گروه انرژی| نادی صبوری-حمید مظفر|
عصر چهارشنبه 28 نوامبر، اوپکیها وارد نشستی غیررسمی شدند که در ادامه شکل رسمی و فوقالعاده به خود گرفته و به نشست 170سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام تبدیل شد. اوپک در جریان این نشست توانست پس از 8سال به تصمیمی مشترک برای کاهش سقف تولید دست پیدا کند و بار دیگر به همه ثابت کند که هنوز «زنده» است. در حدود ساعت 22 به وقت تهران و با گذشت بیش از 4ساعت از آغاز نشست اوپکیها در حاشیه پانزدهمین نشست مجمع جهانی انرژی، در پایتخت سفید الجزایر، بیژن زنگنه در کنار یکی از همراهانش برای دقایقی سالن جلسه را ترک کرد و همزمان با این اتفاق، خبرهایی در زمینه پیشنهاد الجزایر برای سقف 3میلیون و 700هزار بشکهیی تولید نفت ایران به گوش رسید؛ در ادامه این جریان و در حالی که تا روز قبل از این نشست و بر پایه اظهارات بیژن زنگنه وزیر نفت ایران و خالد الفالح وزیر انرژی عربستان سعودی، امید بسیاری از توافق اوپک به ناامیدی تبدیل شده بود، خبر توافق اعضا برای محدود کردن سطح تولید در حدود 32میلیون و 500هزار بشکه، شوکی به جهان نفت وارد کرد. شوکی که بازار نفت با افزایش بیش از 5درصدی در قیمت به آن واکنش نشان داد. اعضای اوپک از سال 2008 تا روز
چهارشنبه هرگز نتوانسته بودند به توافقی برای محدود کردن و کاهش تولید دست پیدا کنند و همین مساله، اهمیت نشست چهارشنبه را به خوبی نشان میدهد. هر چند قیمتها با گذشت 2 روز از توافق چهارشنبه و در پی افزایش ارزش دلار با رویکردی کاهشی مواجه شدند اما تکانه حاصل از عصر چهارشنبه آنقدر محکم بود که قیمتها را در روز جمعه نیز همچنان 4درصد بالاتر از روز چهارشنبه نگه دارد. در نهایت اما اثر واقعی تصمیم اوپک، زمانی مشخص خواهد شد که اجرایی شده و از میزان مازاد عرضه موجود در بازار بکاهد. گزارش «تعادل» از اتفاقات عصر روز چهارشنبه تا عصر روز جمعه را در ادامه میخوانید.
خروج الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه از الجزیره، پس از دیدارهای دوجانبه او با وزرای نفت و انرژی ایران و عربستان در روز سهشنبه، تقریبا بیشتر فعالان بازار را به این نتیجه رساند که اوپکیها هنوز نتوانستند، اختلافات خود را حل کنند. روسیه پیش از این اعلام کرده بود که اگر اعضای اوپک تا روز چهارشنبه به دیدگاهی مشترک دست پیدا کنند، به جلسه آنها خواهد پیوست. به همین واسطه بلیت بازگشت نواک از الجزیره به مسکو، اقبال فریز نفتی را بیش از پیش کمرنگ کرد. در ادامه و پیش از آغاز نشست اما، اظهارنظر ی از سوی وزیر انرژی عربستان، در زمینه امکان مستثنا شدن ایران، نیجریه و لیبی از فریز، پیشبینیها را به سمت ابهام برد.
اوپکیها اما در ادامه و در حدود 4 ماه پس از نشست 169 در وین، توانستند بار دیگر پویا و زنده بودن این سازمان را ثابت کرده و با موافقت اعضا، نشست 170 این سازمان را در الجزیره و در قالب نشستی فوقالعاده برگزار کنند. نشستی که شاید بیش از هر کسی به کام ونزوئلا که از ابتدای موج کاهشی قیمت نفت، همواره خواستار برگزاری نشست فوقالعاده و واکنش سریع اوپک به این مساله بود، خوش آمد.
