هوش مصنوعي در پيچ تصميمگيري
در حالي كه جهان با شتابي بيسابقه به سوي هوش مصنوعي و اقتصاد ديجيتال حركت ميكند، كارشناسان و مسوولان حوزه فناوري اطلاعات هشدار ميدهند كه تصميمات پراكنده و نبود نگاه كلان، ميتواند كشور را از رقابت جهاني عقب نگه دارد؛ موضوعي كه در شانزدهمين كنفرانس بينالمللي فناوري اطلاعات و دانش بار ديگر مورد تأكيد قرار گرفت.
در حالي كه جهان با شتابي بيسابقه به سوي هوش مصنوعي و اقتصاد ديجيتال حركت ميكند، كارشناسان و مسوولان حوزه فناوري اطلاعات هشدار ميدهند كه تصميمات پراكنده و نبود نگاه كلان، ميتواند كشور را از رقابت جهاني عقب نگه دارد؛ موضوعي كه در شانزدهمين كنفرانس بينالمللي فناوري اطلاعات و دانش بار ديگر مورد تأكيد قرار گرفت.هوش مصنوعي و فناوريهاي نوين، ديگر مفاهيمي آيندهمحور نيستند، بلكه به بخش جداييناپذير سياستگذاري، اقتصاد و حكمراني كشورها تبديل شدهاند. در چنين شرايطي، چگونگي مواجهه دولتها با اين تحولات، نقش تعيينكنندهاي در جايگاه آنها در زنجيره جهاني فناوري دارد. شانزدهمين كنفرانس بينالمللي فناوري اطلاعات و دانش، بستري براي طرح دغدغههاي فعالان اين حوزه و بازخواني چالشها و فرصتهاي پيشروي كشور در مسير توسعه هوش مصنوعي، اقتصاد ديجيتال و آمادگي نيروي انساني فراهم كرد؛ نشستي كه در آن، بر ضرورت عبور از نگاههاي جزيرهاي و تبديل فناوري به يك اولويت ملي تأكيد شد. رييس انجمن فناوري اطلاعات و ارتباطات ايران گفت: كشورهاي مختلف با سرعت زيادي در حوزه هوش مصنوعي پيش ميروند، اما ما در داخل كشور گاهي با ايجاد نهادهاي موازي و تصميمات متناقض، زمان را از دست ميدهيم. انتظار ما اين است كه دولت و شخص رييسجمهور با ورود جدي به اين حوزه، هوش مصنوعي را به عنوان يك اولويت ملي در بخشهاي مختلف كشور دنبال كنند. در اين راستا مسعود شفيعي، رييس انجمن فناوري اطلاعات و ارتباطات ايران، در شانزدهمين كنفرانس بينالمللي فناوري اطلاعات و دانش (IKT 2025) كه در دانشگاه اميركبير برگزار شد، با اشاره به اهميت برگزاري شانزدهمين دوره كنفرانس تخصصي حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات، بر ضرورت توجه جدي كشور به تحولات هوش مصنوعي و اقتصاد ديجيتال تأكيد كرد و گفت: بايد از نگاههاي جزيرهاي و تصميمات مقطعي عبور كنيم و با رويكردي نظاممند وارد ميدان رقابت جهاني شويم. وي با بيان اينكه شانزدهمين كنفرانس فناوري اطلاعات و ارتباطات امسال با رويكردي كاربرديتر برگزار شده است، اظهار كرد: در اين دوره حدود ۲۰۰ مقاله دريافت شد كه بخش قابل توجهي از آنها، حدود ۳۰ تا ۴۰ مقاله، مستقيماً از صنعت ارايه شدهاند؛ در حالي كه در سالهاي گذشته اوج دريافت مقالات بين ۸۰ تا ۱۲۰ مقاله بود. اين مقام مسوول با اشاره به سابقه برگزاري اين رويداد علمي گفت: اين كنفرانس از سال ۱۳۸۳ و همزمان با تأسيس انجمن فناوري اطلاعات و ارتباطات ايران، با همكاري دانشكده كامپيوتر و فناوري اطلاعات آغاز شد و در ادامه برگزاري آن به انجمن واگذار شد. طي سالهاي گذشته، اين كنفرانس بهصورت مستمر و بينالمللي برگزار شده و دانشگاههاي معتبري از جمله دانشگاه اصفهان، دانشگاه شهيد بهشتي، دانشگاه خوارزمي و پژوهشگاه ارتباطات ميزبان آن بودهاند. شفيعي ادامه داد: امسال نيز با وجود شرايط خاص و برخي محدوديتها، تلاش شد كنفرانس با كيفيت علمي بالا برگزار شود و در كنار ارايه مقالات، ميزگردهاي تخصصي در حوزههايي مانند حكمراني داده، كمبود برق در زيرساختهاي فناوري اطلاعات، نقش اپراتورها، اقتصاد ديجيتال، تأثير هوش مصنوعي و فناوريهاي مالي و امنيت برگزار شود. وي با بيان اينكه در اين كنفرانس از سخنراناني از كشورهاي مختلف از جمله امريكا، كانادا، نيوزيلند، مالزي، اسپانيا و هلند بهصورت مجازي استفاده شده است، افزود: اين حضور بينالمللي به غناي علمي كنفرانس كمك كرده و نشان ميدهد اين رويداد به جايگاه قابل قبولي رسيده است.
