ذخاير خوني زير خط هشدار
در روزهايي كه ميانگين ذخاير خوني كشور به حدود ۴.۵ روز رسيده، برخي استانها با ذخايري كمتر از سه روز نفس ميكشند؛ جايي كه هر تصادف، هر زايمان پرخطر و هر اتفاق غيرمنتظره، ميتواند جان بيماري را به چند كيسه خون گره بزند.
در روزهايي كه ميانگين ذخاير خوني كشور به حدود ۴.۵ روز رسيده، برخي استانها با ذخايري كمتر از سه روز نفس ميكشند؛ جايي كه هر تصادف، هر زايمان پرخطر و هر اتفاق غيرمنتظره، ميتواند جان بيماري را به چند كيسه خون گره بزند. در سرماي زمستان و همزمان با شيوع آنفلوآنزا، كاهش مراجعه براي اهداي خون و افزايش نياز بيماران، معادلهاي نگرانكننده ساخته است؛ معادلهاي كه يك سوي آن نوعدوستي مردم و سوي ديگر، كمبود نيرو، تجهيزات و اعتباري است كه شبكه خونرساني كشور را تحت فشار قرار داده است.
به گزارش ايسنا، در روزهايي كه ميانگين ذخاير خوني كشور حدود ۴.۵ روز اعلام ميشود، برخي استانها با ذخايري كمتر از سه روز و حتي ۱.۵ روز روزگار ميگذرانند و در اين ميان هر تصادف جادهاي، هر زايمان پرخطر و اتفاق غيرقابل پيش بينياي، معادلهاي پيچيده را بر هم ميزند؛ معادلهاي كه يك سوي آن اهداكنندهاي ايستاده كه بايد از كار و زندگي خود بگذرد و سوي ديگر بيماري كه جانش به چند كيسه خون بند است. در سرماي زمستان، وقتي آنفلوآنزا شهرها را درگير كرده و پايگاههاي اهداي خون با كمبود نيروي انساني دستوپنجه نرم ميكنند، صفهاي اهدا كوتاهتر ميشوند اما تختهاي بيمارستان خالي نميمانند؛ نياز به خون تعطيلبردار نيست؛ نه براي ۳۵۰۰ بيمار تالاسمي سيستانوبلوچستان كه هر ماه به ۷هزار واحد خون نياز دارند و نه براي زن بارداري كه ناگهان به چهار واحد خون و پلاكت محتاج ميشود. در اين ميان، قصه تامين خون در مناطق محروم، گاهي قصه انتخابهاي دردناك است؛ انتخاب ميان كودكي كه ميتواند چند روز ديرتر خون بگيرد و مادري كه اگر همان لحظه خون به او نرسد، جانش را از دست ميدهد. اينجا كمبود فقط عدد نيست؛ رنج است، اضطراب است و اشك پدري كه بايد دوباره مسير سخت را برگردد. در سوي ديگر اين روايت، اهداكنندگاني ايستادهاند كه بيهيچ چشمداشتي، بخشي از جان خود را به امانت ميسپارند و كاركناني كه با حقوقي يكسوم كادر درمان، گاهي ۱۴ روز بدون تعطيلي كار ميكنند تا چراغ شبكه خونرساني خاموش نشود و باز هم در اين ميان، كمبود نيرو، تجهيزات و اعتبار، حتي «تكريم اهداكننده» را به آرزو تبديل كرده است.
بابك يكتاپرست - معاون اجتماعي سازمان انتقال خون ايران با بيان اينكه ميزان ذخاير كنوني خوني كشور حدود ۴.۵ روز است، اظهار كرد: اگرچه وضعيت ذخاير خوني كشور «مطلوب» قلمداد ميشود اما برخي استانها، شرايط خاص را تجربه ميكنند. گاهياوقات، سازمان انتقال خون نسبت به صدور فراخوان اهداي خون اقدام ميكند، اما با صدور فراخوانهاي احساسي به منظور دعوت مردم براي اهداي خون موافق نيستم؛ چرا كه با استانداردهاي بينالمللي مغايرت دارد.
چالشهايي از جنس فراخوان اهداي خون
او ادامه داد: هنگامي كه افراد تحت تاثير قرار ميگيرند و احساسي ميشوند، به هر شكل ممكن ميخواهند خون اهدا كنند و اين احتمال وجود دارد بهطور دقيق به پرسشهاي پزشكان كه پيش از خونگيري مطرح ميشود، پاسخ ندهند تا به ديني كه احساس ميكنند، پاسخ دهند. بنابراين اين احتمال وجود دارد كه سلامت خون تحت تاثير قرار گيرد. معاون اجتماعي سازمان انتقال خون با بيان اينكه اهداي خون يك فرآيند زنده است، تصريح كرد: اهداي خون، يك اقدام اجتماعي است و به تكتك افراد جامعه مربوط ميشود. ماهيت و جنس دغدغه جامعه در زمينه اهداي خون بسيار اهميت دارد؛ منظور اين است كه مردم بايد براي اهداي خون وقت صرف كنند و بخشي از وجود خود را براي نجات همنوعان خود اهدا كنند.
