دورخیز چین برای تولید 10میلیون تن پلی‌پروپیلن
گروه پتروشیمی نادی صبوری
چین بزرگ‌ترین مصرف‌کننده مواد پتروشیمی ایران و به‌طور کلی بزرگ‌ترین مصرف‌کننده و متقاضی انرژی در جهان است، به‌همین واسطه مسیر بازار این کشور همواره زیر ذره‌بین کشورهای مختلف قرار می‌گیرد تا بتوانند تولیدات خود در حوزه انرژی را با این روند منطبق کنند. طبق محاسبات شرکت بریتیش پترولیوم چین در سال2014 ظرفیت پالایش 14میلیون بشکه نفت‌خام در روز را دراختیار داشته است. اما اخیرا تغییراتی در بازار این کشور ایجاد شده که شرکت‌های صادرکننده محصولات پتروشیمی به این کشور را دستخوش نگرانی کرده است. سرعت گسترش این فعالیت‌های چین در مواجهه با مسایل زیست‌محیطی تغییر کرده است. در سال‌های گذشته تظاهرات مردمی علیه صنعت پتروشیمی در چین باعث شده که دولت بزرگ‌ترین مصرف‌کننده انرژی جهان در پی تغییر مسیر پتروشیمی خود برآید.
به گزارش «تعادل» به نقل از رویترز، باتوجه به طرح صنعت پتروشیمی که توسط کمیسیون توسعه و اصلاحات ملی چین منتشر شده است، اکنون استانداردهای جدیدی برای این صنعت در این کشور وضع شده است. واحدهای پالایشی چین اکنون ملزم هستند کمتر از 15میلیون تن یا 300هزار بشکه در روز تولید نداشته باشند همچنین واحدهای اتیلنی نیز باید حداقل یک‌میلیون تن در روز ظرفیت تولید داشته باشند. محصولات جدید تولید شده در چین باید با استاندارد V که مطابق استاندارد اروپاست مطابقت داشته و مجتمع‌های این صنعت نیز در جزایر، شبه‌جزایر یا زمین‌های رها شده
احداث شوند.
مساله‌یی که همزمان با این تغییر رویه چین در حال بروز دادن است، امکان رسیدن چین به خودکفایی در تولید پلی‌پروپیلن است. غربی‌ها پیش از این نیز در نشست‌های تخصصی این صنعت به این موضوع اشاره کرده بودند که تحرکات چین می‌تواند نزدیک شدن به خودکفایی این کشور در صنعت پتروشیمی تلقی شود. بر مبنای محاسبه‌های این شرکت‌ها اکنون رشد تولید ناخالص داخلی چین از واردات پلی‌پروپیلن در این کشور کمتر شده است. به گزارش «تعادل» ویم رولز رییس هیات‌مدیره یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های تولید‌کننده پلی‌الفین در گفت‌وگویی رادیویی اظهار کرده است که بازار تقاضا برای محصولات پتروشیمی در چین اکنون «گاوی» است (به بازار رو به رشد اصطلاحا بازار گاوی می‌گویند). این مدیر شرکت پتروشیمی ادامه داده است که در حال حاضر جهان با رشد 5 تا 6درصدی در تقاضا برای پلی‌اتیلن و پلی‌پروپیلن همراه است. بسیاری اعتقاد دارند که اکنون شاهد نوعی تمایل به خودکفایی در تولید محصولات پلی‌پروپیلن در چین برای سال‌های آتی هستیم. طبق برآوردها با اضافه شدن ظرفیت تولید پروپیلن به میزان 3.1میلیون تن همچنین ظرفیت تولید متانول به میزان 2.6میلیون تن، چین تا سال2018 به ظرفیت تولید بیش
از 10میلیون تن
پلی‌پروپیلن خواهد رسید. رییس شرکت پتروشیمی بروج البته اظهار می‌کند که از بابت تغییر بازار چین و قرار گرفتن در مسیر خودکفایی نگرانی ندارد. ریشه این عدم نگرانی آقای رولز اما تفاوت عمده میان صادرات محصولات پتروشیمی از ایران به چین و صادرات محصولات پتروشیمی از چنین شرکت‌هایی به چین را نشان می‌دهد. این مدیر در پاسخ به این سوال که آیا برنامه‌های کارخانه متبوعش تحت‌تاثیر تغییر در بازار چین روندی متفاوت طی خواهند کرد، اظهار می‌کند: «آسیا با سرعت در حال پیشرفت است. ما در این شرایط باید به‌طور مستمر بین عرضه و تقاضا توازن و تعادل ایجاد کنیم. ما در بروج ماموریت خود را عرضه کالا نمی‌دانیم، بلکه می‌خواهیم موادی را به‌صورت متفاوت دراختیار مشتریان خود قرار دهیم و ارزش را بر آنها قرار داده‌ایم. به این ترتیب با این زاویه دیدی که داریم، تصور می‌کنیم هم در زمان حال و هم در زمان آینده برای فروش مواد تولیدی بروج فضای کافی وجود دارد چه در چین و چه در دیگر کشورها. ما چیزی را ارایه می‌دهیم که یکی است و ارزش خاصی دارد.»
مساله یکی و خاص بودن محصولات ارایه شده توسط این کارخانه سبب می‌شود تغییر در تقاضای چین یا رسیدن این کشور به خودکفایی نتواند سیاست‌های این کارخانه را دستخوش تغییر قرار دهد. اما وابستگی شدید ایران در صادرات محصولات پتروشیمی از نوع خامفروشی به چین سبب می‌شود این تغییر در چین تلنگری به صنعت پتروشیمی ایران تلقی شود که در سال‌های گذشته با اتفاق‌هایی مختلف نتوانست به افق‌هایی که برای آن متصور شده بود، برسد.
