اقتصاد ایران ظرفیت‌های فوق‌العاده‌ای دارد
هدی احمدی
آلن ایر، سخنگوی فارسی‌زبان وزارت امور خارجه ایالات متحده امریکا که به علت فارسی سخن گفتنش در بین ایرانیان شناخته شده است، علاقه زیادی هم به مصاحبه با رسانه‌های ایرانی دارد هر چند پس از پایان مذاکرات هسته‌یی و حصول توافق میان 1+5 میل زیادی به مصاحبه نشان نمی‌داد. پس از اینکه سرانجام مصاحبه با «تعادل» را پذیرفت، با او در مورد شرایط پس از برجام گفت‌وگو کردیم و اینکه آیا تهدیدات مخالفان این توافق در امریکا می‌تواند مانع اجرای برجام شود. ایر، فشار لابی‌ها را بی‌اهمیت می‌داند و می‌گوید، اگر اوباما می‌خواست به این فشارها تن دهد، برجام نباید به تصویب کنگره هم برسد.
وی در گفت‌وگوی اختصاصی‌اش با ما، از اعلام آمادگی همکاری امریکا با برجستگان مسلمان در جوامع اسلامی که درصدد تضعیف داعش هستند برای نابودی این گروه تروریستی خبر داد و گفت«ما از برجستگان مسلمان در جوامع مسلمان که سخت در تلاش هستند مشروعیت و جذابیت این ایدئولوژی منحرف‌کننده داعش را تضعیف کنند، حمایت می‌کنیم. ما در دولت امریکا همراه با همکارانمان در این ائتلاف تلاش‌های وقفه‌ناپذیرمان را در جبهه‌های متفاوت- ازجمله نظامی, دیپلماتیک و بشردوستانه- ادامه می‌دهیم. راهبرد ما صحیح است و باید آن را به طور کامل اجرا کنیم». این مقام امریکایی معتقد است:«طبق برجام بعد از اینکه بعضی گام‌ها از طرف ایران برداشته شود، ورود فرش، پسته و سایر اقلام غذایی به امریکا مجاز می‌شود. در مورد کشورهای اروپایی نیز بدون تردید در دوران پساتحریم فرصت‌های زیادی برای تحکیم روابط اقتصادی بین این کشورها و ایران وجود دارد که اگر شرکت‌های اروپایی و ایرانی مایل باشند می‌توانند آن را غنیمت بشمارند» با این همه وی به عنوان سخنگوی فارسی زبان کاخ سفید درحالی که خود سیاست‌های ایران را نقد می‌کند، نقد از سیاست ایالات متحده و حتی غرب را در مورد مداخله در
کشورهای خاورمیانه و اینکه سیاست‌های مداخله‌جویانه سبب ظهور گروه‌های تروریستی مانند داعش شده است را نمی‌پذیرد. این درحالی است که بسیاری از کارشناسان و نظریه‌پردازان امریکایی مانند استفان والت، استاد دانشگاه هاروارد ظهور پدیده‌هایی مانند داعش را نتیجه عملکرد امریکا و غرب در خاورمیانه (غرب آسیا) می‌دانند. مشروح مصاحبه با آلن ایر را در زیر می‌خوانید:
برخی سناتورهای تندرو اعلام کرده‌اند که تحریم علیه ایران را در ایالت‌ها حذف نمی‌کنند. آیا قوانین آنها اجازه چنین کاری را می‌دهد و آیا آنها موفق به این کار می‌شوند؟
به نظر من درس عبرت کلیدی مذاکرات هسته‌یی این است که برای افزایش شانس حصول کامیابی همه طرف‌ها باید بر اصل کار تمرکز کرد نه اظهارات پراکنده رسانه‌یی بعضی سیاستمدارانی که ممکن است دغدغه‌هایی دیگر داشته باشند یا می‌خواهند از آب گل‌آلود ماهی بگیرند.
برای دولت امریکا آنچه حایز اهمیت است، اجرای کامل تعهدات خود نسبت به برجام بعد از روز اجراست ازجمله برداشتن تحریم‌های به اصطلاح هسته‌یی و ما متعهد به انجام همه تعهداتمان در این مورد در چارچوب توافق برجام هستیم. ما در تماس مستمر با شرکای گروه 1+5 و با نمایندگان جمهوری اسلامی ایران هستیم تا مطمئن شویم همه طرف‌ها طبق تعهدات برجام عمل می‌کنند. این پیگیری‌ها درحالی است که اخیرا در شهر وین سیدعباس عراقچی، رییس ستاد پیگیری اجرای برجام پس از پایان دیدار با استفان مال، هماهنگ‌کننده دولت امریکا درخصوص برجام از سوی امریکا دیدار کردند.