تصمیم اعضای اوپک مبنی بر محدود کردن سقف تولید، موجی از واکنشها را در میان فعالان و صاحبنظران بازار برانگیخت. موجی که مهمترین سر خط آن جمله «اوپک نمرده است» بود. در 2سال گذشته و به واسطه عدم واکنش سریع سازمان کشورهای صادرکننده نفت، به اتفاقات بازار، بسیاری اعتقاد داشتند سازمان دیگر مرده و از کارآیی سابق خود خارج شده است. اتفاقات روز چهارشنبه اما با ایجاد افزایش 6درصدی در قیمت نفت برنت و 5.7درصدی در قیمت WTI آب پاکی را روی تحلیلهای پیشین ریخت و غیر قابل پیشبینی بودن اوپک را ثابت کرد.
«خوشحالم، فشار از روی ایران برداشته شد» این جمله بیژن زنگنه وزیر نفت ایران که در انتهای نشست فوقالعاده اوپک بیان شد؛ خلاصهیی کامل از تاثیر تصمیم الجزیره برای تهران دارد. ایران در چند ماه گذشته، به واسطه رفتارهای عربستان سعودی، در زمینه افزایش تولید نفت خام خود، علاوه بر فشارهای داخلی، با فشاری بیرونی نیز مواجه شده بود. در واقع ایران تلاش داشت تا پیش از نشست الجزیره و نشست ماه نوامبر اوپک، به هدف 4میلیون بشکهیی خود دست پیدا کند تا دست بالاتری در مذاکرات فریز نفتی داشته باشد. نشست فوقالعاده در الجزیره اما به این واسطه که سهمی که طبق شنیدهها معادل 2میلیون بشکه در روز است، برای افزایش تولید ایران، نیجریه و لیبی در نظر گرفت، توانست تا اندازهیی چاههای نفت پیر ایران را با نفسی آسوده همراه کند.
حدود ساعت 24 به وقت تهران در روز چهارشنبه و با پایان گرفتن نشست غیررسمی و در ادامه نشست رسمی فوقالعاده سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام، طبق سنت نشستهای رسمی، کنفرانس خبری اوپک برگزار شد. کنفرانسی که طی آن بیانیه حاصل از نشست 170 برای خبرنگاران قرائت شد. طبق گزارش دبیرخانه اوپک، سازمان در این بیانیه با تشکر از پذیرایی گرم الجزایر اعلام کرد: «سازمان برای تسریعبخشی به روند کاهشی برآمدگی ذخایر نفتی و ایجاد توازنی رو به جلو در بازار نفت، هدفی بین 32میلیون و 500هزار بشکه در روز تا 33میلیون بشکه در روز برای خود در نظر گرفته است.» گفتنی است که طبق گزارش ماهانه اوپک، تولید نفت خام سازمان در ماه آگوست 33میلیون و 270هزار بشکه در روز بوده است.
در بیانیه اوپک همچنین به این مساله اشاره شد که کارگروه عالیرتبه شامل نمایندگان اعضا در اوپک، تحت حمایت سازمان، وظیفه مطالعه و بررسی سطح تولید کشورهای عضو را بر عهده خواهند داشت. این کارگروه همچنین وظیفه تعامل با تولیدکنندگان بزرگ غیر اوپک برای پیوستن به پیشنهادات سازمان را نیز بر عهده دارد.
خرسندی زنگنه از تصمیم اوپک
ساعت 21 روز پنجشنبه، صدای بیژن زنگنه وزیر نفت ایران از آنتن شبکه یک سیما به گوش رسید. زنگنه که پیش از آغاز نشست غیررسمی اوپک اعلام کرده بود ایران اکنون آمادگی فریز کردن تولید نفت خام خود را ندارد، در گفتوگویی تلفنی خود با این شبکه با اشاره به اینکه اوپک دیروز تصمیم تاریخی گرفته است، اظهار کرد: این سازمان در دو سال و نیم گذشته نمیتوانست، تصمیم بگیرد و جلسات ما در عمل فقط به بحث میگذشت.
