سیدعماد حسینی: راه‌اندازی سامانه الکترونیکی کالا جلوی تخلف‌ها در صنعت نفت را می‌گیرد
بازارها در ایران اساسا سنتی شکل گرفته‌اند و همین سبب می‌شود نظم یافته شدن آنها و قرار گرفتن در مسیر شفافیتی که یکی از خواص بازارهای مدرن است چندان با این خواص اولیه سازگار نباشد. صنعت نفت نیز از همان روزهای ابتدایی برای خود بازاری به‌خصوص داشته که تجهیزات و قطعات موردنیاز را از آن تامین می‌کرده است، روزی فروشندگان در این بازار، شرکت‌های جهانی بوده‌اند و در روزگار تیره و تار تحریم‌ها نیز، سازندگان داخلی مهم‌ترین طرف حساب وزارت نفت محسوب می‌شدند. با روی کار آمدن زنگنه در وزارت نفت، برنامه‌های او برای فازهای گازی پارس‌جنوبی در کنار برنامه‌هایش برای معاونت مهندسی وزارت نفت یکی از اساسی‌ترین‌ها تلقی می‌شد. معاونت مهندسی این وزارتخانه برای تولید‌کنندگانی که بعضی‌ها در ابعاد بسیار وسیع فعالیت می‌کنند و بعضی‌ها نیز در شرکت‌هایی کوچک تلاش دارند قطعات موردنیاز را به روش‌های مختلف تهیه و به وزارت نفت بفروشند در حکم یک سوپر مارکت بزرگ برای تولید‌کنندگان خرد و کلانی است که در نقاط مختلف فعالیت می‌کنند. اما وسعت وزارت نفت و پروژه‌های کلانی که در آن انجام می‌شود اقتضا می‌کرد روشی مدون‌تر برای اتصال یکی از استراتژیک‌ترین
وزارتخانه‌های کشور با فروشندگان و طرف‌های حساب خود به‌وجود آید.
ایجاد یک سامانه الکتریکی؛ که در داخل خود وزارت نفت به‌نام کالا -تولید و کالا- تامین شهرت دارد، راهکاری بود که توسط معاونت مهندسی این وزارتخانه مطرح و قرار بر این شد که تمامی تولید‌کنندگان و سازندگان قطعات و تجهیزات این صنعت تا زمانی مشخص در آن ثبت‌نام کنند تا بعد از آن نتیجه‌یی مهم‌تر از این سامانه به‌دست آید. «شفاف‌ساز روند مناقصات»؛ برگزاری مناقصات به شکل فعلی بدون اینکه بتوان شخصی معین را در آن مقصر دانست با مشکلات فراوانی مواجه است. در بسیاری از موارد شخصی از بدنه دولت با تولید‌کنندگان و سازندگان ارتباطی خارج از ضوابط کاری برقرار کرده و قول و قرارهایی نیز میان آنها گذاشته می‌شود تا این شخص با دریافت سودی مشخص، شرکت موردنظر را در برنده شدن مناقصات یاری کند.
اکنون بسیاری اعتقاد دارند الکترونیکی شدن مناقصاتی که در وزارت نفت برگزار می‌شود، خواهد توانست تا درصد زیادی از این مسایل را که درنهایت مسبب آسیب دیدن چرخ تولید داخلی می‌شوند ازبین ببرد. اما اجرایی شدن سامانه الکترونیکی کالای صنعت نفت نیز پیچیدگی‌های مخصوص به خود را دارد. روزگذشته سیدعماد حسینی معاون وزیر نفت در امور مهندسی با بیان اینکه هم‌اکنون مناقصه‌های یک و دو مرحله‌یی زیربار این سامانه رفته است، از ثبت‌نام بیش از 2هزار شرکت سازنده و تامین‌کننده کالا و خدمات صنعت نفت در این سامانه خبر داده است.
البته ثبت‌نام این تعداد شرکت در سامانه الکترونیکی کالای صنعت نفت خوب محسوب می‌شود اما هنوز شفاف‌سازی دقیقی صورت نگرفته است که این تعداد شرکت‌ها در چه حجمی و دقیقا چه تولیداتی دارند؟ چراکه اگر بخواهیم به شرکت‌های مرتبط با صنعت نفت از منظر نمایشگاه نفت و گاز بنگریم، بسیاری از غرفه‌داران در آن نمایشگاه «سازنده تجهیز صنعت نفت» محسوب نمی‌شدند و اغلب حواشی و جوانبی بودند که می‌توانند در هر صنعتی مورد استفاده قرار گیرند. انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت از آن جهت که نامی شناخته شده‌تر در این حوزه است گزینه مناسبی بود تا درمورد سامانه الکترونیکی کالای وزارت نفت و چند و چون اجرایی شدن آن اطلاعاتی دراختیار روزنامه «تعادل» قرار دهد. رضا پدیدار رییس این انجمن در گفت‌وگو با «تعادل» درمورد آخرین وضعیت سامانه الکترونیکی تامین کالای وزارت نفت می‌گوید: «در فاز اول 60درصد و در فاز دوم 70درصد از شرکت‌های انجمن خود را با این سامانه تطبیق دادند که البته در مسیر این تطبیق ناهمواری‌ها و چالش‌هایی نیز به‌وجود آمده است.»