در مورد قوانین ایالتی نیز که ممکن است مانع از اجرای کامل برجام بشوند تا آنجا که اطلاع دارم درحال حاضر هیچ قانونی از این نوع وجود ندارد و هر چه باشد دولت امریکا متعهد به برداشتن گام‌های مناسب در راستای انجام وظایفمان در مورد لغو تحریم‌ها در چارچوب برجام است.
این روزها موضع مبارزه با تروریسم به دلیل حملات به پاریس خیلی شدت گرفته است. آیا غرب و امریکا برنامه‌یی برای تشویق یا فشار آوردن به کشورهایی که متحدان امریکا محسوب می‌شوند به داعش کمک می‌کنند و این موضوع را علنا هم می‌گویند، ادامه دارد؟
پوزش می‌خواهم اما با فرض نهفته در سوالتان موافق نیستم. هیچ یک از متحدانمان به داعش کمک نمی‌کنند و ذکر این نکته ضروری است که بر خلاف شایعات و شبهات که توسط برخی منابع غیرموثق منتشر می‌شود دولت امریکا به هیچ‌وجه از گروه تروریستی داعش حمایت نمی‌کند. من سخنگوی «غرب» نیستم اما به عنوان سخنگوی فارسی‌زبان وزارت امور خارجه می‌توانم بدون هیچ تردیدی بگویم که دولتمان همراه با جامعه جهانی ازجمله متحدان ما کار می‌کند تا هدف اعلام شده پرزیدنت اوباما - یعنی تضعیف و نهایتا انهدام گروه ترورسیتی داعش - تحقق یابد.
همان‌گونه که قبلا گفته‌ایم در راستای رسیدن به این مطلوب، راهبردی جامع داریم که هم ابعاد قوای ما- نظامی، اطلاعاتی، اقتصادی و توان جوامع ما- به کار برده شود. این یک مبارزه درازمدت خواهد بود با فراز و نشیب‌های فراوان اما شک ندارم که در این نبرد حق و باطل ما پیروز می‌شویم.
مقالات زیادی چاپ شده است که نشان می‌دهد گروه‌های فشار یا لابی‌ها ازجمله«ایران‌هراسی» که سال‌های اخیر پروژه برخی از این گروه‌ها بوده است چگونه با صرف پول می‌توانند روی سیاست‌های خارجی امریکا تاثیر بگذارند. شما این موضوع را چگونه توضیح می‌دهید؟
سیاست دولت امریکا نسبت به ایران هیچ‌وقت نتیجه تاثیرگذاری گروه‌های فشار یا لابی‌ها نبوده. اگر مساله فقط «گروه‌های فشار» امریکا بود بقیه جامعه جهانی بی‌تفاوت می‌ماند و به طور منسجم همگام امریکا نمی‌شدند و اگر این «گروه‌های فشار» حرف آخر را در مورد ایران می‌زدند پس چطور آقای اوباما موفق شد که برجام را از خطر رد شدن توسط کنگره عبور دهد؟ من خوب می‌دانم که برخی در ایران شیفته نظریه‌های توهم توطئه‌گرایان هستند اما به دید من این ساده‌انگاری محض محسوب می‌شود.
بحث مغز متفکران پشت پرده با نیات شیطنت‌آمیز کارتون بازی است نه سیاست‌ورزی. سیاست دولت امریکا در مورد ایران همیشه منطقی بوده و نتیجه فعل یا ترک فعل جمهوری اسلامی ایران است.
اینکه داعش می‌تواند از میان اروپایی‌های نسل دوم، سوم و مهاجران به خصوص در فرانسه عضوگیری کند، نشان‌دهنده بحران عمیقی است که در دل آن جامعه ایجاد کرده که لزوما با بمباران داعش در سوریه حل نخواهد شد. آیا فکر نمی‌کنید که غرب باید به سیاست‌هایی که عجولانه در عرصه سیاست‌های خارجی در پیش گرفته است و نیز دلایل حل نشدن یا ادغام این گروه‌ها در جامعه خودش توجه کند؟
بله ناگفته پیداست که امنیت پایدار در منطقه و غلبه بر تروریست‌های شرور امثال داعش باید در بستر کاهش جذابیت این نوع جزمیت‌های افراطی در روند عضو‌گیری‌شان و انصراف اعضای بالقوه از پیوستن به صفوف آن شروع شود و برای منصرف کردن جوانان سردرگم، جوامع متعدد ما باید فعال باشند تا همه اطلاعات و ابزار لازم را در دست داشته باشند تا قبل از اینکه کار به خشونت بکشد این جذابیت کاذب را خنثی کنند. نباید یک کلاغ چهل کلاغ کنیم. از اینکه گروهی افراطگرای تروریستی مثل داعش می‌تواند یک مشت از جوانان ساکن غرب را به خود جذب کند این به آن معنا نیست که در غرب بحران ماهوی وجود دارد.
