تحريمهايي كه بيماران هموفيلي را از چرخه درمان خارج كرد
مدتي است كه بيماران هموفيلي دريافتكننده داروي فاكتور ۱۳ به دليل تحريمهاي اعمال شده، با كمبود اين دارو مواجه شده و در حال حاضر براي درمان اين بيماران، از روشهاي درماني جايگزين و قديمي استفاده ميشود.
مدتي است كه بيماران هموفيلي دريافتكننده داروي فاكتور ۱۳ به دليل تحريمهاي اعمال شده، با كمبود اين دارو مواجه شده و در حال حاضر براي درمان اين بيماران، از روشهاي درماني جايگزين و قديمي استفاده ميشود. بنا به گفته مسوولان، اين كمبود يك كمبود سراسري است و مختص به شهر يا استان خاصي نيست. بنا بر اظهارات بيماران، بيش از چهار ماه است كه از كمبود داروي فاكتور ۱۳ رنج ميبرند و به گفته مدير كانون هموفيلي ذخيره اورژانسي اين دارو نيز از يك ماه پيش تمام شده است و مشكل اصلي نه تامين ارز، بلكه تاثير غيرمستقيم تحريمها بر فرآيند ورود دارو به كشور از سوي بانك يا شركتهاي مربوطه است. دارو و غذا هرگز موضوع تحريمهاي بينالمللي نبوده و نيست، اين موضوع به كرات هم تاكيد شده است؛ اما در عين حال گزارشهايي مبني بر دشواري دسترسي به دارو در ايران وجود دارد از جمله كمبود داروي فاكتور ۱۳ كه دارويي وارداتي است و توليد داخلي ندارد و اين روزها كاملا مشهود است. مدير كانون هموفيلي خراسان رضوي در گفتوگو با ايسنا اظهار كرد: در خراسان رضوي بالغ بر ۱۵۰۰ بيمار هموفيلي داريم كه انواع بيماران هموفيلي را شامل ميشود. علي عاليمقام ادامه داد: كمبود هر يك از فاكتورهاي انعقاد خون در بدن، منجر به هموفيلي ميشود، يعني اگر زنجيره انعقاد خون در بدن به درستي انجام نشود، هموفيلي اتفاق ميافتد. وي اظهار كرد: عموما اكثر بيماران هموفيلي، بيماران فاكتور ۸ هستند بهطوري كه حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد بيماران دچار كمبود فاكتور ۸ هستند و بقيه بيماران مربوط به كمبود ساير فاكتورها يا اختلالات انعقادي ديگر هستند. مدير كانون هموفيلي خراسان رضوي خاطرنشان كرد: يكي از موارد بيماري، كمبود فاكتور ۱۳ است كه بنا بر منابع و مطالب علمي، كمبود اين فاكتور منجر به خونريزيهاي مغزي براي فرد ميشود و بايد دارو تزريق شود تا جلوي خونريزي گرفته شود. عاليمقام با بيان اينكه طبق آمار حدود ۴۰ تا ۵۰ بيمار هموفيلي فاكتور ۱۳ در خراسان رضوي داريم، گفت: تمام بيماران هموفيلي استان زيرنظر كلينيك تخصصي سرور خدمات درماني شامل تزريق دارو، دريافت دارو، نسخه پزشك و بستريهاي موقت دريافت ميكنند.
