گروه جهان| طلا تسلیمی|
فرصت برای نهاییسازی پیمان مشارکت دو سوی اقیانوس آرام (تیپیپی) رو به اتمام است و مخالفت سیاسی نامزدهای انتخابات ریاستجمهوری هر دو حزب، راه کاخ سفید را برای جلب حمایت کنگره از این پیمان دشوار کرده است. این در حالی است که ادامه مباحث در این زمینه، توجه برخی کشورهای منطقه را به تجارتهای محتمل با چین جلب کرده است.
خبرگزاری الجزیره در گزارشی به قلم جی برکشایر میلر نوشت، دولت باراک اوباما 3ماهه پایانی در کاخ سفید را آغاز کرده و سرنوشت یکی از سیاستهای خارجی نوآورانه این دولت، یعنی «ایجاد توازن مجدد» و رویآوری به همکاری تجاری با کشورهای آسیایی در آنسوی اقیانوس آرام، همچنان نامشخص است.
آسیاییها نگرانند
ناتوانی واشنگتن در نهاییسازی توافقنامه تجاری مشارکت دو سوی اقیانوس آرام، پیمانی میان 12کشور که نزدیک 40درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل میدهد، دوستان و شرکای منطقهیی را در مورد توانایی دولت اوباما در تحقق تعهدات بلندمدت نگران کرده است.
لی سین لونگ، نخستوزیر سنگاپور در ماه آگوست در سفر به واشنگتن ناراحتی خود را از این مساله اعلام کرد و گفت: «برای دوستان و شرکای امریکا، تصویب توافقنامه تیپیپی سنگ محکی برای سنجیدن اعتبار و جدیت شماست.» وی تاکید کرد که امریکا نمیتواند از طریق موضعگیری امنیت محور به اهدافش در آسیا دست یابد: «این پیمان چیزی به توازن مجدد امریکا خواهد افزود که با ارتش یا ناوگان هفتم به دست نمیآید.» ژاپن، یکی دیگر از متحدان مهم امریکا در منطقه نیز این کشور را به پیشبرد پیمان تجاری تیپیپی ترغیب کرده است. شینزو آبه، نخستوزیر ژاپن که اخیرا برای شرکت در جلسات مجمع عمومی سازمان ملل متحد به امریکا سفر کرده است، گفت واشنگتن از طریق پیشبرد این توافقنامه میتواند تعهد خود را به ایفای نقش برتر در آسیا-اقیانوس آرام، شفاف کند. وی همچنین برای ترغیب هیلاری کلینتون، نامزد حزب دموکرات در انتخابات ریاستجمهوری به حمایت از این توافقنامه، با وی دیدار کرد و گفت: «موفقیت یا شکست این توافقنامه مسیر نظام تجارت آزاد در جهان و محیط راهبردی در آسیا-اقیانوس آرام را مشخص خواهد کرد.»
تصویب توافقنامه تجاری مشارکت دو سوی اقیانوس آرام در جلسه کنگره در آخرین فرصتهای اوباما در کاخ سفید- پس از انتخابات در ماه نوامبر و پیش از اینکه جانشین اوباما بهطور رسمی در ماه ژانویه روی کار بیاید- همچنان امکانپذیر است. با این حال، فرصت چندانی باقی نمانده و اظهارات نامزدهای انتخاباتی هر دو حزب در مناظرات در مخالفت با این پیمان، راه دولت کنونی را ناهموار کرده است.
مشارکت جامع اقتصادی منطقهای، رقیبی پرقدرت
جدا از اینکه ناتوانی در تصمیمگیری و نهاییسازی پیمان تجاری مشارکت دو سوی اقیانوس آرام، اعتبار امریکا در منطقه را زیر سوال برده، پیشروی آهسته این موضوع توجه برخی کشورهای منطقه را به تجارتهای احتمالی با چین جلب کرده است. توافقنامه مشارکت جامع اقتصادی منطقهیی
(آر سیای پی) مهمترین رقیب برای پیمان مشارکت دو سوی اقیانوس امریکا محسوب میشود. بسیاری از اعضا در میان هر دو پیمان مشترک هستند، اما امریکا و کانادا در پیمان منطقهیی جایی ندارند. این توافقنامه که با تلاشهای چین پیش رفته، 16عضو دارد و از نظر تولید ناخالص داخلی در رده سوم در جهان قرار میگیرد. با این حال، مذاکرات در مورد این پیمان که در سال2012 آغاز شد، به کندی پیش میرود و یکی از دلایل اصلی هم این بوده که سرمایه سیاسی بیشتر اعضای (آر سیای پی) ازجمله ژاپن، استرالیا، نیوزیلند، سنگاپور و ویتنام- صرف نهاییسازی (تیپیپی) پس از آخرین دور مذاکرات شده است.
البته، توافقنامه (آر سیای پی) اقتصادهای بزرگ دیگری در آسیا را نیز همچون هند، کره جنوبی و اندونزی در بر میگیرد که در مشارکت دو سوی اقیانوس آرام حضور ندارند. اگرچه شبکه گستردهیی از اقتصادهای کلیدی منطقه این پیمان را جذاب جلوه میدهد، اما از استانداردها و جامعیت آن میکاهد و این همان حسنی است که مشارکت دو سوی اقیانوس آرام بر آن تکیه دارد.
همانطور که باراک اوباما بارها اعلام کرده، تصویب توافقنامه تجاری مشارکت دو سوی اقیانوس آرام سبب میشود پکن تعیینکننده قوانین تجارت و بازرگانی در منطقه نباشد. با این حال، مشارکت جامع اقتصادی منطقهیی با مشکلهایی روبهرو است و اعضا هنوز بر سر کاهش تعرفه گمرکی کالاها و دیگر زمینههای کلیدی همچون تجارت الکترونیک و حقوق مالکیت معنوی به توافق نرسیدهاند. به علاوه چالش دیگر پیشروی این پیمان، حضور یا عدم حضور هند و ژاپن است که هیچ یک پیشتر توافقنامه تجارت آزاد با چین نداشتهاند و این مساله مذاکرات را دشوار میکند.
اگرچه امریکا در پیشرفت مذاکرات بر سر مشارکت جامع اقتصادی منطقهای، چین را رقیب خود میبیند، اما در واقعیت محوریت این پیمان مجمع کشورهای جنوب شرق آسیا هستند. هر 10عضو این مجمع از اعضای (آر سیای پی) هستند و دیگر کشورهای عضو یعنی ژاپن، چین، هند، کره جنوبی، استرالیا و نیوزیلند پیشتر با کشورهای این مجمع توافقنامه تجارت آزاد امضا کردهاند. به عبارت دیگر، (آر سیای پی) تاری است که با مجموع توافقنامههای تجارت آزاد در منطقه تنیده شده است. امکان برطرف کردن موانع موجود برای (آر سیای پی) وجود دارد، بهویژه اینکه روند آهسته مذاکرات کنونی بهطور قطع در صورت ناتوانی دولت اوباما در تصویب توافقنامه (تیپیپی) تسریع خواهد شد؛ نامزدهای انتخابات ریاستجمهوری امریکا از هر دو حزب پیشتر مخالفت خود را با این توافقنامه اعلام کردهاند و اگر سرنوشت (تیپیپی) در چند ماه آینده مشخص نشود، (آر سیای پی) بدون رقیب خواهد ماند. اعضای (آر سیای پی) پانزدهمین دور مذاکرات خود را ماه آینده در چین برگزار و در جهت از بین بردن اختلافنظرها و دستیابی به توافقنامهیی در سال آینده تلاش خواهند کرد.