حملات اخیر در پاریس نشانگر این حقیقت تلخ است که برای انجام حملات تروریستی نیاز به گروه‌های بزرگی نیست. همچنین این استدلال که علت اصلی پیدایش گروه‌های افراطی مثل داعش سیاست‌های غرب است، اشتباه است. این نوع سلب مسوولیت ممکن است برای ساکنان آن منطقه بحران‌زده موجب آسایش خاطر شود اما به نظر من درست نیست. مثلا بروز شوم گروه داعش در سوریه ممکن است علل متعددی داشته باشد اما شکی نیست که یکی از علل اصلی آن عدم پاسخگویی دولت اسد به مطالبات مردم خود است.
در سندی که ویکی لیکس از ایمیل‌های خانم کلینتون منتشر کرده است، آمده که فرانسه تروریست‌ها را برای جنگ با قذافی برای اینکه نفت آن کشور را ببرد، تربیت کرد. وقت آن نرسیده است که غرب به این استراتژی خودش یعنی پرورش تروریسم پایان دهد؟
به طور اصولی دولت امریکا در مورد اسناد ویکی اظهارنظر نمی‌کند و در هر صورت من سخنگوی دولت فرانسه نیستم. اما آنچه می‌توانم صراحتا بگویم این است که دولت امریکا هیچ‌وقت سیاست آموزش تروریست نداشته است و ما متعهد به مبارزه با پدیده تروریسم هستیم. همان‌گونه که آقای اوباما اخیرا در نشست G-20 گفته است، حملات پاریس یادآور آن است که شکست داعش در خاک سوریه و عراق کافی نخواهد بود.
همه ما که مصمم به نابودی داعش هستیم باید متعهد به تقویت امنیت در مرزها, تبادل بیشتر اطلاعات و تشدید تلاشمان در جهت جلوگیری از رفت و آمد جنگجویان خارجی به عراق و سوریه باشیم. ما از برجستگان مسلمان در جوامع مسلمان که سخت در تلاش هستند که مشروعیت و جذابیت این ایدئولوژی منحرف‌کننده داعش را تضعیف کنند، حمایت می‌کنیم. دولت امریکا همراه با همکارانمان در این ائتلاف تلاش‌های وقفه‌ناپذیرمان را در جبهه‌های متفاوت ازجمله نظامی، دیپلماتیک و بشردوستانه ادامه می‌دهیم. راهبرد ما صحیح است و باید آن را به طور کامل اجرا کنیم.
فکر می‌کنید هزینه‌هایی که در پی حملات تروریست‌ها، دولت‌های مختلف متحمل می‌شوند چقدر باشد و آیا کشورهایی که برای بقای تروریست‌ها هزینه در نظر گرفته‌اند تاوانی بیشتر از مبالغ مورد نظرشان پرداخت نمی‌کنند؟
پدیده تروریسم اختراع تازه‌یی نیست و همیشه افرادی بودند که در ضدیت با اهداف تمدن کار کردند و مسیر تقابل و تخریب را انتخاب کردند. اما ایالات متحده متعهد است برای مبارزه با تروریسم و تقویت امنیت جهانی با افراد، سازمان‌های چند جانبه و دولت‌های دیگر همکاری کند.
در مورد داعش ما به همکاری بین‌المللی برای نابودی آن گروهک و فراهم آوردن شرایطی که مانع ظهور مجدد آن شود، ادامه می‌دهیم ازجمله انتقال سیاسی مسالمت‌آمیز قدرت در سوریه و در این راستا جمهوری اسلامی ایران ظرفیت بسزایی دارد. ایران می‌تواند نقش سازنده‌یی در منطقه در راستای کاهش تنش‌های فرقه‌یی ایفا کند و امریکا از چنین کاری استقبال می‌کند.
فکر می‌کنید که سیاست‌های امریکا در خاورمیانه تا چه اندازه در خلق گروهک‌های تروریستی مانند داعش و القاعده نقش داشته است؟
من فکر می‌کنم که تجزیه و تحلیل تک بعدی نوعی ساده‌انگاری است و دردی را دوا نمی‌کند. اما اگر باید به کلی‌گویی توسل کرد، معتقدم که علت اصلی پدیده خلق گروهک‌های تروریستی عدم پاسخگویی حاکمان منطقه به مطالبات مشروع مردم خود است به قول سعدی«پادشاهی که طرح ظلم افکند/پای دیوار ملک خویش بکند.» و در این راستا ممکن است سیاست‌های امریکا در منطقه را عکس‌العمل بدانیم نه عمل یا به عبارت دیگر معلول و نه علت. این طرز فکری که بیگانگان را منبع و منشأ هر بدی محسوب می‌کند یک نوع سلب مسوولیت از خود و نپذیرفتن وظیفه تعیین سرنوشت خود است. اما علت هر چه باشد در مورد چاره‌جویی همه ما باید کنار هم کار کنیم تا امنیت به منطقه بازگردد و مردم بی‌گناه خاورمیانه می‌توانند از شر این مصایب پی در پی خلاص شوند.
