دارد.
موضوعی که مهم است، این است که ایران باید سعی کند در چیزهای دیگری با چین به واسطه این جاده، از یکسو رقابت و از سوی دیگر مشارکت کند. برای این کار نیاز به تحقیقات بازار و بازاریابیهای دقیق و منطقی دارد. کشورهای استقلال یافته از شوروی سابق، گرایشات زیادی به ایران به لحاظ فرهنگی، تاریخی و... دارند. ایران باید با شناسایی سلایق و ارتقای محصولات خود، فراگیری زبانهای این کشورها برای ارتباط بهتر با مردم این مناطق و... مردم این کشورها را به لحاظ اقتصادی دریابد. در این راهکار میتوان از چین خیلی چیزها یاد گرفت که توانسته در مدت نسبتا کوتاه بازارهای صادراتی بسیاری را پیدا کند. در ایران باید با محصولات تراز اول خود همچون فرش، قالی، صنایع دستی و سنتی خود و نیز انجام تحقیقات بازار، موقعیت ویژهیی برای خود به یاری این جاده ایجاد کند. جاده ابریشم در کنار شکوفایی اقتصادی باید راهی برای گفتوگوی فرهنگی برای ایران باشد. ایران میتواند براساس مطالعات و محاسبات صندوق بینالمللی پول تولیدات و صادرات غیرنفتی خود را تا 2برابر افزایش دهد. رشد بهرهوری کل عوامل تولید در ایران در حال نزول بوده است و در حال حاضر منفی است. ایران باید
بهرهوری را افزایش دهد. این کشور باید بکوشد صادرات خود و نیز تنوع محصولاتش برای صادرات را افزایش دهد. بازاریابی کالاها نیز بسیار مهم است.
ایران از کشورهای استقلال یافته از شوروی سابق غافل نباشد. در این حوزه و با توجه به مرز مشترک ایران با آنها، با دنیای عرب در این حوزه رقابتی ندارد. تاریخ مشترک، ریشههای فرهنگی و... امکان ارتباط ایران را با آنها افزایش میدهد.
بنابر محاسبات جدید بانک جهانی رشد جهانی در آینده نزدیک تا میانه 2درصد تا 2.5درصد خواهد بود. برای ایران رشدی بین 4 تا 8درصد پیشبینی میشود و برای کشورهای استقلال یافته از شوروی سابق، رشدی حدود 4درصد متصور هستند که از میانگین رشد اقتصادی جهان بالاتر است. به این ترتیب، کشورهای این منطقه نیازمند واردات و سرمایهگذاری هستند. از سویی درآمد سرانه آنها بالا میرود و این یعنی افزایش قشر متوسط آنها. با بالا رفتن سطح توقعات و استانداردهای زندگی آنها، فضا برای سرمایهگذاری و نیز ورود به این کشورها افزایش مییابد. بر این اساس شناسایی سلایق آنها و تلاش برای جذب آنها به سمت ایران یک ضرورت و یک فرصت مناسب برای ایران است. در حوزه کشاورزی، وسائل خانگی و اجناس مصرفی و... ایران این بازار را دریابد. کشورهای این منطقه، به تنهایی ترجیح میدهند به ایران بیش از روسیه و چین گرایش داشته باشند. چین در حال حاضر شرایط خاص کشورهای مذکور را دریافته است. این مناطق حدود 300-200میلیون نفر جمعیت دارند. جمعیتی به اندازه امریکا. ما باید زودتر از چین آنها را به سمت خود بکشیم. ایرانیها باید زودتر زبان روسی و دیگر زبانهای این کشورها و نوشتن به
خط سیریلیک یا غیره را برای ارتباط با این مناطق فراگیرند.
من زمانی با تاجیکها کار کردم. با اینها که رودرو و شفاهی میتوانستیم حرف بزنیم ولی به صورت مکتوب با هم مشکل داشتم. چون من به خط فارسی مینوشتم و آنها به خط سیریلیک و در عمل قادر نبودیم خط یکدیگر را بخوانیم.
باید تلاش کنیم وارد تبادلات دانشجویی، فرهنگی و سنتی شویم. ایران باید نگاهش را به این مناطق تغییر دهد. ما در چند دهه اخیر خیلی سعی کردیم که با ممالک عربی و خاور نزدیک ارتباط حاصل کنیم ولی واقعیت این است که کشورهای شمال ایران موقعیتهای بیشتری برای پیشرفت اقتصادی ما دارند.
منبع: تسنیم
