تعادل |
سازمان توسعه تجارت جزییات آماری صادرات 3گروه کالایی پتروشیمی، نفتی و شیمیایی طی سال‌های 1395-1394را منتشر کرد. مطابق آمارها، محصولات شیمیایی 14درصد و محصولات نفتی 7درصد رشد صادراتی را تجربه کرده‌اند اما برای محصولات پتروشیمی افت 12درصدی ثبت شده است. این تحلیل نشان می‌دهد، افت ارزش صادرات محصولات پتروشیمی متاثر از نوسانات نرخ‌های بین‌المللی و افت قیمت نفت است. از سوی دیگر 3عامل «بهبود قیمت خوراک، بهبود فضای کسب وکار و رفع تنش‌های بازار ناشی از شرایط تحریم» در بهبود رشد صادراتی کالاهای نفتی تاثیر مثبت داشته است. حال با توجه به ظرفیت‌های صادراتی این محصولات و برای تبیین فرصت‌های جدید لازم است، الزاماتی مد نظر قرار گیرد تا در بلندمدت زمینه توسعه صادرات در این بخش فراهم شود. از این رو متولیان این حوزه برای بهبود وضعیت صادرات این بخش 11راهکار اجرایی را تبیین کرده‌اند.
ریز نمرات اقلام عمده صادراتی
براساس آمار منتشر شده از سوی سازمان توسعه تجارت، میزان محصولات پتروشیمی شامل انواع مواد اولیه پلیمری، پروپان بوتان، متانول، پارازایلین و کودها در سال 1395در مقایسه با مدت مشابه سال 1394 از نظر ارزش 12درصد افت را نشان می‌دهد. جزییات آماری در این بخش حاکی از این است، صادرات محصولات پتروشیمی در سال 1394معادل 8میلیارد و 487میلیون دلار بوده که در سال 1395 به 7میلیارد و 470میلیون دلار کاهش یافته است. همچنین تحلیل‌ها نشان می‌دهد، بهبود روابط بین‌المللی ایران با دنیا یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش حجم محصولات پتروشیمی است. از سوی دیگر افت ارزش صادرات محصولات پتروشیمی متاثر از نوسانات نرخ‌های بین‌المللی و افت قیمت نفت است. براساس گزارش‌ها، بازارهای هدف این محصولات متنوع هستند که می‌توان 6 کشور«هند، چین، امارات متحده عربی، آذربایجان، ترکیه، عراق» را نام برد. در عین حال در برخی موارد کشورهای «مصر، نیجریه و سنگال» نیز از عمده‌ترین بازارهای این محصولات به شمار می‌روند. همچنین در سال جاری 5 کشور«ایتالیا، اسپانیا، شرق آسیا، جنوب آسیا و اتحادیه اروپا» نیز به فهرست بازارهای محصولات پتروشیمی ایران اضافه شده است.
از سوی دیگر آمارها نشان می‌دهد، صادرات محصولات نفتی در سال 1395 رشد 7درصدی را تجربه کرده است. میزان صادرات محصولات عمده پایه نفتی در سال 1395، معادل3میلیارد و 76میلیون دلار گزارش شده است. این درحالی است که میزان صادرات این محصول در سال 1394 معادل 2میلیارد و 887میلیون دلار بوده است. تحلیل‌ها نشان می‌دهد، بهبود قیمت خوراک، بهبود فضای کسب وکار و رفع تنش‌های بازار ناشی از شرایط تحریم در بهبود رشد صادراتی این کالاها تاثیر داشته است. از سوی دیگر صدور محصولات پایه نفتی بازارهای متنوع و گسترده‌یی را به خود اختصاص داده که مهم‌ترین آنها 5 کشور «هند، امارات، چین، فیلیپین و عراق» و برخی دیگر از کشورها ازجمله «مصر، نیجریه و سنگال» بوده است.