اطلاعات عمومی را می‌دهیم
آن‌طور که رییس استصنا می‌گوید، اعضای این انجمن سعی کرده‌اند سامانه‌یی را مشابه سامانه وزارت نفت درون خود ایجاد کنند تا خروجی آنها با ورودی وزارت نفت انطباق داشته باشد. طراحان سامانه الکترونیکی کالا نیز اطلاعاتی را از این انجمن درخواست کرده‌اند. اما گویا نوع اطلاعاتی که از سازندگان خواسته شده در بعضی موارد چندان به مذاق آنها خوش نیامده است. رضا پدیدار در این باره اظهار می‌کند: «یکسری از اطلاعات مانند آخرین تولید و آخرین خریدی که وزارت نفت از مجموعه‌ها داشته و اینکه چه کالاهایی با چه مشخصات و قیمت‌هایی فروخته شده ازجمله مواردی بود که اعضا تمایلی نداشتند دراختیار این سامانه قرار گیرد.» دلیل اعضای انجمن برای این عدم تمایل این است که آنها اعتقاد دارند قیمت محصولات تنها در مناقصات مشخص می‌شود و دلیلی برای اینکه آخرین قیمت یک محصول دراختیار این سامانه قرار گیرد وجود ندارد. درواقع آنها نمی‌خواهند اگر در یک مناقصه محصولی را با قیمت پایین به وزارت نفت فروخته‌اند، آتش آن دامان‌شان را در ادامه نیز بگیرد.
پدیدار اظهار می‌کند: «مثلا ما یک پمپ یا یک کمپرسور را در گذشته فروخته‌ایم و وقتی قیمت آن فاش شود بدنه کارفرمایی می‌خواهد از قیمت قبلی در روند قیمت‌گذاری مناقصات جدید استفاده کند.» رییس استصنا می‌گوید که به همین دلیل در بخشی از سامانه الکترونیکی کالا نتوانستند کار را مشترکا با وزارت نفت جلو ببرند. او اظهار می‌کند: طراحی این سامانه خوب پیش رفت اما در مسیر اجرایی شدن آن موانعی وجود دارد که در پی رفع آن هستیم.
رییس استصنا می‌گوید: به‌طور کلی دو نوع اطلاعات وجود دارد که بخش اول اطلاعات عمومی شامل مجموعه اطلاعات فنی و تخصصی و شاخص‌های مورد استفاده است، اما بخش دوم اطلاعاتی محرمانه‌تر است. برای مثال مهندسی معکوس و اینکه سازندگان تحت چه لیسانسی محصول را تولید کرده‌اند مانند «فوت کوزه‌گری» است که منطقی نیست به این شکل در سامانه الکترونیکی کالا قرار گیرد. به گفته پدیدار اعضای انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت نگران هستند که قرار گرفتن این اطلاعات در سامانه موجب شود رقبای آنها در دیگر شرکت‌ها از این اطلاعات استفاده کنند. البته او در پاسخ به این سوال که مگر جز بدنه کارفرمایی وزارت نفت افراد دیگری هم به اطلاعات این سامانه دسترسی دارند، اظهار می‌کند: «متاسفانه در کشور ما بسیاری از اطلاعات در یک شب لو می‌رود و نمی‌شود چندان به این روش اطمینان کرد.» اکنون آنها به‌دنبال رفع این نواقص هستند و احتمالا چنین پیچیدگی‌هایی است که اجرایی شدن سامانه الکترونیکی کالا را تاکنون به درازا کشانده است.
البته اگر تمامی موانع و چالش‌ها درنهایت به این منجر شود که طبق وعده سیدعماد حسینی «جلوی تخلف‌ها» در صنعت نفت گرفته شود، شیرینی نتیجه آن برای صنعت نفت و سازندگان واقعی که به دور از فضای دلال‌بازی به‌دنبال فروش محصولات و پیشرفت هستند، چالش‌های قبلی را از یاد خواهد برد.
اکنون ثبت سامانه الکترونیکی از جهت دیگری نیز نیاز شدید صنعت نفت محسوب می‌شود. درحالی که احتمال برداشته شدن تحریم‌ها به‌خصوص تحریم‌های نفتی که بیژن زنگنه نیز آن را با تیم مذاکره‌کننده هسته‌یی مطرح کرده است، هر روز جدی‌تر می‌شود، با ورود شرکت‌های بین‌المللی نفتی به ایران اگر سازندگان داخلی توانسته باشند محصولات خود را در جایی مشخص ثبت کرده و گواهی استاندارد نیز برای آن دریافت کنند، جلوی بسیاری از بی‌برنامگی‌ها و مشکلاتی که این ورود ناگهانی برای سازندگان داخلی به‌وجود خواهد آورد، گرفته می‌شود. رضا پدیدار در همین رابطه از جلسه روز گذشته این انجمن با سیدعماد حسینی معاون وزیر نفت در امور مهندسی خبر داده و اظهار کرد که در این جلسه قرار است راجع به یک تفاهمنامه میان سازمان ملی استاندارد و معاونت مهندسی وزارت نفت امضا شود. انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت و انجمن مدیریت کیفیت ایران نیز زیرمجموعه این تفاهمنامه هستند. پدیدار در این زمینه می‌گوید: «ما در تلاش هستیم که شرکت‌های‌مان را برای کیفیت تولید کالا ارزیابی کنیم و درنهایت نیز موسسه ملی استاندارد به محصولات طبق استانداردهای API گواهی کیفیت صادر کند.» درواقع آنها
پیش‌بینی می‌کنند ورود شرکت‌های خارجی به صنعت نفت ایران در نبود گواهی که ضریب کیفیت‌شان را تضمین کند، بازار را کساد کرده و دست‌شان را به جایی بند نکند.
بازار تجهیزات صنعت نفت در ایران اکنون در دوره گذار از سنت به مدرنیسم قرار دارد که باتوجه به خصایص صنعت نفت، دولت نقشی جدی در ساماندهی و شفاف‌سازی آن ایفا خواهد کرد و باید دید طرح‌های جدید معاونت مهندسی برای تحول در این بازار به کجا خواهد انجامید؟
