پتروشیمی فقط منبع اشتغال نیست
صنعت پتروشیمی به عنوان فراهم‌آورنده فرصت برای تبدیل مواد خام به محصولات باارزش در جهان و منطقه خاورمیانه از جایگاه ویژه‌یی برخوردار است. مهم‌ترین ویژگی مورد توجه در صنعت پتروشیمی ایران و جهان، کسب ارزش‌افزوده بسیار بالا از نفت و گاز است. امتیاز مهمی که می‌تواند برطرف‌کننده بزرگ‌ترین دغدغه، دهه‌های اخیر جهان، یعنی مدیریت بهینه مصرف منابع انرژی و جلوگیری از مصرف بی‌رویه آن از یک‌سو و کسب حداکثر سود و بهره‌وری از این منابع باشد. در این مسیر، صنعت پتروشیمی به عنوان فراهم‌آورنده فرصت برای ارزش‌آفرینی از نظر امکان ایجاد اشتغال به ویژه در صنایع تکمیلی و توسعه صنعتی نیز، همواره از جایگاه شایسته‌یی برخوردار بوده است. در کشور ما، اگرچه در برنامه‌های توسعه پتروشیمی، از انتظارات شکل گرفته نسبت به این صنعت برای ایجاد اشتغال به عنوان یک ارزش مهم نام برده نمی‌شود، لیکن در سیاست‌های کلان یا تصمیم‌گیری‌های سیاسی نانوشته (به‌ویژه از سوی سیاستمداران منطقه‌یی نظیر نمایندگان مجلس و استانداران) مهم‌ترین ارزش صنعت پتروشیمی در ایجاد اشتغال و توسعه صنعتی محیط پیرامون تعبیر شده است. ولی سایر مزیت‌های رقابتی و نسبی این صنعت که
می‌توان آنها را ادامه تولید در جهت زنجیره ارزش‌افزوده دانست معمولا مورد غفلت قرار می‌گیرد. مزایایی که پتروشیمی، تنها فراهم‌کننده بسترهای آن بوده و اجرای آن بر عهده شرکت‌هایی از جمله وزارت صنعت، معدن و تجارت است. سیاست کلی پتروشیمی در چشم‌انداز افق 1404 تبدیل شدن به نخستین تولید‌کننده محصولات پتروشیمی از لحاظ ارزش در منطقه بوده است. ارزش تولید محصولات عمده پتروشیمی در سند چشم‌انداز 20ساله حدود 52میلیارد دلار پیش‌بینی شده بود. در این سند سهم ایران از ظرفیت عمده پتروشیمی جهان، باید به 3/6درصد برسد.
خاورمیانه با تسلط به بازارهای نفت جهان و با داشتن ذخایر عظیم گازی به‌ویژه در منطقه خلیج‌فارس می‌تواند به عنوان منبع انرژی جهان توصیف شود. با مدنظر قرار دادن این نکته که 25درصد از کل نفت وارداتی امریکا، 26درصد از نفت وارداتی اروپا و 67درصد از نفت وارداتی آسیا از طریق این منطقه تامین می‌شود، میزان اهمیت این ذخایر را نشان می‌دهد. دسترسی به بزرگ‌ترین منابع هیدروکربنی جهان و تضمین خوراک گاز فراوان برای صنایع پتروشیمی این منطقه در مقایسه با واحدهای متکی به خوراک نفتا در دیگر مناطق، تنها بخشی از مزایای منطقه‌یی است که ایران در مرکز آن قرار دارد. همچنین در کشورهای خلیج‌فارس، کمبود دسترسی به منابع جدید گازی باعث شده است تولید‌کنندگان به استفاده از خوراک نفتا روی بیاورند که از گاز اتان گران‌تر است و تولید‌کنندگان این منطقه با هدف ایجاد اشتغال برای جمعیت جوان خود به احداث صنایع پایین‌دستی پتروشیمی روی آورده‌اند. با توجه به ضعف‌ها و تهدیدهای عمده کشورهای صاحب پتروشیمی در منطقه خلیج‌فارس، نقش جمهوری اسلامی ایران با توجه به توان بالقوه خود بیشتر بارز می‌گردد. ویژگی‌هایی مانند دسترسی آسان به خوراک مورد نیاز، ذخایر گازی قابل اتکا، جمعیت فراوان در کشور، همچنین موقعیت جغرافیایی و تسلط بر تنگه استراتژیک هرمز و امکان توسعه پتروشیمی در مناطقی مانند چابهار که دسترسی به بازارهای هندوستان را آسان‌تر می‌کند، شرایط بالنسبه مطلوب‌تر آب و هوایی و گستردگی این صنعت در اکثر مناطق جغرافیایی کشور، همچنین وجود نیروی کار مستعد و تحصیلکرده و عدم اتکا به متخصصین کشورهای صاحب سیاست از جمله عواملی هستند که می‌توانند موجب نقش موثرتر پتروشیمی ایران در منطقه خلیج فارس شوند. البته نقاط ضعفی همچون صدمات اقتصادی و مالی، ناشی از ادامه تحریم‌ها و به تبع آن نبود سرمایه کافی جهت اکتشافات نفتی و گازی، احداث واحدهای جدید پتروشیمی و نوسازی واحدهای فعلی باعث شده تا حدود زیادی از سند چشم‌انداز طراحی شده فاصله بگیریم.