براساس گزارش‌ها از بین محصولات نفتی، میزان صادرات قیر در سال 1395معادل 697 میلیون دلار گزارش شده که در مقایسه با سال 94 با افت 44درصدی رو به رو شده است. زیرا براساس آمارها، میزان صادرات این محصول در سال 1394معادل یک میلیارد و 238میلیون دلار بوده است. به نظر می‌رسد، تغییرات ارزش صادرات قیر به تغییرات تقاضای اقتصادهای نوظهور برای توسعه زیرساخت جاده‌یی نسبت داده می‌شود. همچنین افت اعتبار قیر صادراتی ایران به لحاظ کیفیت پایین وکیوم باتوم عراق که وارد ایران می‌شود. میزان صادرات هم از لحاظ حجمی و هم قیمتی را افت داده به همین دلیل بازار چین و ویتنام را کامل از دست داده‌ایم. از سوی دیگر کشورهای افریقایی هم با شک و تردید اقدام به خرید این محصول از ایران می‌کنند؛ هندی‌ها هم که همیشه به دنبال خرید با قیمت پایین محصولا از ایران بودند درحال حاضر به دنبال کیفی‌سازی محصولات هستند. از سوی دیگر تحلیل‌ها نشان می‌دهد، اتخاذ تدابیر در بسته‌بندی‌های جدید قیر و حذف بشکه می‌تواند عاملی مهم در رشد صادراتی قیر باشد چراکه کشور با مشکلاتی چون نحوه قیمت‌گذاری قیر عرضه شده در بورس کالا، قیمت بالای قیر تولیدی در منطقه خلیج فارس، انحصار
عرضه VB توسط پالایشگاه‌ها، کیفیت پایین قیر صادراتی، واردات قیر بی‌کیفیت از VR عراق که موجب سردرگمی بازار و افت صادرات قیر به بازارهای هدف شده روبه رو است. همچنین آمارها نشان می‌دهد، ارزش صادراتی مجموع اقلام عمده محصولات شیمیایی در سال 95، 14درصد رشد را تجربه کرده است. به طوری که مطابق آمارها، ارزش صادرات این محصولات در سال گذشته معادل یک میلیارد و 381میلیون دلار و در سال 94 معادل یک میلیارد و 208میلیون دلار بوده است.
براساس گزارش‌ها، صنایع تکمیلی محصولات پتروشیمی در سال‌های اخیر با مشکلاتی رو به رو شده که ازجمله آنها می‌توان به کمبود خوراک به خصوص پروپیلن اشاره کرد. همچنین مساله دیگری که در این زمینه وجود دارد، ضعف مکانیسم‌های عرضه و تقاضای این محصولات در بورس کالاست. این مشکل، هم از سوی عرضه‌کنندگان محصولات و هم به واسطه خریداران محصولات در بورس ایجاد و منجر به عدم دسترسی واحدهای تولیدی مواد اولیه مورد نیاز با قیمت بین‌المللی می‌شود. همچنین ضروری است که توقف عرضه اجباری محصولاتی که تولید آنها بیش از نیاز واقعی کشور است در بورس کالا مورد بازنگری قرار گیرد.
11 راهکار پیشنهادی
حال با توجه به ظرفیت‌های صادراتی این محصولات و برای تبیین فرصت‌های جدید لازم است، الزامات و راهکارهایی مد نظر قرار گیرد تا در بلندمدت مشکلات صادراتی این محصولات نیز رفع شود. ازجمله این راهکارها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 1- تبیین تعرفه‌های کارشناسی شده برای کالاهای وارداتی برای جلوگیری از واردات کالاهای مصرفی (مصنوعات پلیمری) و ترغیب تجار به واردات کالاهای سرمایه‌یی (مواد اولیه پلیمرهای مهندسی). 2- ضرورت بازبینی، تثبیت قیمت و حفظ کیفیت مواد اولیه و محصولات 3- تسهیل در استرداد مالیات بر ارزش‌افزوده صادراتی4- معاف کردن صادرکنندگان نمونه و موفق محصولات شیمیایی از کسب مجوزها و رویه‌های پیچیده نظیر تایید اظهارنامه و نمونه‌برداری آزمایشگاه 5- اختصاص واگن‌های حمل و نقل بار به کشورهای آسیای میانه برای حمل به موقع کالا 6-افزایش تعداد شرکت‌های خدمات‌رسان در بنادر 7-تسهیل فرآیند صادرات شامل: کسب مجوزها و رویه‌های پیچیده نظیر تایید اظهارنامه و نمونه‌برداری آزمایشگاه 8- ایجاد و تامین زیرساخت‌های لازم و تجهیز آزمایشگاه‌های استاندارد در مبادی خروجی 9- ضرورت کنترل کیفی صادرات محصولات شیمیایی با تاکید بر رعایت استانداردهای لازم 10- اخذ ترجیحات تعرفه‌یی پایاپای در صدور محصولات شیمیایی به بازارهای هدف ازجمله افغانستان و پاکستان و در نهایت 11- معاف کردن صادرکنندگان نمونه محصولات پتروشیمی از کسب مجوزها و رویه‌های پیچیده نظیر تایید اظهارنامه و نمونه‌برداری آزمایشگاه اشاره کرد.