چندی پیش شبکه سی‌ان‌ان از اشتباهات امریکا در حمله به عراق گزارش داد(برنامه Gps ذکریا) آیا فکر نمی‌کنید که در مورد ایران هم به همان مسیر اشتباه عراق رفته باشد؟
پوزش می‌خواهم اما فقط به خاطر اینکه شبکه سی‌ان‌ان ادعایی را مطرح می‌کند این به آن معنی نیست که صحت آن غیرقابل بحث باشد . سی‌ان‌ان که فصل‌الخطاب نیست. می‌دانم که به قول معروف «هر آن عاقل که با مجنون نشیند/ نـبـاید کـردنش جـز ذکـر لـیلـی» اما به نظر من پرزیدنت اوباما با بصیرت کامل به معنی واقعی کلمه سیاست دولتمان در مورد ایران را به نحو احسن ترسیم و اجرا کرد.
از اول خواستار آن بود که مساله برنامه هسته‌یی ایران از طریق مذاکرات و تعامل سازنده حل شود و در قالب و چارچوب جامعه جهانی در این جهت بی‌وقفه کمر همت بستند. پس برخلاف ادعای شما من فکر می‌کنم مسیر ما همیشه مسیری صحیح و درست بوده و خوشحالم که عاقبت با روی کار آمدن حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر حسن روحانی، رییس‌جمهوری اسلامی ایران و تلاش‌های دولت ایشان, این کوشش‌ها مفید شده است و انشاالله با اجرای کامل توافق برجام توسط همه طرف‌ها نگرانی‌ها در مورد برنامه هسته‌یی ایران برطرف شود و با برداشتن تحریم‌های هسته‌یی، اقتصاد ایران رونق و شکوفایی پیدا کند.
پس از برجام و برداشته شدن تحریم‌ها شما چه پیش‌بینی‌ای را درخصوص کشورهای جهان به خصوص ایران، امریکا و کشورهای اروپایی دارید؟
از چند حیث اقتصاد ایران ظرفیت‌های فوق‌العاده‌یی دارد، پس انتظار من این است که پس از اجرایی شدن برجام و برداشته شدن تحریم‌ها در اثر محکم‌تر شدن پیوند‌های اقتصادی ایران با اقتصاد جهانی اقتصاد ایران دوباره رونق نسبی پیدا کند.
اما نگفته پیداست که ما نمی‌توانیم شرکت‌ها را وادار کنیم با ایران تجارت کنند. حتی بدون تحریم‌ها، جو حاکم بر فضای تجارتی ایران از نظر سهولت فعالیت‌های اقتصادی و فضای کسب وکار با مشکلات روبه‌رو است.
بانک جهانی در جدیدترین گزارش خود موسوم به «گزارش فضای کسب وکار 2016» به بررسی سهولت فعالیت‌های اقتصادی و فضای کسب وکار در 189کشور جهان پرداخته است. براساس این گزارش، ایران از نظر سهولت فعالیت‌های اقتصادی و فضای کسب وکار با یک پله صعود نسبت به سال گذشته رتبه 118 را در میان 189کشور جهان کسب کرده است. دولت امریکا تحریم‌های یکجانبه گسترده‌یی در مورد فعالیت‌های تجارتی با ایران دارد و این تحریم‌ها حتی با اجرایی شدن برجام سرجای خود باقی خواهند ماند.
پس شرکت‌های امریکایی با برخی استثنائات از ورود به تجارت با ایران ممنوع هستند. اما طبق برجام بعد از اینکه بعضی گام‌ها از طرف ایران برداشته شود، ورود فرش، پسته و سایر اقلام غذایی به امریکا مجاز می‌شود.
فعالیت‌های تجارتی فراتر از این منوط به تصمیم‌گیری قوه مجریه و مقننه ماست. من نمی‌دانم آیا این تغییر سیاست ما رخ دهد یا خیر اما لابد امکان چنین تصمیمی و گسترش فعالیت‌های اقتصادی با اجرای موفقیت‌آمیز برجام یک کم امکان‌پذیرتر خواهد شد. در مورد کشورهای اروپایی بدون تردید در دوران پسا تحریم فرصت‌های زیادی برای تحکیم روابط اقتصادی بین این کشورها و ایران وجود دارد که اگر شرکت‌های اروپایی و ایرانی مایل باشند می‌توانند آن را غنیمت بشمارند.