خطرات خامفروشی به چین
ایران در حال حاضر 70درصد متانول تولیدی خود را به چین صادر می‌کند، اما مسوولان این صنعت که البته اکنون 50درصد آن به بخش خصوصی واگذار شده است، اعتقاد دارند که باید به سمت تولید محصولات پایین‌دستی متانول پیش برویم تا بتوانیم ارزش افزوده بیشتری برای کشور داشته باشیم. طبق آخرین آمار گمرک کشور از دو ماهه نخست سال‌جاری 32.65درصد ارزش صادرات کشور و 22.47درصد وزن این صادرات به محصولات پتروشیمی تعلق داشته است. در سال‌های تحریم هر چند مدیریت این صنعت با مشکلات بسیار زیادی همراه بود اما به نسبت صنعت نفت از آسیب‌های کمتری متضرر شد. عباس شعری‌مقدم مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی معتقد است که به این واسطه که تحریم محصولات پتروشیمی برای تحریم‌کنندگان ساده نیست نخستین اقدام غربی‌ها بعد از تفاهم هسته‌یی با ایران، برداشته شدن تحریم از این صنعت بوده است. قربان بردی محمداف رییس‌جمهور ترکمنستان که به‌تازگی به ایران سفر کرده بود در جریان بازدید از عسلویه از این مساله بسیار متعجب شده بود که چطور ایران تمام محصولات پتروشیمی خود را به فروش می‌رساند و این محصولات روی دست کشور نمی‌مانند. تمرکز ایران بر تولید متانول البته در سال‌های
گذشته توجیه‌های اقتصادی مهمی نیز برای کشور داشته است. در اوج تحریم‌ها در سال91 پایگاه تخصصی ای‌سی‌ای‌اس در گزارشی اعلام کرد: «باوجود تحریم‌های غرب علیه ایران، به‌دلیل نیاز کشورهای منطقه به متانول تولید ایران، صادرات متانول این کشور به آسیا همچنان ادامه دارد. باوجود تحریم‌های غرب علیه ایران، به‌دلیل نیاز کشورهای منطقه به متانول تولید ایران، این کشور به صادرات متانول خود به کشورهای آسیایی ادامه می‌دهد. براساس این گزارش درحالی که آمارهای جدید از چین نشان می‌دهد که واردات متانول این کشور از ایران به‌شدت کاهش یافته، ظاهرا حجم واقعی خرید متانول از ایران در آمارهای رسمی منعکس نمی‌شود تا بتوان با استفاده از این روش تحریم‌ها علیه ایران را دور زد. آمارهای رسمی نشان می‌دهد که واردات متانول چین از ایران نسبت به ژانویه 72درصد کاهش یافته و به 46هزار و 700تن رسیده است. اکثر فعالان بازار متانول معتقدند که محموله‌های متانول ایران باوجود تحریم‌های غرب همچنان به کشورهای آسیایی صادر می‌شود، زیرا باوجود ریسک همکاری با ایران، جذابیت موجود در زمینه هزینه حمل‌ونقل، مشتریان را به سمت خرید متانول ایران سوق می‌دهد. نرخ کرایه
حمل‌ونقل محموله‌ها از ایران به چین در ماه‌های ژوئن و جولای نسبت به ماه مه تقریبا دوبرابر شده است. نرخ کرایه حمل محموله‌ها از ایران به هند نیز افزایش یافته و از 35دلار در هر تن به 40دلار در هر تن رسیده است. پس از آنکه تحریم‌های بین‌المللی، خرید متانول از ایران را مشکل کرد، تولید‌کنندگان در ایران برای فروش محصول خود، هزینه حمل‌ونقل محموله را بر‌عهده گرفتند. منابع مطلع در بازار می‌گویند، از آنجایی که چین مشکل می‌تواند جایگزین مناسبی برای تامین نیاز عمده خود به متانول بیابد، تداوم خرید متانول از ایران برای این کشور ضروری است. متانول ترکیبی شیمیایی است که برای ساخت چسب، تخته‌های چند لا، رنگ و مواد منفجره کاربرد فراوانی دارد. در چین، از متانول به‌عنوان سوخت اتومبیل‌ها نیز استفاده می‌شود. براساس آمارهای رسمی در 7ماهه گذشته متوسط خرید ماهانه متانول چین به 390هزار تن رسیده است.
اما تمام این جذابیت‌های واردات متانول از ایران برای کشورهای شرق آسیا می‌تواند با در مسیر توسعه قرار گرفتن آنها کم‌کم رنگ ببازد و به همین واسطه، عبارت «قرار گرفتن چین در مسیر خودکفایی پلی‌پروپیلن» که محصولی است از زنجیزه متانول به‌دست خواهد آمد باید مورد توجه شدید تصمیم‌گیرندگان کنونی صنعت پتروشیمی در ایران قرار گیرد. مساله نگران‌کننده این است که پتروشیمی ایران اکنون فاقد نهاد یا سازمانی است که به‌طور تمام و کمال مسوولیت تعیین مسیر و راه را برای واحدهای مختلف عهده‌دار باشد. واحدهای پتروشیمی نیز آن‌قدر درگیر مشکلات داخلی با یکدیگر همچنین چالش‌ها با دولت بر سر مسایل مختلف همچون نرخ خوراک هستند که شاید نتوانند چندان تمرکزی بر رصد کردن بازار هدف صادراتی ایران داشته باشند.