هوش مصنوعي را نميتوان ناديده گرفت
شفيعي با تأكيد بر اهميت هوش مصنوعي تصريح كرد: هوش مصنوعي موضوعي نيست كه بتوان آن را ناديده گرفت؛ كشورهاي مختلف با سرعت زيادي در اين حوزه پيش ميروند، اما ما در داخل كشور گاهي با ايجاد نهادهاي موازي و تصميمات متناقض، زمان را از دست ميدهيم. بايد بپذيريم كه از برخي كشورها عقب افتادهايم و لازم است با برنامهريزي جدي، بهويژه در حوزههاي حقوقي، اجرايي و سياستگذاري، اين فاصله را جبران كنيم. وي افزود: انتظار ما اين است كه دولت و شخص رييسجمهور با ورود جدي به اين حوزه، هوش مصنوعي را به عنوان يك اولويت ملي در بخشهاي مختلف كشور دنبال كنند. رييس انجمن فناوري اطلاعات و ارتباطات ايران با اشاره به نگرانيهاي مطرحشده درباره هوش مصنوعي گفت: نبايد تصور كنيم كه هوش مصنوعي قرار است جاي انسان را بگيرد يا از او پيشي بگيرد. هوش مصنوعي ابزاري قدرتمند است كه سرعت و دسترسي به اطلاعات را افزايش ميدهد، اما خلاقيت، تصميمگيري و مسووليتپذيري همچنان در اختيار انسان است. وي خاطرنشان كرد: نبايد از هوش مصنوعي هراس داشت؛ بلكه بايد از آن بهدرستي استفاده كرد و اجازه نداد جاي تفكر و ابتكار انساني را بگيرد.
نقش دانشجويان و ضرورت تعامل بيشتر مسوولان
شفيعي با تأكيد بر ظرفيت بالاي دانشجويان گفت: دانشجويان امروز انگيزه، توان و ايدههاي ارزشمندي دارند و ميتوانند نقش موثري در پيشرفت كشور ايفا كنند. پيشنهاد من اين است كه مسوولان از اين ظرفيت بهصورت جدي استفاده كنند و فرصت گفتوگو و تعامل مستقيم با دانشجويان را فراهم آورند. وي در پايان با قدرداني از حضور اساتيد، دانشجويان و نمايندگان صنعت و شركتهاي فعال در حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات، اظهار كرد: اميدوارم بتوانيم اين مسير را ادامه دهيم و هر سال شاهد برگزاري كنفرانسهايي پربارتر و اثرگذارتر باشيم.