كمبود داروي فاكتور ۱۳ سراسري و مربوط به كل كشور است
وي با بيان اينكه هر از گاهي داروهاي ما با مشكل مواجه ميشود، تصريح كرد: تامين دارو وظيفه سازمان غذا و دارو است، اما ما با سازمان غذا و دارو مشكلي نداريم، سازمان غذا و دارو پيگير است و براي اكثر داروهاي بيماران هموفيلي از جمله فاكتور ۸ مشكلي وجود ندارد. مدير كانون هموفيلي خراسان رضوي اظهار كرد: اينكه چرا داروي فاكتور ۱۳ به كمبود خورده يك مشكل سراسري است و كل كشور درگير اين كمبود است. داروي فاكتور ۱۳ توليد كشور آلمان بوده و از اين كشور وارد ميشود، جريان تحريمهاي ناجوانمردانه در روند فرآيند ورود دارو به كشور تاثير دارد. شايد ادعا شود كه دارو جزو اقلام تحريمي نيست، اما تحريم باعث ميشود بانكهايي كه كار ميكنند و شركتهايي كه دارو وارد ميكنند دچار مشكل شوند. عاليمقام تاكيد كرد: براي تامين اين دارو، مشكل ارزي نداريم و ارز هم تامين شده اما پولها بلوكه و دارو فعلا وارد نميشود، از زماني كه مكانيزم ماشه فعال شده اين موضوع شديدتر شده است. وي ادامه داد: ممكن است اين كمبود از چهار ماه پيش براي بيمارن باشد، اما همه داروها يك ذخيره اورژانسي دارند كه اين ذخيره اورژانسي هم از يك ماه پيش به اتمام رسيده و كلا با كمبود داروي فاكتور ۱۳ و داروي هيوميت مواجهيم. عاليمقام يادآور شد: در حال حاضر بيماران فاكتور ۱۳ و بعضي از بيماران كه داروي هيوميت مصرف ميكنند به مشكل خوردهاند و اين دارو فعلا در دسترس بيماران نيست، پزشكان از داروها و درمان جايگزين استفاده ميكنند، هرچند كه اينها جايگزين مناسبي نبوده و اثرگذاري لازم را نخواهد داشت. طبق گفته وزير بهداشت بايد براي اين دارو راههاي ديگري را در پيش بگيريم و پيشنهادات كلي ارايه شده، اما تاكنون هيچ راهحلي ارايه نشده است. وي اضافه كرد: ساير بيماران از جمله بيماران فاكتور ۸ با توجه به اينكه دارو توسط شركتهاي داخلي تامين ميشود فعلا مشكلي ندارند و در حال حاضر مهمترين دغدغه ما داروي فاكتور ۱۳ و داروي هيوميت است. مدير كانون هموفيلي خراسان رضوي با اشاره به نقش پررنگ رسانهها در پيگيري مشكلات و اينكه رسانه پل ارتباطي بسيار قوي است كه ميتواند مشكلات، معضلات و دغدغههاي بيماران را به گوش مسوولان برساند، برقرار شدن مجدد تسهيلات به بيماران خاص و صعبالعلاج را از مهمترين مطالبات اين افراد ذكر كرد.
لزوم برقراري مجدد تسهيلات براي بيماران خاص و صعبالعلاج
وي با بيان اينكه تا دو سال گذشته از سوي بانك مركزي براي وام بيماران خاص و صعبالعلاج بودجهاي تخصيص داده ميشد، اما در دو سال اخير اين تسهيلات قطع شده است، خاطرنشان كرد: از طرف كانون هموفيلي استان پيگيريهاي مكرري داشتيم تا بتوان اين وام را مجدد برقرار كنيم، چراكه اين تسهيلات ميتواند بسياري از مشكلات بيماران را حل كند. مدير كانون هموفيلي خراسان رضوي افزود: به عنوان مثال بيماراني داريم كه بايد مفصل زانو را تعويض كنند كه در حال حاضر خود بيمار بايد هزينه آن را تامين و بعد از طريق صندوق حمايتي دولتي سلامت پيگيري كند كه پروسه بسيار زمانبري است و بسياري از بيماران در تامين هزينه اوليه دچار مشكل هستند كه همين تسهيلات ميتواند كمك زيادي به بيماران كند، چراكه اگر اين عمل زانو انجام نشود، ميتواند منجر به معلوليت شده و مشكلات را دوچندان كند.
چالشهاي درمانهاي جايگزين زياد است
