بازار پول ایران در چنگ خصوصی‌ها
گروه بانک و بیمه محسن شمشیری
مانده سپرده‌ها و بدهی‌های مردم به بانک‌ها در اردیبهشت ۹۴ نشان می‌دهد که سهم بانک‌های غیردولتی، خصوصی و خصوصی شده و موسسات اعتباری، به‌شدت افزایش یافته و بیش از ۷۱درصد سپرده‌ها در بانک‌های غیردولتی قرار دارد. همچنین بیش از ۶۲درصد تسهیلات بانک‌ها به بخش خصوصی نیز ازسوی بانک‌های غیردولتی پرداخت شده است.
به نظر می‌رسد خصوصی‌سازی بازار پول با تاسیس بانک‌های جدید و فروش سهام بانک‌های دولتی شرایط را برای حذف انحصار دولتی از این بازار محقق کرده است.
افزایش سهم ۸ درصدی تسهیلات
و ۶/۶ درصدی سپرده‌ها
این وضعیت نشان می‌دهد که فشار بر بانک‌های خصوصی برای دریافت سود سپرده و همچنین دریافت تسهیلات رو به افزایش است.
به گونه‌یی که در دوسال گذشته یعنی از اردیبهشت ۹۲ تا اردیبهشت ۹۴ با افزایش ۸درصدی سهم بانک‌های خصوصی از بدهی غیردولتی و افزایش ۶,۶درصدی سهم بانک‌های خصوصی از سپرده غیردولتی مواجه شده‌ایم.
افزایش سهم بانک‌های خصوصی
از سپرده‌ها
سهم بانک‌های غیردولتی درجذب سپرده‌ها از حدود ۶۵درصد در اردیبهشت ۹۲ به بیش از ۷۱درصد در اردیبهشت ۹۴ رسیده و در این مدت با افزایش ۶,۶واحد درصدی مواجه شده است. به دنبال این افزایش سهم بانک‌های غیردولتی در جذب سپرده‌ها، سهم بانک‌ها تخصصی از بالای ۱۱درصد در سال۹۲ به ۱۰درصد در سال۹۴ کاهش یافته و یک‌درصد کمتر شده است.
ازسوی دیگر سهم بانک‌های تجاری دولتی نیز از نزدیک ۲۴درصد سپرده‌ها در اردیبهشت ۹۲ به ۱۸درصد در اردیبهشت ۹۴ رسیده و ۵,۷درصد کمتر شده است.
این وضعیت نشان‌دهنده این واقعیت است که سهم بانک‌های خصوصی، خصوصی شده و موسسات اعتباری در جذب سپرده‌ها روبه افزایش است و بانک‌های غیردولتی از طریق تنوع در ارایه خدمات، نرخ‌های سود بالاتر وجذابیت ایجاد کردن در سپرده‌ها، موفقیت زیادی در جذب سپرده‌ها داشته‌اند.
از آنجا که ۳۲۰هزارمیلیارد تومان از رشد نقدینگی ۳۳۳هزارمیلیارد تومانی جذب سپرده بلندمدت با سود بالای بانکی شده است، نشان‌دهنده این واقعیت است که بانک‌ها با جذابیت و سود بالا تقریبا تمام نقدینگی افزایش یافته را جذب کرده‌اند و بانک‌های خصوصی در این زمینه بیش از سایر بانک‌ها موفق بوده‌اند.
سرمایه‌گذاری بلندمدت که در دوسال اخیر به سپرده یک‌ساله با نرخ سود ۲۰درصدی محدود شده در یک‌سال اخیر با ۳۵درصد رشد مواجه شده و به رقم قابل توجه ۳۷۱هزارمیلیارد تومان رسیده و جالب این است که مانده سپرده بلندمدت در دوماه اول سال۹۴ نیز ۹درصد رشد کرده و درهمین دوماه ۳۱هزارمیلیارد تومان بیشتر شده است. گزارش ماهانه پولی و بانکی بانک مرکزی در اردیبهشت ۹۴ نشان می‌دهد سپرده کوتاه‌مدت که حساب‌های روزشمار از یک تا زیر یک‌سال را شامل می‌شود، نیز با رشد ۱۲درصدی در یک‌سال اخیر همراه بوده و حجم آن به ۲۶۸هزارمیلیارد تومان رسیده است.