چهار سناريوي آينده فناوري تا سال ۲۰۳۰
همچنين معاون وزير ارتباطات، با استناد به گزارش مجمع جهاني اقتصاد، چهار سناريوي آينده اقتصاد كشورها را بر اساس ثبات اقتصادي و سرعت پذيرش فناوري تشريح كرد. احسان چيتساز، گفت: توسعه فناوري يك حركت پيوسته است كه از لايههاي مختلف عبور ميكند. نخستين لايه، درونيسازي فناوري است و بعد از آن توانمنديها در پلههاي بعدي رشد پيدا ميكنند. سياستگذار در كشورهاي در حال توسعه معمولاً با كپي كردن الگوهاي موفق جهاني، اقدام ميكند، اما بدون توسعه توانمنديهاي داخلي، هيچيك از اين سياستها به موفقيت واقعي نميرسند. وي افزود: تمام قوانين و مقررات مورد نياز براي توسعه فناوري در كشور ما وجود دارد، اما آنچه در عمل بايد رخ دهد، اتفاق نميافتد. سياستگذاري مرحلهاي و نه مداخلهگرانه، پايه موفقيت است. مرحله نخست شامل انتقال فناوري و مهارتهاي مديريتي است تا بتوان فناوريهاي خارجي را درونيسازي كرد. سپس از طريق مديريت دانش و ظرفيت جذب، دانش جديد توسعه پيدا ميكند و نهايتاً در لايه كسبوكار قابليت بهرهبرداري اقتصادي ايجاد ميشود. چيتساز با اشاره به گزارش مجمع جهاني اقتصاد گفت: اين گزارش دو محرك اصلي را براي پيشبيني آينده كشورها معرفي ميكند: ثبات اقتصادي و سرعت پذيرش فناوري. بر اساس تركيب اين دو عامل، چهار سناريوي آينده پيشبيني شده است، كشورهايي با ثبات سياسي و پذيرش سريع فناوري مانند چين و امريكا، كشورهايي با ثبات سياسي و پذيرش كند فناوري مانند برخي كشورهاي اروپايي، كشورهايي با بيثباتي اقتصادي و پذيرش سريع فناوري و كشورهايي با بيثباتي اقتصادي و پذيرش كند فناوري. وي توضيح داد: كشورهايي كه فناوري را سريع در آغوش ميگيرند و ثبات اقتصادي دارند، بازدهي سرمايهگذاري بالايي خواهند داشت و نوآوري و يادگيري سريع رخ خواهد داد. اما كشورهايي كه فناوري را دير پذيرفته يا با نوسانات اقتصادي مواجهاند، ممكن است به سمت انزوا و كاهش رشد اقتصادي سوق داده شوند. اين سناريوها تا سال ۲۰۳۰، فرصتها و تهديدهاي كلان اقتصادي و فناورانه كشورها را مشخص ميكنند.
ضرورت آمادهسازي نيروي انساني و اكوسيستم فناوري
چيتساز تأكيد كرد: براي بهرهبرداري واقعي از فناوري، دانشگاهها، شركتها و نيروي انساني بايد آماده باشند. لايههاي عملياتي شامل ديتا سنترها، الگوريتمها و سرويسهاي نرمافزاري هستند كه بايد توسعه يابند. انتظار ميرود تا سالهاي آينده، حدود ۵۰۰ هزار نيروي انساني متخصص در اين حوزه مورد نياز باشد. وي افزود: ما نبايد تنها به دنبال توليد اولين فناوريها يا ادعاهاي بزرگ باشيم، بلكه بايد ظرفيت يادگيري و توانمندسازي شركتها و سازمانها را در هر لايه از زنجيره ارزش توسعه دهيم. بدون آمادهسازي اين لايهها، سرمايهگذاري و سياستهاي كلان فناوري، بازدهي اقتصادي پايدار ايجاد نخواهد كرد. چيتساز با اشاره به تحولات جهاني گفت: كشورهايي كه فناوري را سريع در آغوش ميگيرند، رشد اقتصادي، بهرهوري و نوآوري بالايي خواهند داشت. اما كشورهايي كه كند عمل كنند، با چالشهاي جدي كاهش رشد اقتصادي، مداخلهگري دولتي، كاهش بازده سرمايهگذاري و عقبماندگي در زنجيره جهاني فناوري مواجه ميشوند. وي در پايان تأكيد كرد: هدف ما اين است كه بخشي از زنجيرههاي جهاني فناوري را به دست آوريم، اطلاعات راهبردي توليد كنيم و نيروي انساني متخصص و آماده براي مديريت زيستبوم فناوري كشور داشته باشيم. تنها از اين طريق ميتوانيم از فرصتهاي نوآوري جهاني بهرهبرداري كنيم و كشور را در مسير رشد پايدار قرار دهيم.