رابطه علت و معلولي در كاهش مراجعه براي اهداي خون
اين پزشك با بيان اينكه اهداي خون تحت تاثير عوامل متعدد است، توضيح داد: كاهش ميزان مراجعه براي اهداي خون در فصل سرد سال، مشكل و چالش هميشگي سازمان انتقال خون است. شرايط محيطي فصل سرد سال مانند «كوتاه بودن طول روز» و «دماي هوا» سبب ميشود كه انسانها براي فعاليتهاي اجتماعي زمان كمتري صرف كنند و چنين شرايطي به صورت غيرمستقيم بر اهداي خون اثر ميگذارد.
آنفلوآنزا، بلاي جان نظام سلامت
يكتاپرست درباره علل ديگر كاهش ميزان مراجعه براي اهداي خون گفت: شيوع بيماريهاي فصلي مانند آنفلوآنزا كه اين روزها با آن مواجه هستيم، سبب كاهش مراجعه براي اهداي خون ميشود. شيوع آنفلوآنزا در كشور، يك مساله بسيار چالشي در برخي استانها براي سازمان انتقال خون است؛ افرادي كه حتي به سرماخوردگي ساده مبتلا ميشوند به مدت ۳ روز از اهداي خون معاف هستند. شيوع آنفلوآنزا در برخي استانها و شهرهاي كشور به نحوي است كه شهروندان نميتوانند براي اهداي خون مراجعه كنند. او با بيان اينكه نياز به خون و فرآوردههاي خوني در فصل سرد سال افزايش مييابد، تصريح كرد: اگرچه ميزان مراجعه براي اهداي خون كاهش مييابد اما از سوي ديگر، نياز به خون و فرآوردههاي خوني به دلايل مختلف مانند افزايش حوادث ترافيكي به دليل لغزندگي معابر بيشتر ميشود. كاهش مراجعه و افزايش نياز به خون، بالانس و تعادل مصرف و اهداي خون را دچار اختلال ميكند و به همين دليل بالانس ذخاير خوني دچار درهمريختگي مقطعي ميشود.
خون، نياز هميشگي نظام سلامت
معاون اجتماعي سازمان انتقال خون با بيان اينكه «نياز به خون» يك نياز هميشگي است، تصريح كرد: من بر اين باور هستم كه عبارت «الان يا الان» بهترين عبارت براي تشريح نياز هميشگي به خون است. در حال حاضر، نگراني درباره ذخاير خوني وجود ندارد اما بروز هرگونه حادثه ناگوار سبب افزايش نياز به خون و فرآوردههاي خوني ميشود. نياز به خون و فرآوردههاي خوني هميشگي است؛ بر اساس اين شرايط، سازمان انتقال خون همواره از مردم ميخواهد كه به پاي كار بيايند؛ چرا كه نياز به خون و فرآوردههاي خوني هيچگاه تعطيل نميشود.
اهداي خون، كنش اجتماعي چندوجهي
يكتاپرست در پاسخ به پرسش «آيا كاهش ميزان مراجعه براي اهداي خون يك رابطه علت و معلولي است يا ضعف در سياستگذاريها نيز در بروز چنين شرايطي دخيل است؟» توضيح داد: اهداي خون مانند تمام عوامل اجتماعي، يك مولفه چندوجهي است؛ بهطور قطع، تمام مسائل اجتماعي از جنبههاي مختلف قابل ارزيابي است. ايران، كشوري گسترده با ويژگيهاي جغرافيايي، بومي، فرهنگي و قومي متفاوت است. در چنين شرايطي، نسخه يكسان و واحدي نميتوان براي تمام كشور در نظر گرفت؛ به عنوان مثال نسخه سيستانوبلوچستان با اروميه متفاوت است.
