پیشنهاد تاسیس سازمان نظام علوم اجتماعی

گروه اقتصاد اجتماعی|

شهره مجمع، کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی|

محمدرضا مجمع، کارشناسی ارشد فنی و مهندسی|

در طول یک دهه گذشته تعداد دانشجویان گروه آموزشی علوم انسانی چهاربرابر شده است. این تعداد ضمن قابل توجه بودن در مقایسه با سایر گروه‌های آموزشی یعنی علوم پایه، کشاورزی و دامپزشکی، فنی و مهندسی، علوم پزشکی و هنر، نشان از حجم بیشتر فارغ‌التحصیلان، اختصاص منابع انسانی و امکانات آموزشی بیشتر در این گروه آموزشی دارد. در کنار آن نرخ بیکاری دانش‌آموختگان علوم انسانی به ویژه علوم اجتماعی نشان از رشد کمی تعداد دانش‌آموختگان و به نسبت افزایش موج بیکاری در این رشته دارد (نرخ بیکاری علوم اجتماعی و رفتاری 20.4 درصد است که رتبه دوازدهم را از نظر نرخ بیکاری در بین 23رشته تحصیلی دارد.)

به علاوه تربیت نیروی انسانی متخصص مبتنی بر بازار کار، ضرورت‌‌های تولید و ترویج علم، حساسیت برانگیز بودن ماهیت این علم در جامعه به ویژه در نظام سیاسی، یک‌جانبه بودن سفارشات تحقیقات از طرف نهادهای حکومتی، کاستی در ارزیابی تحقیقات، وجود مخاطرات شغلی، بیکاری یا اخراج مدرسان و دانشجویان در برهه‌های خاص زمانی از جمله دغدغه‌های اصلی ذی‌نفعان درگیر در حوزه علوم انسانی و در حلقه متصل به آن علوم اجتماعی است.

اطلاعات غیر رسمی موجود در خصوص وجود انجمن‌ها، مراکز، پژوهشکده‌ها و موسسات تحقیقاتی در ایران نشان می‌دهدکه حدود 100مرکز و موسسه پژوهشی در موضوعات مختلفی از جمله مذهب، اجتماع، سیاست، تاریخ، فرهنگ و اقتصاد به صورت دولتی یا نیمه‌‌دولتی و حدود 76 انجمن علمی در گروه علوم انسانی مشغول به فعالیت هستند. اما آمار و اطلاعات دقیقی از تعداد مراکز و موسسات خصوصی در دسترس نیست. این امر از یک طرف حاکی از وابستگی بودجه تحقیقاتی کشور به دولت، پراکندگی و تراکم سازمان‌ها و مراکز پژوهشی و انحصاری و سفارشی بودن تحقیقات دارد و از سوی دیگر نشان از وابستگی نهادهای علمی به دولت است که با خصوصیت اصلی نهادهای علمی یعنی استقلال علمی در تضاد است.

اما چگونه می‌توان موضوعات مهمی از قبیل اشتغال و مهارت دانش‌آموختگان، هویت صنفی، استقلال نهاد علمی، ارزیابی و کنترل فعالیت‌‌های پژوهشی و در کل مسائل درونی و بیرونی علوم انسانی و به خصوص علوم اجتماعی را منسجم و ساختارمند کرد؟

اگر بخواهیم نقاط‌ضعف و تهدیدهای علوم اجتماعی را بیان کنیم به‌طور خلاصه می‌توان به موارد ذکر شده در جدول اشاره کرد.

سازمان نظام چیست؟

سازمان نظام مدل بومی و سازگار با محیط و ساختار قانونی، اجتماعی و فرهنگی جامعه ایران و مبتنی بر ایجاد شبکه‌های صنفی است. به عبارت دیگر سازمان نظام حلقه واسطی بین دولت و نهادهای علمی جهت رفع مشکلات علمی و صنفی محسوب می‌شود.