این موضوع نشان‌دهنده تمایل شدید مردم به حساب سرمایه‌گذاری بلندمدت یا سپرده یک‌ساله با سود ۲۰درصد است و از آنجا که نرخ سکه و طلا و ارز در یک‌سال اخیر تقریبا ثابت بوده، مردم تمایل به سپرده‌گذاری یک‌ساله با سود ۲۰درصد داشته‌اند. نکته مهم این است که باوجود رشد ۹درصدی سپرده یک‌ساله در دوماه اول سال۹۴، سپرده کوتاه‌مدت زیر یک‌سال با کاهش و رشد منفی همراه بوده و مانده آن نسبت به اسفند ۹۳ اندکی کاهش یافته است.
رقم مانده سپرده کوتاه‌مدت زیر یک‌سال از ۱۴۱هزارمیلیارد تومان در اردیبهشت ۹۲ به ۲۶۸هزارمیلیارد تومان در اردیبهشت ۹۴ رسیده وطی این دوسال ۱۲۷هزارمیلیارد تومان بیشتر شده است.
اما رقم مانده سپرده بلندمدت و حداقل یک‌سال، از ۱۷۷هزارمیلیارد تومان در اردیبهشت ۹۲ به ۳۷۱هزارمیلیارد تومان در اردیبهشت ۹۴ رسیده و طی این دوسال ۱۹۴هزارمیلیارد تومان افزایش یافته است.
شاخص مهم نقدینگی کشور در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۴ از مرز ۸۰۰هزارمیلیارد تومان گذشت. این شاخص در اسفند ۹۳ به ۷۸۲هزارمیلیارد تومان رسید و در دوماه اول سال۹۴ به میزان ۱۸هزارمیلیارد تومان بیشتر شد و ظرف دوماه ۲,۳درصد رشد کرد.
افزایش سهم بانک‌های غیردولتی
به ۶۲ درصد تسهیلات بانک‌ها
بررسی ترکیب و اجزای تسهیلات بانک‌ها و موسسات اعتباری کشور در اردیبهشت ۹۴ نشان می‌دهد که بانک‌های غیردولتی با سهم بیش از ۶۲درصدی، بیشترین سهم را در پرداخت تسهیلات به مردم داشته‌اند و بعد از آنها بانک‌های تخصصی با نزدیک به ۲۳درصد و بانک‌های تجاری دولتی با نزدیک به ۱۵درصد از کل تسهیلات بانک‌ها و موسسات اعتباری در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
عملکرد شاخص‌های پولی و بانکی در اردیبهشت ۹۴ نشان می‌دهد که مانده تسهیلات بانک‌های غیردولتی با ۳۷۶هزارمیلیارد تومان نسبت به رقم سال۹۲ به میزان نزدیک به ۱۸درصد رشد داشته است و از رقم ۲۱۵هزارمیلیارد تومان در اردیبهشت سال۹۲ به ۳۷۶هزارمیلیارد تومان در سال۹۳ رسیده و ۱۶۱هزارمیلیارد تومان افزایش یافته و سهم بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری از کل تسهیلات نیز از ۵۴درصد در سال۹۲ به ۶۲درصد در سال۹۴ رسیده است.
به عبارت دیگر، سهم بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری از کل تسهیلات بانک‌ها ۸واحد درصد بیشتر شده است.
گزیده آمارهای ماهانه بخش پولی و بانکی که به تازگی توسط بانک مرکزی منتشر شده، نشان می‌دهد که رقم مانده تسهیلات بانک‌های تخصصی از ۱۲۴هزارمیلیارد تومان در اردیبهشت سال۹۲ به ۱۶۲هزارمیلیارد تومان در اردیبهشت سال۹۴ رسیده و طی دوسال به میزان ۳۸هزارمیلیارد تومان افزایش یافته است.
