3مسیر اقتصادی جهان آینده
مترجم| مجید اعزازی |
جاده ابریشم جدید پاسخ سترگ چین به تلاش ایالات متحده امریکا برای منزوی کردن بیجینگ از طریق توافقنامههای تجاری فراآتلانتیک و فراپاسیفیک است. اما مساله بیش از اینها است. در واقع، جاده ابریشم جدید چشماندازی روشن از چین را تصویر میکند. یک چشمانداز روشن از جغرافیای سیاسی و جغرافیای اقتصادی چین و به ویژه چشماندازی که شی جین پینگ، رییسجمهور چین در اکتبر سال 2014 مطرح کرد.
در آینده قابل پیش بینی، ایالات متحده امریکا به کنترل مسیرهای دریایی که چین اغلب از آنها استفاده میکند، ادامه خواهد داد و از این رو، این مورد اخیر باید بر روی دیگران هم از طریق دریا و هم از طریق خشکی باز باشد. (از 20 بندر بزرگ جهان، 15 بندر در چین قرار دارد) تا حمل و نقل کالاهای صادراتی و ذخایر مواد خام به ویژه ذخایر مرتبط با انرژی امریکا تضمین شود. این پروژه تمام آسیا، خلیج فارس، خاورمیانه و آفریقای شمالی و اروپا را در بر میگیرد.
چندی پیش ایالات متحده امریکا، حاکمیت چین را با طرح ادعا درباره برخی جزایر در دریای جنوبی چین به چالش کشید؛ این در حالی است که مادرید در یک تمرین بزرگ دیپلماسی اقتصادی و قدرت نرم، با توجه به حضور سنگین چینیها در اسپانیا و شرکت در اتاق فکر این پروژه که کشورهای متعددی را در برمیگیرد، میزبان میدان اصلی جاده ابریشم دو به شمار میرود. چین از طریق طرح و اجرای جاده ابریشم دو، یک هدف داخلی را نیز دنبال میکند: گسترش مرزهای درونی کشور و توقف مهاجرت دسته جمعی به سوی مناطق ساحلی - جایی که رشد اقتصادی متمرکز میشود.
هدف جاده ابریشم جدید که به نام «یک مسیر، یک جاده» نیز شناخته میشود، فایده رساندن به 4 میلیارد نفر از طریق گشایش مسیرهای جدید از چین تا اروپا با پنج «کریدور اقتصادی» (چین- مغولستان، آسیای میانه، چین و پاکستان، چین- میانمار- بنگلادش-هند و آسه آن، و به شرق، یک مسیر دریایی به کره جنوبی و ژاپن) و سپس به خلیج فارس، خاورمیانه، آفریقای شمالی و اروپا است.
برخی از کشورها از جمله کشورهایی که هیچ راهی به سوی این دریا ندارند (مانند مغولستان، تاجیکستان و افغانستان) در مسیر جاده ابریشم دو قرار میگیرند.
از این رو، برای آنها، این مسیر به معنی «اتصال» به جهان است. سایر کشورها مانند پاکستان نیز قادر خواهند شد که فارغ از مسیر هند، تحرک بیشتری داشته باشند.
برخلاف توافقنامههای فراآتلانتیک و فراپاسیفیک که هزینه پولی ندارند، جاده ابریشم جدید، به سرمایهگذاریهای عظیم در زیرساختها نیاز دارد. آنگونه که مجله اکونومیست برآورد کرده است، این سرمایهگذاریها به یک تریلیون دلار امریکا بالغ میشود و همه شقوق حمل و نقل از جمله راه آهن، جاده و فرودگاه و بندرگاه را در بر میگیرد.
بخشی از سرمایه مورد نیاز از طریق سرمایهگذاری بخش خصوصی صورت میگیرد، اما بخش عمده آن از طریق سرمایهگذاری عمومی خواهد بود.
چین برای این پروژه یک صندوق ویژه 40 میلیارد دلاری تاسیس کرده است. این کشور همچنین «بانک توسعه زیرساخت آسیا» با مشارکت بیش از 60 کشور را راهاندازی کرده است و میتواند روی کریدور ترابری اوراسیا حساب کند. کریدوری که ولادیمیر پوتین، رییسجمهور روسیه آن را ارتقا داده است. در همین حال، چین اتصال به اتحادیه اروپا را نیزهدفگذاری کرده است.
ناهمگنی کشورهای مشارکتکننده و هماهنگسازی استانداردهای فنی، تعرفهها و موانع غیر تعرفهای، مشکلات عمدهیی را ایجاد میکند. مشکلاتی برای خلق ِ آنچه برخی آن را «کالا عمومی منطقه ای» توصیف میکنند. در عین حال، انتظار میرود تا سال 2030 جادههای جدید آماده باشند.
در کنار زیرساخت، هدف این پروژه ارتقای 4 نوع اتصال یا «جریان» سیاسی، تجاری، سرمایه و مردم میشود. و چالشی ذهنی و حتی ایدئولوژیکی را در بر میگیرد. چرا که چین، پیشرفت در سپهر اقتصاد و آنچه آن را «اجماع بیجینگ» - در برابر «اجماع واشنگتن»- نام نهاده، دنبال میکند. (هر چند اجماع واشنگتن متعلق به اوباما نیست) .
همانطور که «گارسیا لگاز» وزیر تجارت اسپانیا و «خوزه مانوئل گارسیا مارگالو» وزیرامور خارجه اسپانیا توصیف کردند، پروژه جاده ابریشم دو، نه تنها برای شرکتهای مهندسی و زیرساختی اسپانیا که به خاطر فراهم آوری امکان برقراری ارتباط مستقیم با چین و آسیا برای اسپانیا و همچنین اقتصاد قرن بیست و یکم دارای اهمیت است.
در قرون گذشته، وقتی که اسپانیا حتی به اسپانیا تبدیل نشده بود، ارتباط بسیاری از کشورها از طریق جاده ابریشم قدیمی برقرار بود. اگر پروژه احداث جاده ابریشم جدید پیش رود، جهان سه محور اقتصادی عمده خواهد داشت: پاسفیک، آتلانتیک و جاده میان شرق و سایر بخشهای اوراسیا. خارج از این سه محور، آفریقای سیاه و بخشهایی از امریکای لاتین باقی خواهند ماند که از نظر اقتصادی مطلوب نیستند. شاید برای جبران این مساله، احیای آبراه میان آتلانتیک و امریکای شمالی، امریکای لاتین و آفریقای غربی مناسب باشد.