تجربه ایجاد سازمان نظام منحصر به ایران است که هم‌اکنون 9 سازمان دارای سابقه فعالیت هستند:

*سازمان نظام علوم پزشکی (سال تاسیس؛ 1375)

*سازمان نظام دامپزشکی (1376)

*سازمان نظام پرستاری (1380)

*سازمان نظام مهندسی ساختمان

*سازمان نظام مهندسی عمران

*سازمان نظام مهندسی معدن (1381)

*سازمان نظام مهندسی کشاورزی (1381)

*سازمان نظام مشاوره و روان‌شناسی

*سازمان نظام صنفی رایانه‌یی کشور (1385)

تفاوت سازمان نظام و انجمن علمی

اهداف و کارکردهای سازمان نظام گسترده‌‌تر از انجمن‌‌های علمی است. انجمن‌‌های علمی سازمان‌های غیرانتفاعی هستند که به دولت وابسته نبوده و بر اساس توافق و شرکت داوطلبانه گروهی از افراد متخصص در یک رشته علمی شکل می‌گیرد و مدیران آنها معمولا از شخصیت‌های علمی شناخته شده و معتبر رشته علمی خود هستند. اما وظایف انجمن علمی ایجاد ارتباطات در بخش‌های مختلف آموزشی، پژوهشی، اجرایی و تولیدی و تسهیل و تبادل و گردش اطلاعات و تجربیات بین این مراکز، انتشار کتب و نشریات علمی، تشکیل کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی و برگزاری گردهمایی‌‌های علمی در سطح ملی و بین‌المللی و... است. اما سازمان نظام تشکلی تخصصی، مستقل و غیر دولتی، متشکل از کارشناسان اجرایی و دانشگاهی اعم از دولتی و غیردولتی است.

مهم‌ترین اهداف و وظایف سازمان نظام

*ارتقای توانمندی‌‌های حرفه‌یی و صنفی

*کسب اعتبارات و حمایت‌‌های مالی و قانونی از طریق مراجع ذی‌ربط

*ساماندهی اشتغال فارغ‌التحصیلان

*کمک به افزایش حضور بخش خصوصی در حوزه مورد نظر

*ساماندهی فعالیت‌‌های علمی، اجرایی و تحقیقاتی

*بالا بردن کیفیت خدمات و نظارت بر حسن اجرای آن

*اصلاح ساختار نیروی انسانی و ساماندهی تشکیلات و تاسیسات

*طراحی ساختار، برنامه‌‌ریزی، تهیه و تنظیم مبانی قیمت‌‌گذاری خدمات و تعیین نرخ خدمات قابل ارائه در هر بخش

*همکاری با نهادهای سیاستگذاری و حضور و مشارکت در مجامع تصمیم‌گیری‌*ایجاد و تحکیم روابط حرفه‌یی در سطح ملی و بین‌المللی

*تعیین شرایط احراز جهت به‌کارگیری کارکنان و استانداردهای شغلی

*حمایت و پیگیری مسائل حرفه‌یی اشخاص حقیقی و حقوقی عضو سازمان

*ارتقای دانش در فرهنگ عمومی، دانشگاهی و سازمانی

*ترویج اصول، مبانی و رشد آگاهی‌‌های عمومی نسبت به حوزه مورد نظر

*ثبت منسجم اطلاعات و آمار از کلیه فعالیت‌‌های علمی، پژوهشی، آموزشی و...

از این رو تاسیس سازمان نظام علوم اجتماعی به عنوان نهادی مستقل از دولت می‌تواند ضمن برطرف کردن مخاطرات صنفی و نقاط‌ضعف این علم در جامعه که پیش‌تر به آن اشاره شد، باعث ارتقا و استانداردسازی کیفی و کمی فعالیت‌‌ها و خدمات پژوهشی- اجرایی شده و در نهایت ارتقای دانش و آموزش اجتماعی را در بین افراد مختلف جامعه (کودکان، زنان، مردان و سالمندان در نقاط شهری و روستایی و در سطوح مختلف آموزشی و...) فراهم آورد. لازم به توضیح است که نویسندگان این یادداشت پیشبرد تاسیس سازمان نظام علوم اجتماعی را منوط به تشکیل جلسات و نشست‌‌های بحث و گفت‌وگو و توافق علمی صاحب‌نظران و کنشگران این حوزه و تصمیم‌گیری برنامه‌‌ریزی و تدوین استراتژی‌‌های مناسب می‌‌دانند.

مشاهده صفحات روزنامه