جانهايي به نزد امانت در دستان سازمان انتقال خون
اين پزشك با بيان اينكه «توجه به اهداكننده» در ساختار مديريتي ضروري است، افزود: اهداكنندگان با وجود مشكلاتي كه اين روزها تمام افراد جامعه تجربه ميكنند از وقت و زمان خود چشمپوشي ميكنند و براي نجات جان همنوع خود به يكي از پايگاههاي اهداي خون مراجعه ميكنند تا بخشي از وجود خود را به امانت در اختيار سازمان انتقال خون قرار دهند و در نهايت جان ۳ بيمار را از مرگ نجات دهند. اهداكنندگان خون، هيچ چشمداتي ندارند اما كوچكترين كاري كه ميتوانيم براي اين افراد انجام دهيم، «احترام گذاشتن» است. فرآيندها بايد به نحوي طراحي و اجرا شود، تا اهداكنندگان كمترين ميزان معطلي را تجربه كنند. معاون اجتماعي سازمان انتقال خون گفت: برخي اهداكنندگان خواهان دريافت كارت اهداي خون هستند؛ چرا كه به نحوي مايه افتخار به حساب ميآيد كه توانستهاند جان برخي انسانها را از مرگ نجات دهند. مشكلات ساختاري، كمبود تجهيزات، كمبود اعتبار و همچنين كمبود نيروي انساني سبب سختي كار و شرايط شدهاند؛ تكريم و احترام، كمترين كاري است كه بايد براي اهداكنندگان در نظرگيريم اما به دليل كمبود اعتبار و نيروي انساني نميتوانيم تكريم و احترمي در شأن اهداكنندگان داشته باشيم. شرايط به نحوي است كه حتي احتمال قهر اهداكنندگان با سازمان انتقال خون وجود دارد.
مردم همواره در لحظات سخت به ميدان ميآيند
او با بيان اينكه ايرانيها بسيار نوعدوست هستند، تصريح كرد: اگرچه مشكلات زياد است و تحت تاثير همين شرايط نيز حتي احتمال قهر اهداكنندگان با سازمان انتقال خون وجود دارد اما همواره در شرايط سخت به ياري ما آمدهاند. به عنوان مثال صفهاي طولاني اهداي خون در حادثه انفجار بندرعباس را در سراسر كشور تجربه كرديم؛ صفهاي طولاني اهداي خون به حادثه انفجار بندر رجايي محدود نميشود و در تمام حوادث و بلايا وجود دارد.
چه زماني ذخاير خون بحراني ميشود؟
وي درباره ميزان ذخاير خوني مطلوب سازمان انتقال خون اظهار كرد: اگر يك پايگاه براي ۷ تا ۸ روز خون داشته باشد، ميتواند خونهاي دريافتي را در شبكه خونرساني ارسال كند. هنگامي كه ذخاير خون به ۵ روز ميرسد، بايد نسبت به شرايط هوشيار باشيم. هنگامي كه ذخاير خون ۳ روز ميشود، وارد هشدار شدهايم. سازمان انتقال خون، اين اعداد و ارقام را مورد بازنگري قرار داده، چرا كه نميتوانيم يك نسخه ثابت و مشترك براي تمام كشور در نظرگيريم. او ادامه داد: يك نقطه از اين آب و خاك، دو بيمارستان كوچك دارد و وضعيت اهداي خون خوبي را تجربه ميكند. مدير اين منطقه اظهار ميكند: اگر ميزان ذخاير خوني آن منطقه ۲روز باشد، شرايط قابل مديريت است. اين در حالي است كه برخي مناطق نياز بسيار زيادي به خون و فرآوردههاي خوني دارند.
نياز به خون بيشتر در برخي استانها
يكتاپرست درباره استانهاي پرمصرف نيز توضيح داد: به عنوان مثال، استانهاي «سيستانوبلوچستان»، «فارس» و «تهران» جزو استانهاي پرمصرف محسوب ميشود و مصرف خون و فرآوردههاي خوني اين استانها به دلايل متعددي زياد است. دو استان فارس و تهران به قطب درماني تبديل شدهاند اما داستان سيستان وبلوچستان بسيار متفاوت است.
داستان پرغصه خون در سيستانوبلوچستان
او با بيان اينكه حوادث ترافيكي سيستانوبلوچستان بسيار وحشتناك است، گفت: مصدومان حوادث ترافيكي به خون و فرآوردههاي خوني نياز دارند. بهطور مثال، هنگامي كه در سازمان اورژانس بودم؛ گزارش برخورد دو دستگاه پرايد را دريافت كرديم. به نظر شما، چند نفر در پي اين حادثه مصدوم شدند؟ ۱۹ نفر به دليل برخورد اين دو خودرو مصدوم شدند. هنگامي كه ۱۹ نفر به يك بيمارستان كوچك منطقهاي در يك شهر كوچك مانند «خاش» اعزام ميشوند، چگونه خون مورد نياز آنها را ميتوان تامين كرد؟ تامين خون و فرآوردههاي خوني در چنين شرايطي بسيار سخت و پيچيده است. او ادامه داد: حوادثي در استان سيستانوبلوچستان رخ ميدهد كه تامين خون مورد نياز آن سختيهاي خاص خود را دارد. متاسفانه، جادههاي استان سيستانوبلوچستان حادثه خيز است و تمام حوادث ترافيكي كه در اين جادهها اتفاق ميافتد به خون و فرآوردههاي خوني نياز دارد. وي درباره حضور بيماران خاص در سيستانوبلوچستان توضيح داد: تالاسميها، هموفيليها و همودياليزيها بايد خون و فرآوردههاي خوني دريافت كنند تا حيات آنها ادامه داشته باشد.