صحبتهایی که از جو مرده حاکم بر سازمان در جلسات از اواسط سال 2014 تاکنون حکایت میکرد.
وزیر نفت ایران در ادامه عنوان کرد: «این مساله که با وجود اختلافات درون اوپک این تصمیم گرفته شد موفقیت برای اوپک بود و به کسانی که میگفتند اوپک مرده است، نشان داد که اوپک زنده است و در شرایط حساس میتواند به نفع اعضای خود تصمیم بگیرد.»
البته دیدگاه برخی به دیدگاه زنگنه در این زمینه نزدیک نیست، برخی فعالان بازار نفت بر این باور هستند که تولیدکنندگان بزرگ اوپک مانند عربستان، به این واسطه تن به این طرح دادهاند که عملا به اوج ظرفیت تولید نفت خام خود دست پیدا کرده و توانایی تولید نفت بیشتری از این حد ندارند.
وزیر نفت ایران همچنین با تایید بیانیه سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام اعلام کرد که هنوز سهمیهیی برای اعضا مشخص نشده و قرار شده است که کارگروه عالیرتبه تخصصی از اعضای اوپک تشکیل شود تا در جلسه بعدی اوپک که در ماه نوامبر برگزار میشود، سناریوهایی برای نحوه توزیع این کاهش برای اعضا ارائه شود.
بیژن زنگنه پیش از این و در حاشیه نشست 169 سازمان در وین «حذف نظام سهمیهبندی اوپک» در سال 2011 را بزرگترین اشتباه سازمان در طول عمر خود عنوان کرده بود. اظهاراتی که در پی آن این ذهنیت که مخالفت ایران با طرح فریز نفتی، به واسطه نبود نظام سهمیهبندی است را تقویت کرد. زنگنه در آن تاریخ گفته بود «هنگامی که ما سقف تولید ٣٠میلیون بشکه در روز را تعیین میکنیم و یک کشور بیشتر تولید میکند، باید راهی باشد که از آن بازخواست شود؛ باید بتوانید کشورها را کنترل و نظارت کنید و از آنها بپرسید چرا بیش از اندازه تولید کردهاند و همه باید به این موارد پایبند باشند.»
پس از توافق
تنها 24ساعت کافی بود تا شوک اعلام توافق کشورهای عضو اوپک در الجزایر اثرگذاری اولیه و شدید خود را از دست بدهد و بیاعتمادی مسبوق به سابقه بازار نسبت به مواضع اوپک مجددا بر قیمتها سایه بیندازد. درحالی که توافق غیرمنتظره روز چهارشنبه سازمان کشورهای صادرکننده نفت اوپک سبب شد تا قیمتها در بازار جهانی نفت بیش از 6درصد افزایش پیدا کند روز جمعه بازار در سراشیبی قرار گرفت.
کاهش روز گذشته قیمت نفت ناشی از دو عامل بود. عامل اول تقویت ارزش دلار و عامل دوم حجم بالای نقدینگی است که پس از اعلام توافق اعضای اوپک در الجزایر وارد بازار و سبب شد تا سرمایهگذاران در دومین روز پس از اعلام توافق فریز نفتی سرمایه نقدی کمتری را وارد بازار کنند. به گزارش «تعادل» و به نقل از رویترز هرچند بازار در روز جمعه با افت قیمت نفت نسبت به روز پنجشنبه همراه بود اما کماکان قیمت نفت 4.5درصد نسبت به قبل از نشست غیررسمی اوپک بالاتر است.
همچنین شاخصها نشاندهنده این است که ارزش دلار در مقابل سبد ارزی دیگر کشورها افزایش داشته و با توجه به سلطه پول امریکا بر معاملات نفتی این مساله سبب بالا رفتن هزینههای سرمایهگذاران در بازار کالاها از جمله نفت میشود و در نتیجه موجب کاهش معاملات و تقاضا و افت قیمت نفت شده است.