عضو هياتمديره انجمن شركتهاي صنعت پخش داروي خراسان رضوي نيز در زمينه كمبود داروي فاكتور ۱۳ به ايسنا گفت: فاكتور ۱۳ يكي از عوامل اصلي چرخه انعقاد خون در بدن است. براي انعقاد خون در مواقع مورد نياز، عوامل زيادي تحت عنوان آبشار انعقادي فعاليت ميكنند كه فاكتور ۱۳ آخرين آجر اين ديوار لخته است. مجتبي اصيلي افزود: افرادي كه بهطور مادرزادي يا به دليل نقص در سيستم ايمني دچار كمبود اين فاكتور ميشوند، با مشكلاتي نظير خونريزي بند ناف در نوزادي، خونريزيهاي داخل مغزي حتي با تروماهاي خيلي خفيف، تاخير واضح در ترميم زخمها، خونريزي مفصلي و سقطهاي مكرر در اوايل بارداري مواجه هستند. اصيلي با اشاره به اينكه در بيماران با كمبود شديد، حدود يك سوم موارد خونريزي مغزي رخ ميدهد و متاسفانه اغلب كشنده يا با ناتوانيهاي دايم همراه است، در زمينه راههاي درمان بيان كرد: در استاندارد جهاني، درمان انتخابي كنسانتره فاكتور ۱۳ است، چه نوع مشتق شده از پلاسما و چه نوتركيب. وي خاطرنشان كرد: مزيت اين درمان اين است كه دوز دقيق استفاده ميشود، حجم تزريق كم و ريسك انتقال عفونت به مراتب پايينتر است. فاصله تزريق هر چهار هفته يا بيشتر است و كيفيت زندگي بيمار حفظ ميشود. چالش فعلي در كشور ما كمبود چندماهه شديد اين فاكتور است، به گونهاي كه تمام كلينيكهاي هماتولوژي شهر مشهد و احتمالا سطح كشور به درمانهاي جايگزين رو آوردهاند. اين درمانها دونوع هستند FFP يا Fresh Frozen Plasma و Cryoprecipitate يا به اختصار كرايو. اصيلي توضيح داد: اف اف پي همان پلاسماي منجمد است كه از خون اهداكننده جدا شده و در دماي حدود منفي ۳۰-۲۵ درجه ذخيره ميشود، كرايو هم از روي همين FFP تهيه ميشود؛ پلاسماي منجمد را ذوب و دوباره سرد ميكنند تا بخشي از پروتئينها از جمله فيبرينوژن، فاكتور ۸، فاكتور ون ويلبراند و مقداري فاكتور ۱۳ به شكل رسوب غليظ جدا شود. وي همچنين عوارض حاد و گاهي تهديدكننده حيات، خطر عفونتهاي منتقله از خون، هدفگيري غيردقيق سيستم انعقاد و چالش عملياتي و زماني را از جمله مشكلات و چالشهاي اين روش درماني ذكر كرد. اصيلي در مورد روش درماني كرايو نيز توضيح داد: كرايو از چندين اهداكننده خون مخلوط ميشود و طبق مطالعات هيچ فرآيند استاندارد pathogen inactivation روي آن انجام نميشود و با ريسك انتقال پاتوژنهاي خوني و TRALI همراه است، به همين دليل در برخي كشورهاي اروپايي، كرايو عملا از چرخه مصرف خارج شده است. وي خاطرنشان كرد: در مجموع اتكا به FFP و كرايو، يك استراتژي پايدار نيست و بايد به آن به چشم راهحل موقت و البته پرريسك نگاه كرد. براي رفع اين مشكل در بلندمدت نيازمند صرف هزينه و انرژي هدايت شده و دقيق خواهيم بود.
روشهاي درماني قديم منسوخ نشده است
همچنين كارشناس مسوول بيماريهاي خاص معاونت درمان دانشگاه علوم پزشكي مشهد در گفتوگو با ايسنا نيز مشكل كمبود داروي فاكتور ۱۳ را يك مشكل وزارتخانهاي و سراسري ذكر كرد و گفت: در اين زمينه سازمان غذا و دارو بايد پاسخگو باشد و دانشگاه علوم پزشكي خيلي نقش ندارد. جواد رجبيان با بيان اينكه كمبود داروي فاكتور ۱۳ هنوز به ما گزارش نشده است، گفت: اگر هم كمبودي وجود دارد از درمانهاي جايگزين استفاده شده و بيمار دچار مشكل نميشود. وي در پاسخ به اين سوال كه استفاده از درمانهاي جايگزين و قديمي ميتواند عوارضي براي بيمار داشته باشد، افزود: درست است كه درمانهاي جديد اثربخشتر بوده، طول دوره درمان كمتر و عوارض كمتري نيز دارد، اما اين به معناي منسوخ شدن روشهاي درماني قديم نيست و روشهاي جايگزين طبيعتا شايد نسبت به درمانهاي جديد طول دوره درمان طولانيتر شده، ولي باز هم اثربخشي لازم را دارد. بيماران صعبالعلاج و خاص در عاديترين شرايط نيز شرايط ويژه و خاص خود را دارند و با مشكلاتي دست و پنجه نرم ميكنند، حال اگر وجود چالشهايي از جمله كمبود دارو و ... نيز به اين شرايط خاص اضافه شود، قطعا كيفيت زندگي اين بيماران بيش از پيش به مخاطره خواهد افتاد. تحريمها خواه ناخواه بر روند زندگي عادي تاثير گذاشته و شايد اين تحريمها به ظاهر شامل غذا و دارو نباشد، اما شواهد گوياي چيز ديگري است و تحريمها، تامين بعضي از داروهاي وارداتي را با چالشهايي مواجه و مشكلات بيماران از جمله بيماران خاص و صعبالعلاج را چند برابر كرده است؛ بنابراين مسوولان بايد به دنبال راهحل تضميني براي گذر از اين معضل باشند و اجازه ندهند بيماران در چرخه درمان و تامين دارو بيش از خود بيماري مستهلك شوند.