به عبارت دیگر، سهم بانک‌های تخصصی نیز از کل تسهیلات شبکه بانکی از ۲۷درصد در سال۹۲ به ۲۳درصد در سال۹۴ رسیده و در نتیجه به میزان ۴,۵واحد درصد کاهش یافته است. مانده تسهیلات بانک‌های تجاری دولتی نیز از ۷۷هزارمیلیارد تومان در اردیبهشت سال۹۲ به ۹۶هزارمیلیارد تومان در اردیبهشت سال۹۴ رسیده و بیش از ۱۹هزارمیلیارد تومان افزایش یافته است. سهم بانک‌های تجاری دولتی از تسهیلات بانک‌ها نیز از ۱۸.۵درصد در سال۹۲ به زیر ۱۵درصد در سال۹۴ کاهش یافته، ۳.۶درصد کمتر شده است.
این آمارها نشان‌دهنده این واقعیت است که سهم بانک‌های غیر دولتی و موسسات اعتباری از کل مانده تسهیلات بانک‌ها درحال افزایش و سهم بانک‌های تجاری دولتی و تخصصی درحال کاهش است.
سهم ۵۹ درصدی بانک‌های خصوصی از تسهیلات در اسفند ۹۳
بررسی ترکیب و اجزای تسهیلات بانک‌ها و موسسات اعتباری کشور در سال۱۳۹۳ نشان می‌دهد که بانک‌های غیردولتی با سهم ۵۹درصدی، بیشترین سهم را در پرداخت تسهیلات به مردم داشته‌اند و بعد از آنها بانک‌های تخصصی با ۲۵,۸درصد و بانک‌های تجاری دولتی با سهم ۱۵.۱درصد از کل تسهیلات بانک‌ها و موسسات اعتباری در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
عملکرد شاخص‌های پولی و بانکی در سال۱۳۹۳ نشان می‌دهد که مانده تسهیلات بانک‌های غیردولتی با ۳۶۸هزارمیلیارد تومان در پایان سال۹۳ نسبت به رقم سال۹۲ به میزان ۱۹درصد رشد داشته است و از رقم ۳۰۹هزارمیلیارد تومان در سال۹۲ به ۳۶۸هزارمیلیارد تومان در سال۹۳ رسیده و ۵۹هزارمیلیارد تومان افزایش یافته و سهم بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری از کل تسهیلات نیز از ۵۷,۷درصد در سال۹۲ به ۵۹درصد در سال۹۳ رسیده است.
به عبارت دیگر، سهم بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری از کل تسهیلات بانک‌ها ۱,۳واحد درصد بیشتر شده است.
گزیده آمارهای ماهانه بخش پولی و بانکی در پایان سال۱۳۹۳ که به تازگی توسط بانک مرکزی منتشر شده، نشان می‌دهد که رقم مانده تسهیلات بانک‌های تخصصی از ۱۴۰هزارمیلیارد تومان در سال۹۲ به ۱۶۱هزارمیلیارد تومان در سال۹۳ رسیده و طی یک‌سال به میزان ۲۱هزارمیلیارد تومان افزایش یافته است.
به عبارت دیگر، سهم بانک‌های تخصصی نیز از کل تسهیلات شبکه بانکی از ۲۶,۳درصد در سال۹۲ به ۲۵.۸درصد در سال۹۳ رسیده و در نتیجه به میزان ۰.۵واحد درصد کاهش یافته است. مانده تسهیلات بانک‌های تجاری دولتی نیز از ۸۴هزارمیلیارد تومان در سال۹۲ به ۹۴هزارمیلیارد تومان در سال۹۳ رسیده و بیش از ۱۰هزارمیلیارد تومان افزایش یافته است.
این آمارها نشان‌دهنده این واقعیت است که سهم بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری از کل مانده تسهیلات بانک‌ها درحال افزایش و سهم بانک‌های تجاری دولتی و تخصصی درحال کاهش است.
از سوی دیگر، سهم بانک‌های تجاری دولتی از کل تسهیلات بانک‌ها از ۱۵,۸درصد در سال۹۲ به ۱۵.۱درصد در سال۹۳ رسیده است و ۰.۷واحد درصد کمتر شده است.
این آمارها نشان‌دهنده این واقعیت است که سهم بانک‌های غیر دولتی و موسسات اعتباری از کل مانده تسهیلات بانک‌ها درحال افزایش و سهم بانک‌های تجاری دولتی و تخصصی درحال کاهش است.