به گزارش «تعادل» و به نقل از رویترز «فرانک کلامپ» تحلیلگر نفت بانک آلمانی «لندسبنک بادن-وورتمبرگ» در این زمینه معتقد است: «ما در حال حاضر شاهد Profit- Taking در بازار هستیم چرا که زمان زیادی تا نشست بعدی اوپک در ماه نوامبر جایی که سهمیه هریک از کشورها مشخص خواهد شد، باقی مانده است.»
به گزارش«تعادل» در بازارهای مالی «پرافیت تیکینگ» به حالتی اطلاق میشود که ارزش یک سهام یا یک کالا پس از یک افزایش قیمت ناگهانی با افت قیمت بدون دلیل مواجه میشود و در این حالت سرمایهگذاران برای حفظ سودآوری خود اقدام به فروش آن سهم یا کالا در بازار میکنند.
در این میان با توجه به سابقه اعضای اوپک در زیر پا گذاشتن سهمیهبندی این سازمان در گذشته تحلیلهای زیادی در مورد پایبند بودن اعضای اوپک به تصمیم خود در الجزایر به گوش میرسد. به گزارش«تعادل» به نقل از رویترز یکی از تحلیلگران موسسه تحقیقاتی «بی.ام.ای ریسرچ» انگلستان در این زمینه اظهار میکند:«اوپک در الجزایر ما را غافلگیر کرد و نمیتوان این نکته را نادیده گرفت که آنها مجددا ما را غافلگیر نکنند. هر چند ما کماکان معتقدیم که کاهش تجمعی تولید اثر اندکی در تغییر اساسی بازار خواهد داشت.»
روسیه در انتظار نشست نوامبر
توافق اعضای اوپک در روز چهارشنبه اتفاقی بود که در هشت سال گذشته بیسابقه به حساب میآمد. شگفتی این اتفاق سبب شده بود تا همگان گمان ببرند تا مسیر تحقق کامل طرح فریز نفتی هموار شده و حال نوبت تولیدکنندگان ارشد غیراوپکی و در رأس آنها روسیه است تا با پیوستن به این طرح، پازل حمایت از قیمت نفت در بازار را تکمیل کنند. اما اظهارات الکساندر نواک در روز پنجشنبه نشاندهنده این است که این کشور حداقل تا ماه نوامبر قصد دست زدن به سطح تولید خود را ندارد. وزیر انرژی کشوری که ماهها دوش تا دوش عربستان سعودی در صدر اخبار مربوط به حوزه نفت قرار داشت و بارها از هر گونه اقدام برای حمایت از بهبود بازار نفت سخن گفت به نظر میرسد در سر بزنگاه قصد شانه خالی کردن از مسوولیت خود را دارد.
به گزارش«تعادل» به نقل خبرگزاری سگودنیا، وزیر انرژی روسیه روز پنجشنبه در نخستین واکنش خود به نشست سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام در الجزیره اعلام کرد که با وجود توافق صورت گرفته توسط اعضای اوپک مبنی بر کاهش مازاد عرضه موجود در بازار، این کشور قصد دارد تولید خود را در سطح تقریبی فعلی نگه دارد.
وزیر انرژی روسیه البته در اظهار نظری بیان کرد که این کشور آماده در نظر گرفتن پیشنهادات از سوی کشورهای اوپک برای همکاری مشترک در بازار نفت بوده و اکنون نیز این کشور به مشاورههای خود به اوپک در ماه اکتبر و نوامبر ادامه خواهد داد. اما موضعگیری فعلی روسیه حفظ سطح تولید فعلی است که تاکنون به آن دست یافته است. اینها اصولی اساسی است که پیش از این نیز مد نظر قرار داشته است.
از ابتدا ایده طرح فریز نفتی با در نظر گرفتن همکاری اوپکیها و غیراوپکیها متولد شده بود. اما به نظر میرسد تا زمانی که اوپکیها جزییات دقیق توافق خود در الجزایر را در نشست ماه نوامبر شفاف نکنند، همراهی روسیه را در کنار خود نخواهند دید.
نواک در این رابطه اظهار کرد:«کماکان جزییاتی وجود دارد که کشورهای اوپکی باید روی آن کار کنند. روسیه به دقت پیشنهاداتی که در این زمینه منتشر خواهد شد را بررسی خواهد کرد.»وزیر انرژی روسیه بیان کرد: کشورهایی مانند مکزیک و روسیه که در خارج از کارتل اوپک قرار دارند به محض نهایی شدن جزییات در نشست ماه آینده نوامبر همکاری که از آنها انتظار میرود را ادامه خواهند داد.
بغداد ناراضی
به نظر میرسد که فریز نفتی بیش از هر کشور دیگری بر عراق گران آید. این کشور اعلام کرده است به ارقامی که توسط اوپک برای کاهش تولید نفت اعلام شده، اعتماد ندارد. این مسالهیی است که بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران نیز در گفتوگوی تلفنی خود با شبکه یک سیما به آن اشاره کرده بود. به گزارش «تعادل» به نقل از الشرقالاوسط جبار اللعیبی، وزیر نفت عراق روز پنجشنبه در اظهارنظری که میتواند توافق فریز نفتی را در معرض خطر قرار دهد، اعلام کرد که سقف جدید تولید نفت برای بغداد خوب نیست و اوپک ظرفیت تولید عراق را که در سالهای گذشته افزایش یافته دستکم گرفته است.
این اظهارنظر وزیر نفت عراق درحالی صورت میگیرد که به صورت رسمی صحبتی از سهمیه هر کشور برای تولید مطرح نشده و این موضوع به نشست ماه نوامبر موکول شده است. اما به نظر میرسد صحبتهای اولیهیی که در این زمینه در نشست الجزیره مطرح شده نتوانسته جاهطلبیهای همسایه غربی ایران را اقناع کند.
زنگنه در این زمینه گفته بود:«عراقیها میگفتند تولید ما در اوپک در ماه آگوست
4 میلیون و 300هزار بشکه نوشته شده است درحالی که تولید واقعی آنها 4 میلیون و 770هزار بشکه است. بغداد مدعی است که منابع پانویه اطلاعات تولید کشورشان را غلط ارائه کردهاند» به گزارش «تعادل» عراق در ماه آگوست تولید خود را به اوپک 4میلیون و 638 هزار بشکه در روز اعلام کرده بود.
بدبینی امریکا به توافق اوپک
بسیاری از کارشناسان معتقدند که برنده اصلی توافق نفتی اعضای اوپک در صورت تحقق کامل کشوری جز ایالات متحده امریکا نخواهد بود. چراکه افزایش قیمت نفت به منزله هموار کردن راه برای شروع به کار مجدد شرکتهای تولیدکننده نفت شیل امریکاست که حدود دو سال است به دلیل افت قیمت و به صرفه نبودن دست از تولید کشیدهاند. هر چند وجود قیمتها در کانال بین 50 تا 60 دلار همچنان مانعی بزرگ بر سر راه بسیاری از تولیدکنندگان امریکایی به حساب میآید و اوپکیها نیز قصد ندارند قیمتها را بیش از این به سمت بالا سوق دهند.
اما در این میان به نظر میرسد که امریکاییها آنچنان توافق صورت گرفته در نشست الجزایر را باور نکرده و حسابی روی آن باز نکردهاند. به گزارش «تعادل» به نقل از رویترز «آموس هاچستین» دیپلمات ارشد انرژی امریکا باور ضعیفی در رابطه با تاثیر توافق اوپک روی قیمت نفت در درازمدت دارد. چراکه به گفته وی انقلاب امریکا در زمینه حفاری و بهبود جهانی در زمینه بهرهوری بدین معناست که بازار انرژی نسبت به کاهش تولید تولیدکنندگان انعطافپذیر خواهد بود. وی اظهار میکند: «من گمان نمیکنم که این توافق کارساز شود. با گذشت زمان افزایش قیمت نفت سبب خواهد شد که تولید نفت ایالات متحده به صورت قابل توجهی افزایش پیدا کند که این مساله سبب کاهش قیمتها در اثر وجود مازاد عرضه یا افزایش سهم ایالات متحده در بازار خواهد شد. در هر صورت این مساله برای اوپک به منزله گل به خودی است.»
از زمان تشکیل سازمان کشورهای صادرکننده نفت در سال 1960 توافقات این گروه مبنی بر کاهش تولید نفت، قیمتها را برای چند ماه یا گاهی چند سال بالا برده است. اما با رسیدن قیمت نفت به قله 150دلاری در هر بشکه در سال 2008 استخراج و حفاری مستقیم در ایالات متحده امریکا آغاز شد و در نهایت تولید نفت این کشور را تا 4میلیون بشکه در روز افزایش داد و این کشور را تبدیل به بزرگترین تولیدکننده نفت و فرآوردههای آن کرد.
با سقوط قیمت نفت در سال 2014 تحلیلگران پیشبینی میکردند که تولید نفت امریکا با سقوط شدیدی مواجه شود اما در عمل تولید نفت این کشور تقریبا ثابت نگه داشته شد و هزینههای بالای حفاری سبب شد تا تنها حدود یک میلیون بشکه در روز از تولید نفت این کشور کاسته شود.
درحال حاضر تولید نفت شیل توسط هزاران دکل حفاری در امریکا یک سقف مجازی روی قیمتهای نفت در بازار ایجاد کرده است. این دیپلمات امریکایی معتقد است چنین چرخههای قیمتی که با رهبری اوپک در بازار ایجاد میشود حداقل برای 6 کشور تولیدکننده نفت که اقتصاد، خدمات و امنیت اجتماعی آنها به درآمد نفتی وابسته است میتواند بسیار خطرناک باشد. هر چند وی نام کشوری را به زبان نیاورد اما به نظر میرسد که کشورهایی نظیر ونزوئلا، آنگولا و گابن میتوانند مثالهایی از این تولیدکنندگان باشد که بودجه رفاهی بالایی برای حفاظت از خود در برابر قیمتهای پایین نفت ندارند. حتی تولیدکنندگان بزرگی نظیر عربستان سعودی نیز با چنین مشکلاتی دست و پنجه نرم میکند و برای دومین سال بودجه این کشور با کسری مواجه شده است. از سوی دیگر کشورهای تولیدکننده جدیدی نظیر قبرس و رژیم صهیونیستی در حال تلاش برای ورود به بازار جهانی نفت هستند. هاچستین معتقد است:«این کشورها بخشی از باشگاه قدیمی نفت نیستند و با قواعد آنها بازی نمیکنند. آنها نمیخواهند بگویند که چه مقدار و در چه زمانی تولید میکنند.»این دیپلمات امریکایی همچنین از حق کشورهایی نظیر ایران، لیبی و نیجریه
برای افزایش تولید خود دفاع و اظهار کرد که این کشورها باید اجازه داشته باشند تا جایی که میتوانند تولید کنند.
پیشبینی گلدمنساکس از افزایش 10 دلاری قیمت نفت
به گزارش «تعادل» موسسه گلدمنساکس در تحلیلی از توافق حاصله بین اعضای اوپک در روز چهارشنبه پیشبینی کرد که این اتفاق منجر به افزایش 7تا 10دلاری قیمت نفت در نیمه اول سال آینده میلادی شود.
تحلیلگران گلدمنساکس معتقدند اجرای محدودیتهای این توافق سبب خواهد شد که در سال 2017 بین 480تا 980هزار بشکه از تولید نفت جهان کاسته شود. هر چند در نگاه بلندمدت تردیدها نسبت به اجرای سهمیههای پیشنهادی در صورت تصویب باقی خواهد ماند. با این وجود این بانک امریکایی پیشبینی خود از قیمت نفت تا پایان سال و نیز سال 2017 را تغییر نداده است. کماکان پیشبینی گلدمنساکس از قیمت نفت دبلیو.تی.ای تا پایان سال 2016 در سطح 43دلار در هر بشکه و برای سال 2017 روی رقم 53 دلار قرار دارد.